Jump to content

Ada Yonath

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya


Ada E. Yonath
Yonath in 2013
Native nameעדה יונת
KamundaganAda Lifshitz
(1939-06-22) 22 Hunyo 1939 (edad 85)
Jerusalem, British Mandate of Palestine
PagkahimanwaIsraeli
Edukasyon
Midbid bilangCryo bio-crystallography
Mga gawadHarvey Prize (2002)
Wolf Prize in Chemistry (2006)
L'Oréal-UNESCO Award for Women in Science (2008)
Albert Einstein World Award of Science (2008)
Nobel Prize in Chemistry (2009)
Karera sa siyensya
LadoCrystallography
InstitusyonWeizmann Institute of Science
University of Chicago
Doctoral advisorWolfie Traub, F. Albert Cotton

Si Ada E. Yonath ( ,  ; namundag kan 22 Hunyo 1939) [1] sarong Israeli na kristalograpo asin Nobel laureate sa Chemistry, na midbid na gayo sa saiyang pioneering na trabaho sa estruktura kan mga ribosome . Siya an presenteng direktor kan Helen asin Milton A. Kimmelman Center for Biomolecular Structure and Assembly kan Weizmann Institute of Science .

Kan 2009, si Yonath nag-ako kan Nobel Prize sa Chemistry kaiba si Venkatraman Ramakrishnan asin Thomas A. Steitz para sa saiyang mga pag-aadal sa estruktura asin pagpunsyon kan ribosome, na nagin pinakaenot na babaeng Israeli na nanggana kan Nobel Prize sa sampulong Israeli Nobel laureates, [2] an pinakaenot na babae gikan sa Tahaw na Sirangan na nanggana nin premyong Nobel sa siyensya [3] babae sa laog nin 45 taon tanganing manggana kan Nobel Prize para sa Chemistry. [4]

Biograpiya

[baguhon | baguhon an source]

Si Ada Lifshitz (na huri Yonath) namundag sa Geula quarter kan Jerusalem . [5] An saiyang mga magurang, si Hillel asin Esther Lifshitz, mga Zionistang Hudyo na nag-imigrar sa British Mandate of Palestine (ngonyan Israel ) hale sa Zduńska Wola, Poland kan 1933 bago an pagmukna kan Israel . [6] An saiyang ama sarong rabi asin gikan sa sarong pamilyang rabiniko. Nag-erok sinda sa Jerusalem asin nagpadalagan nin sarong groseri, alagad nadepisilan sindang maghanapbuhay. Nag-istar sinda sa mahiwas na mga kwarto kaiba an nagkapirang iba pang pamilya, asin nagigirumdoman ni Yonath na an "mga libro" iyo sana an saiyang kaipuhan tanganing magdanay siyang okupado. Sa ibong kan saindang kadukhaan, pinaeskwela siya kan saiyang mga magurang sa magayon na pagtaraid na Beit HaKerem tanganing maseguro siya nin marhay na edukasyon. Kan magadan an saiyang ama sa edad na 42, an pamilya nagbalyo sa Tel Aviv . [7]

Inako si Yonath sa hayskul sa Tichon Hadash dawa ngani dai kayang bayadan kan saiyang ina an matrikula. Nagtao siya nin mga leksyon sa matematika sa mga estudyante bilang balos. [8] Kan siya hoben pa, sinabi niya na na-inspirar siya kan Polako asin naturalisadong-Pranses na siyentipiko na si Marie Curie . [9] Alagad, pigduon niya na si Curie, na siya kan siya aki pa nawili pagkatapos na mabasa an saiyang biograpiya, bako an saiyang "modelo". Nagbalik siya sa Jerusalem para sa kolehiyo, nagtapos sa Hebrew University of Jerusalem na may bachelor's degree sa chemistry kan 1962, asin master's degree sa biochemistry kan 1964. Kan 1968, nakua niya an saiyang PhD gikan sa Weizmann Institute of Science para sa mga pag-aadal sa X-ray crystallographic sa estruktura kan collagen, na si Wolfie Traub iyo an saiyang PhD advisor. [10] [11] [12]

Igwa siyang sarong aking babae, si Hagit Yonath, sarong doktor sa Sheba Medical Center, asin sarong makoapo, si Noa. [13] Siya an pinsan kan aktibista kontra sa pananakop na si Ruchama Marton .

Karera sa siyensya

[baguhon | baguhon an source]
Si Ada Yonath sa Weizmann Institute of Science

Si Yonath nag-ako nin mga posisyon sa postdoctoral sa Carnegie Mellon University (1969) asin MIT (1970). Mantang sarong postdoc sa MIT, siya nag'ubos nin pirang panahon sa laboratoryo kan suminunod na 1976 chemistry Nobel Prize winner na si William N. Lipscomb, Jr. kan Harvard University kun saen siya na-inspirar na mag-adal nin darakulang estruktura.

Kan 1970, pigmukna niya an sa laog nin haros sarong dekada iyo sana an laboratoryo nin kristalograpiya nin protina sa Israel. Dangan, poon 1979 sagkod 1984 siya sarong lider nin grupo kaiba si Heinz-Günter Wittmann sa Max Planck Institute for Molecular Genetics sa Berlin. Siya sarong bisitang propesor sa Unibersidad kan Chicago kan 1977-78. [14] Pinangenotan niya an sarong Max-Planck Institute Research Unit sa DESY sa Hamburg, Germany (1986–2004) kasabay kan saiyang mga aktibidad sa pagsiyasat sa Weizmann Institute.

Si Yonath nagtututok sa mga mekanismo na nakatago sa biosynthesis nin protina, sa paagi nin ribosomal crystallography, sarong linya nin pagsiyasat na saiyang pinonan labing beynte anyos na an nakaagi sa ibong kan dakulang pagduda kan internasyonal na komunidad siyentipiko. [15] An mga ribosome nagtatradusir kan RNA sa protina asin huli ta igwa sinda nin medyo laen na mga estruktura sa mga mikrobyo, kun ikukumpara sa mga eukaryote, arog kan mga selula nin tawo, sinda parati na target para sa mga antibiotiko. Kan 2000 asin 2001, nadeterminaran niya an kumpletong mga estruktura na halangkaw an resolusyon kan parehong mga subunit kan ribosomal asin nadiskobre sa laog kan iba pang asimetrikong ribosome, an unibersal na simetrikong rehiyon na nagtatao kan balangkas asin nag-navigate kan proseso nin polypeptide polymerization. Huli kaini, ipinaheling nia na an ribosome sarong ribozyme na nagbubugtak kan mga substrate kaini sa stereochemistry na angay para sa pagporma nin peptide bond asin para sa substrate-mediated catalysis . Kan 1993, naimahinar niya an dalan na pig-aagihan kan mga nagpopoon pa sanang protina, arin na baga an ribosomal tunnel, asin dai pa sana nahahaloy ihinayag an mga elemento nin dinamika na nagpapangyari kan pakikilabot kaini sa pag-arestar kan paghalaba, pag-gate, regulasyon sa laog kan selula asin pag-negosyo kan mga nagpopoon pa sanang kadena pasiring sa saindang espasyo nin pagtiklop.

Dugang pa, ipinaliwanag ni Yonath an mga paagi nin aksyon kan labing beynteng manlaen-laen na antibiotiko na nagtatarget sa ribosome, nag-ilaw kan mga mekanismo nin resistensya asin sinergismo sa droga, napag-isipan an estruktural na basehan para sa pagpili nin antibiotiko asin ipinaheling kun pano ini igwa nin pangenot na papel sa klinikal na kapakinabangan asin pagkaepektibo sa terapyutik, kaya nagbubukas kan dalan para sa disenyo kan estruktura na nakabase sa droga .

Para sa pagpagana kan ribosomal crystallography, si Yonath nag-introdusir nin sarong bagong teknika, an cryo bio-crystallography, na nagin rutina sa structural biology asin nagtugot nin mga komplikadong proyekto na kun iba man pigkokonsiderar na makatatakot. [16]

Sa Weizmann Institute, si Yonath iyo an incumbent kan Martin S. asin Helen Kimmel Professorial Chair.

Mga Pananaw sa Politika

[baguhon | baguhon an source]

Nag-apod siya para sa daing kondisyon na pagpaluwas kan gabos na preso kan Hamas, na nagsasabi na "an pagbihag sa mga Palestino nag-eengganyar asin nagpapapadagos kan saindang motibasyon na danyaran an Israel asin an mga namamanwaan kaini ... kun mayo na kitang mga preso na papaluwason mayo na sindang rason na magkidnap nin mga soldados". [17]

Mga premyo asin pagmidbid

[baguhon | baguhon an source]
Interbyu sa telepono ki Ada Yonath sa panahon kan anunsyo kan Premyong Nobel

Si Yonath sarong miyembro kan National Academy of Sciences kan Estados Unidos ; an American Academy of Arts and Sciences ; an Israel Academy of Sciences and Humanities ; an European Academy of Sciences and Art asin an European Molecular Biology Organization . Kan Sabado, 18 Oktubre 2014, si Propesor Yonath nginaranan na ordinaryong miyembro kan Pontifical Academy of Sciences ni Papa Francisco . [18]

An saiyang mga premyo asin onra kabali an minasunod:

  • Kan 2002, an Israel Prize
  • Kan 2002, an Harvey Prize
  • Kan 2004, an Massry Prize
  • Kan 2004, si Paul Karrer Gold Medal
  • Kan 2005, an Louisa Gross Horwitz Prize
  • Kan 2006, an Wolf Prize sa Chemistry kaiba si George Feher .
  • Kan 2006, an Rothschild Prize sa Life Sciences .
  • Kan 2006, an EMET Prize para sa Arte, Siyensya asin Kultura sa Siyensya sa Buhay, kaiba si Propesor Peretz Lavie (Medisina) asin Propesor Eli Keshet (Biolohiya)
  • Kan 2007, si Paul Ehrlich asin Ludwig Darmstaedter Prize kaiba si Harry Noller
  • Kan 2008, an Albert Einstein World Award of Science para sa saiyang mga kontribusyon sa biosynthesis nin protina sa larangan nin ribosomal crystallography asin an saiyang pag'introdusir nin mga makabagong teknik sa cryo bio-crystallography . [19]
  • Kan 2009, an Nobel Prize sa Chemistry (co-recipient kaiba si Thomas Steitz asin Venkatraman Ramakrishnan ). [20] Siya an pinakaenot na babaeng Israelita na tinawan nin Premyong Nobel . [21]
  • Kan 2010, an Wilhelm Exner Medal [22]
  • Kan 2011, an Marie Curie Medal itinao kan Polish Chemical Society [23]
  • Kan 2013 siya nagin miyembro kan German Academy of Sciences Leopoldina . [24]
  • Kan 2015, siya tinawan nin Honorary Doctorates gikan sa Unibersidad kan Sur na California, an Unibersidad kan De La Salle, Manila/Pilipinas; an Joseph Fourier University, Grenoble/Pransya; an Unibersidad Medikal kan Lodz, Lodz/Poland; asin an Unibersidad kan Warwick, UK. .[25][26]
  • Kan 2018, siya tinawan nin Honorary Doctorate gikan sa Carnegie Mellon University [27]
  • Kan 2020, siya naelihir bilang sarong Dayuhan na Miyembro kan Royal Society [28]
  • Kan 2023, siya tinawan nin Honorary Doctorate gikan sa Jagiellonian University . [29]

Hilingon man

[baguhon | baguhon an source]
  • Mga babae nin Israel
  • Kasaysayan kan biyolohiya kan RNA
  • Listahan kan mga nag-ako kan Premyong Israel
  • Listahan kan mga babaeng nanggana nin Nobel
  • Listahan kan mga Israeli Nobel laureate
  • Listahan kan mga Judiong Nobel laureate
  • Listahan kan mga aktibista sa katoninongan
  • Listahan kan mga biologo kan RNA
  • Timeline kan mga babae sa siyensya
  • Mga babae sa kimika

Mga Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ "Israel Prize Official Site (in Hebrew) – Recipient's C.V." 
  2. ↑ Lappin, Yaakov (7 October 2009). "Nobel Prize Winner 'Happy, Shocked'". Jerusalem Post. http://www.jpost.com/Home/Article.aspx?id=156872. 
  3. ↑ Klenke, Karin (2011). Women in Leadership: Contextual Dynamics and Boundaries. Emerald Group Publishing Limited. p. 191. ISBN 978-0-85724-561-8. 
  4. ↑ "Transcript of the telephone interview with Ada E. Yonath immediately following the announcement of the 2009 Nobel Prize in Chemistry". nobelprize.org. 6 October 2015. Archived from the original on 6 October 2015. Retrieved 9 March 2021. 
  5. ↑ "Ada Yonath— L'Oréal-UNESCO Award". Jerusalem Post. 8 March 2008. http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1204546432149&pagename=JPost/JPArticle/ShowFull. 
  6. ↑ Hargittai, I.; Hargittai, M. (2006). Candid Science VI: More Conversations with Famous Scientists. Imperial College Press. p. 390. ISBN 978-1-86094-885-5. Retrieved 9 March 2021.  (In this source the surname is spelled Livshitz)
  7. ↑ "Israeli professor receives Life's Work Prize for women in science". Ministry of Foreign Affairs. 28 July 2008. http://www.mfa.gov.il/MFA/Israel+beyond+politics/Israeli+professor+receives+Life+Work+Prize+for+women+in+science+28-Jul-2008.htm. 
  8. ↑ Siegel-Itzkovich, Judy (17 January 2012). "Former 'village fool' takes the prize – Science and Environment – Jerusalem Post". fr.jpost.com. Archived from the original on 17 January 2012. Retrieved 9 March 2021. 
  9. ↑ "ISRAEL21c – Uncovering Israel". Israel21c. 5 October 2011. Archived from the original on 24 June 2016. 
  10. ↑ (IUCr) European Crystallography Prize. August 2000. http://journals.iucr.org/j/issues/2000/04/00/es0287/index.html. 
  11. ↑ Traub, Wolfie (1966). Polymers of Tripeptides as Collagen Models .I. X-RAY Studies of Poly (L-PROLYL-GLYCYL-L-PROLINE) and related Polytripeptides. 
  12. ↑ Yonath, Ada (1969). Polymers of Tripeptides as Collagen Models .4. Structure Analysis of Poly (L-PROLYL-GLYCYL-L-PROLINE). 
  13. ↑ Ilani, Ofri (3 December 2009). "Israel's Prof. Ada Yonath wins Nobel Prize for Chemistry – Haaretz – Israel News". haaretz.com. Archived from the original on 3 December 2009. Retrieved 9 March 2021. 
  14. ↑ anonymous. "New chemistry Nobelist was UChicago visiting prof, conducted research at Argonne". uchicago.edu. Archived from the original on 2010-06-10. Retrieved 2017-11-27. 
  15. ↑ "The Nobel Prize in Chemistry 2009 – Speed Read". nobelprize.org. 
  16. ↑ Hope, H.; Frolow, F.; von Böhlen, K.; Makowski, I.; Kratky, C.; Halfon, Y.; Danz, H.; Webster, P.; et al. (1 April 1989). "Cryocrystallography of ribosomal particles". Acta Crystallographica Section B: Structural Science (International Union of Crystallography (IUCr)) 45 (2): 190–199. doi:10.1107/s0108768188013710. ISSN 0108-7681. PMID 2619959. Bibcode: 1989AcCrB..45..190H. 
  17. ↑ Israeli Nobel Laureate calls for release of all Hamas prisoners Archived 8 February 2010 at the Wayback Machine. , Haaretz 10 October 2009
  18. ↑ "Rinunce e nomine". vatican.va (in Italian). Archived from the original on 22 October 2014. 
  19. ↑ "Albert Einstein World Award of Science 2008". Archived from the original on 4 March 2014. 
  20. ↑ "Nobel Prize in Chemistry 2009". Nobel Foundation. Archived from the original on 10 October 2009. Retrieved 7 October 2009. 
  21. ↑ Wills, Adam (7 October 2009). "Ada Yonath—First Israeli Woman to win Nobel Prize". Jewish Journal. 
  22. ↑ "Medalists Archive – ALL MEDALISTS SINCE 1921". Wilhelm Exner Medaillen Stiftung (in English). Retrieved 9 March 2021. 
  23. ↑ "Laureaci Medali i Nagród PTChem". Retrieved 2020-02-22. 
  24. ↑ "Ada Yonath". German Academy of Sciences Leopoldina. Retrieved 26 May 2021. 
  25. ↑ "Honorary Graduand Orations – Summer 2015". www2.warwick.ac.uk. 
  26. ↑ "Uniwersytet Medyczny w Łodzi". www.umed.pl. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved 1 May 2015. 
  27. ↑ "Commencement Speakers and Honorary Degree Recipients – Leadership – Carnegie Mellon University". www.cmu.edu (in English). Retrieved 2018-09-21. 
  28. ↑ "Commencement Speakers and Honorary Degree Recipients – Leadership – Carnegie Mellon University". www.cmu.edu (in English). Retrieved 2018-09-21. 
  29. ↑ "Honorary Doctorate". en.uj.edu.pl. Retrieved 28 May 2023. 

Mga panluwas na sumpay

[baguhon | baguhon an source]
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ada_Yonath&oldid=284871"