Dee C. Chuan

Dee C. Chuan
Dee C. Chuan
Native name	李清泉
Kamundagan	Dee Ching Chuan; (Hokkien POJ: Lí Chheng-choân); (Mandarin Pinyin: Lǐ Qīngquán); Agosto 13, 1888; Tsìnkang, Fukien, Qing China
Kagadanan	Oktobre 27, 1940 (edad 52); Monrovia, California, U.S.
Lulubngan	Manila Chinese Cemetery, Manila, Filipinas
Nasyunalidad	Filipino
Edukasyon	St. Joseph's College
Trabaho	Negosyante, piantropo

Si Dee Ching Chuan (Chinese: 李清泉; Pe̍h-ōe-jī: Lí Chheng-choân) (Agosto 13, 1888 – Oktobre 27, 1940) sarong prominenteng Tsino Filipino na negosyante, pilantropo, asin aktibista na midbid bilang "Lumber King" kan Filipinas durante kan pamomooon kolonyal nin Amerikano. Siya an pinakahubin na presidente kan Philippine Chinese General Chamber of Commerce poon 1919 sundo 1924 (ngapit binago an pangaran sa, Filipino Chinese General Chamber of Commerce Inc. o FCGCCI) asin siya an kagtugdas kan China Banking Corporation (China Bank) kan 1920. Siya man an nagtugdas kan mga Tsinong-tataramon na mga peryodikong Chinese Commercial News asin The Fookien Times.

Pamilya asin kaamayi nin buhay

Si Dee Ching Chuan namundag Agosto 13, 1888, sa Shizhen Village, Jinjiang sa probinsya nin Tsina nin Fujian. An pangaran niya literalmente an kahulogan "Plum-Pure-Spring." Siya an pinakamatuang aki ni Dee Chao Yi (binunyagan na Calixto Dyyco kan siya naglipat sa Katolisismo) 1896 to 1899. Dangan kan 1900 abot 1901, siya nag'adal sa Tongwen College nin Kó͘-lōng-sū, sarong isla harani sa Amoy, na pinapadalagan kan mga British consulate officials, ngani siya makanood mag'Ingles. Kan 1901, sa edad na trese, si Dee C. Chuan nagbyahe pasiring Manila ta maki'estar sa saiyang ama, sa pagtabang sa negosyo kan pamilya, Chengmei Lumber (minukna kan mga 1870 sa Calle Arranque, Santa Cruz, Manila), manta' siya nagkaklase sa sarong pampublikong eskwelahan.

Kan 1903, an saiyang ama pina'adal siya sa St. Joseph's College sa Hong Kong, an pinakagurang na Katolikong panglalaking eskwelahan sekundarya sa crown colony. Duman siya makaamigo an kaklase niyang si Miguel Cuaderno Sr. na ngapit magigin Goberrnador sa Central Bank; an ngapit magigin Presidenter kan Filipinas na si Manuel A. Roxas nin Capiz; asin si Manuel Go Tianuy nin Cebu, aki kan tycoon na si Pedro Gotiaoco asin tiyoon kan tycoon na si John Gokongwei Jr. Si Dee asin Miguel Cuaderno Sr. nagin mag'amigong ugos na gayo. Sinda nagpromesa ss manaro-saro na pagbalik ninda sa Manila, an lambang saro sainda mamukna nin bangko. Asin sa pag'isog nin panahon, nangyari ini: si Dee natugdas an China Bank mantang si Cuaderno minukna an Philippine Bank of Commerce (BankCom), asin ngapit magigin si Cuaderno an pinakaenot na gobernador kan Central Bank of the Philippines (BSP).

Magigin "Lumber King"

Kan 1906, sa edad na dise-otso, si Dee C. Chuan nagbalik sa Filipinas ta nagtrabaho siya sa saiyang ama asin tiyoon si Dy Pac sa Chengmei Lumber. Siya tolos nakua an pagtitiwala kan saiyang ama asin amaon mala ta siya tinugotan na magpadakula kan negosyo sa lumber. Si Dee nagbakal nin lote sa Juan Luna Street sa Tondo ngani maghiwas an espasyo asin naggasoos siya nin 120,000 pesos ngani makakaag nin bagong sawmill sa loteng ini. Kan 1908, si Calixto Dyyco nagretiro asin buminalik sa pamilya sa China, asin si Dee C. Chuan iyo na an nagkapot kan negosyo sa lumber. Kan 1910, si Dee inagom an sarong babaeng Fujianese, si Gan Tiak, asin sinda nagkaigwang walong aki.

Sa laog sana nin pirang dosenang taon paka bungsod kan saiyang karera, si Dee C. Chuan nagdakula nang gayo sa negosyo asin prominente nang marhay. Rogaring niya asin saiyang pinapadalagan an Negros Philippines Lumber Company, Singbe Transportation Company, Dee C. Chuan and Sons, Philippine Lumber Manufacturing Company, asin iba pang mga kompanya. Sa edad pa sanang treinta, an komunidad nin mga Tsino Filipino, pighuhurot na siya na magkapot nin mas dakulang papel bako sana sa lumber.

Pagmukna kan China Bank

Pakaelihir ki Dee C. Chuan komo ika-14ng Presidente kan Filipino Chinese General Chamber of Commerce kan 1919, sa edad na 31, siya nagbukas kan urulay imbwelto an mga negosyanteng Insik sa Chinatown dapit sa pag'organisar nin sarong bangko para sa mga Tsinong negosyante. Sa pagkaag nin sarong bangko sa Manila, si Dee nag'aatubang sa duwang problema: an pagtipon kan kaipohan na puhunan na pigtantya niya maabot mga P5 million, asin an pagsangkap kan tamang propesyonal na adal sa pagpadalagan nin sarong bangko. Durante kan sarong pagbyahe niya sa Fujian, si Dee nakanumpong ki Tsinong Indones na negosyanteng si Huang Yizhu (Oei Ik-Tjoe sa Indones Ortograpiyang Olandes). Si Huang baga nagin sarong "angel investor" para sa China Bank. Siya nagbugtak nin P1 million sa bangko, nagbakal 20 porsyento kan shares, nagkapot nin sarong tukawan sa hunta, asin dai naki-aram sa operasyon. Si Dee nagbilog nin sarong grupo nin sampolong Insik na taga-Manila na iyo an mahipno' kan iba pang kaipohan na puhunan asin iyo an mabilog kan hunta, na ini binibilog kabali siya, sinda Guillermo A. CuUnjieng, Benito Siy Cong Bieng, Carlos Palanca Sr. (Tan Guin Lay), Albino SyCip, Go Jocco, Uy Yet, Antonio MH Limgenco, Yu Biao Sontua, Vicente L. Gotamco, asin Guillermo Dy Buncio.

An China Banking Corporation nagbukas kan Agosto 16, 1920, sa Binondo, Manila. An pangaran sa Tsino kan bangko sa Mandarin asin Hokkien iyo an pasunod-sunod, simplified Chinese: 中兴银行; traditional Chinese: 中興銀行; pinyin: Zhōngxīng Yínháng; Pe̍h-ōe-jī: Tiong-heng Gûn-hâng; literally: "China-Prosper-Silver-Capable".

Pilantropo asin aktibistsng tycoon

Sa laotg nin beinteng taon poon pagmukna kan China Bank, si Dee C. Chuan nagin naNggad masibot na marhay. Si Dee ginamit man an gabos na rekursos niya asin mga kakampi sa pagtabang sa mainland China. Enot, si Dee nagpokus sa banwang Shizhen. Siya nagdonar igdi kan Chengmei School For Boys asin kan Yude School For Girls. Bako sanang pigtugdok niya an mga edipisyo igdi, kundi nagbakal siyang fishpond na hale igdi makukua an ingreso para sa operasyon kan mga eskwelahan. Siya man nagpatugdok nin bagong tulay asin mga impraestruktura sa Shizhen. Poon 1926 abot 1928, kan si Chiang Kai-Shek pigpapapusog an Koumintang Nationalist Army sa pagbunyog kan nasyon Tsina, si Dee C. Chuan nagtataong pang plete para sa mga bapor na lulunadan kan mga Tsinong bagongtawo yaon sa Manila alagad gustong magbali sa hokbo ni Chiang asin maglaban kontra sa mga Hapon. Kan 1931, siya makusog nang gayo pag'ambag sa gobyerno Chiang ta an Hapon nagpoon nang maglaog sa teritoryo kan Tsina sa bandang amnayan, kabali an Manchuria. Kan 1933, si Dee nag'ako min nombramyento hale ki Chiang bilang saro sa limang commissioner magobernar kan probinsya nin Fujian poon 1933 abot 1934. Sa Fujian, si Dee nag'organisar nin police force, pighirahay an pundasyon kan raraot alagad kaipohan na gayong riles duman sa perokaril nin Zhanglong, asin pinakarhay an pantalan sa Xiamen. Kan magdakula nang gayo an Gera Hapon-Tsina kan 1937, si Dee asin saiyang mga amigo na sinda Albino asin Alfonso SyCip asin Yu Khe Thai, nag'or4ganisar kan Philippine Chinese Resist-The-Enemy Foundation. Sinda naka'amot nin P10 million hale sa mga bulsa kan mga Tsinong lokal asin pinadara sa KMT (Koumintang). Sinda man nagboykot kan mga panindsng haleng Hapon asin dakula nanggad nakaunong an boykot sa merkansya kan mga Hapones igdi sa Filipinas. Si Dee nagtabang man sa pagbilog kan Nanyang General Relief Association, na sarong Southeast Asian na organisasyon nin mga overseas na mga Insik sa paglaban sa agresyon kan Hapon. Kan an mga Hapones nasakop na an Filipinas, saindang sinsusog an mga kaiinsikan na nagtabang sa pagboykot asin kun ano pa, alagad dai na kaini inabotan si Dee C. Chuan ta mayo na sa Filipinas.

Kagadanan

Si Dee C. Chuan naduktan nin tuberkolosis, asin kan 1939, an saiyang kamugtakan nagro'ro' nang gayo. Siya dinara sa Monrovia Sanatorium sa California, E.U., na iyo ini an parehong lugar kun saen binulong si Presidente Manuel L. Quezon kan 1928. Kan Oktobre 27, 1940, si Dee C. Chuan nagadan sa Monrovia huli sa TB. Edad niya 52. An pagpatente saiya ginibo kan Nobyembre 30, 1940, sa Central Student Church sa Ermita, asin siya ilinubong kan Desyembre 1, 1940, sa Kamposanto Tsino. Mga 10,000 katawo an nakilubong nagsusunod sa karwahe, na sa likod kaini mga 600 na kotse asin 45 Meralco'ng bus an nakasunod sa prosesyon. An pamilya Dee nagpatindog nin tolong-suson na mausuleo pigmodelo sa lolobngan ni Sun Yat-sen.^{[nangangaipo nin toltolan]}

Toltolan

Rodrigo, Raul (2012). A Matter of Trust: The China Bank Story. China Banking Corp.
Wong, Kwok Chu (1999). The Chinese in the Philippine Economy 1898-1941. Ateneo de Manila University Press.
Go, Puan Seng (August 16, 1970). "Great Lives Go On", The Manila Chronicle Business Report. Manila Chronicle Publishing Corp.
Santos, Cielito (August 16, 1970). "The Men at the Top", The Manila Chronicle Business Report. Manila Chronicle Publishing Corp.
Sambo, V.S. (August 16, 1970). "The China Bank Story", The Manila Chronicle Business Report. Manila Chronicle Publishing Corp.
Igwang relatibong medya para sa Dee C. Chuan duman sa Wikimedia Commons