Jump to content

Diyos nin bulan

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
Selene at Endymion, ni Albert Aublet

An diyos nin bulan na tinatawag na Bathala nin Bulan sa Filipino, o diyos nin bulan, iyo an diyos na nagsasaguiro kan Bulan, o nin parte kaini. An mga diyos na ini may iba-ibang papel asin tradisyon depende sa kultura, pero kadaklan may pagkakaigwa nin pagkahale. An pagsamba sa Bulan asin mga diyos nin bulan makukuha sa kadaklan na parte kan kasaysayan sa iba-ibang porma.


Bulan sa relihiyon asin mitolohiya

[baguhon | baguhon an source]

An dakul na kultura may likas na koneksyon sa 29.5 na aldaw na lunar cycle sa menstrual cycle kan mga babae, arog kan makikitang parehas na pinanggikan nin tataramon kan "menstruation" asin "moon" sa iba-ibang language families.[1] Dai man ini pangkalahatan, kaipuhan ta ta dai gabos na diyos kan bulan babayi. Pero, dakul na bantugang mitolohiya may mga diyosa nin bulan, arog kan Griyegong diyosa na si Selene, Romanong diyosa na si Luna, Tsinang diyosa na si Chang'e, asin Mayan diyosa na si Coyolxauhqu, kun saen an pagputol kan saiyang ulo posible na representasyon nin lunar eclipse.[2] Iba pang mga diyosa arog nina Artemis, Hecate, asin Isis dai man orig na may koneksyon sa bulan, kundi nagkaigwa sana nin koneksyon huli sa syncretism sa Greco-Roman na lunar deity na si Selene/Luna.[3][4]

Chandra lalaki na diyos kan bulan, British Museum, ika-13 siglo, Konark
Bihirang arte nin lalaking diyos nin bulan sa Hapon, Tsukuyomi-no-Mikoto

An mga lalaki man na diyos nin bulan komon man, arog ni Sin kan mga Mesopotamians, Khonsu kan mga Egyptians (o an mas maagang Egyptian lunar deity na si Iah), Mani kan Germanic tribes, Tsukuyomi kan mga Hapones, Igaluk/Alignak kan mga Inuit, asin an Hindu na diyos na si Chandra. An orihinal na Proto-Indo-European na diyos nin bulan, *Meh₁not kun sain hinala na lalaki, asin dakul an pwedeng gikanan arog kan Homeric na karakter na si Menelaus.[nangangaipo nin toltolan] An mga kultura na may lalaking diyos nin bulan kadaklan may diyosa nin adlaw. Ipinapahilan na an Hinduism asin an animismo sa Pilipinas may presentasyon nin lalaki asin babae sa solar na divine. Sa panahon bago an kolonisasyon, an mga sosyedad sa Pilipinas nagpraktis nin animismo, kun saen an kalikasan may espiritu asin mga diyos/diyosa. May prevalence nin mga lalaki na diyos nin bulan sa mitolohiya nin Pilipinas, kasalungat sa kadaklan na kultura na ang bulan kadaklan ginaganapan nin babae. Habang nagkaigwa nin impluwensya galing sa Hindu-Buddhist, nagmerge o nagbago an mga lokal na paniniwala.[5][6][7]

An mga sinaunang Ehipto may mga diyos nin bulan arog nina Khonsu asin Thoth, maski si Thoth mas komplikado na diyos.[8] Si Set an nagrepresentar sa bulan sa sinaunang Egyptian calendar.[9] Sa relihiyong Bakongo, si Nzambici, diyosa nin daga asin bulan, an kaparehas ni Nzambi Mpungu na diyos nin adlaw.[10] Si Metztli, Coyolxauhqui asin Tēcciztēcatl gabos mga lunar deity sa Aztec religion.

Disko na nagpapahiling ki Coyolxāuhqui na ginuba-guba (Coyolxauhqui Stone, c. 1473 CE)

Sa relihiyong Manichean, si Hesukristo ginigibo bilang lunar na diyos, kadaklan tinotokaw bilang Hadi kan Bulan, o basta Jesus na Bulan.

Dakol na kultura an oryentado sa bulan bilang batayan kan panahon, imbes na sa adlaw. An Hindu calendar nagpapabilin nin integridad kan lunar month asin an diyos nin bulan na si Chandra may relihiyosong kahulugan sa dakol na Hindu na pista (e.g. Karwa Chauth, Sankashti Chaturthi, asin sa panahon nin eclipse).[11] An mga sinaunang tribo nin Aleman asin an mga kaurog ninda arog kan Baltic Finnic peoples, gamit man an lunar calendar.[12] An kalendaryo arog kan Runic calendar nagsasabi na an pagsurat kan taon nag-uumpisa sa pinakaenot na full moon pagkatapos kan winter solstice.[13]

  1. ↑ Harding, Esther M., 'Woman's Mysteries: Ancient and Modern', London: Rider, 1971, p. 24.
  2. ↑ Milbrath, Susan (1997). "Decapitated Lunar Goddesses in Aztec Art, Myth, and Ritual". Ancient Mesoamerica 8 (2): 185–206. ISSN 0956-5361. https://www.jstor.org/stable/26307242?searchText=lunar+goddess&searchUri=/action/doBasicSearch?Query=lunar+goddess&so=rel&ab_segments=0/basic_search_gsv2/control&refreqid=fastly-default:9c791f2a15fd4a74658c69ef57fa6be2&seq=1. 
  3. ↑ Adler, Margot (1986). Drawing Down the Moon: Witches, Druids, Goddess-Worshippers, and Other Pagans in America Today, Revised and Expanded Edition. Beacon Press. ISBN 978-0-8070-3253-4. 
  4. ↑ Sfameni Gasparro, Giulia (2007). "The Hellenistic Face of Isis: Cosmic and Saviour Goddess". In Bricault, Laurent; Versluys, Miguel John; Meyboom, Paul G. P. Nile into Tiber: Egypt in the Roman World. Proceedings of the IIIrd International Conference of Isis Studies, Faculty of Archaeology, Leiden University, May 11–14 2005Free access subject to limited trial, subscription normally required. Brill. pp. 40–72. ISBN 978-90-04-15420-9. 
  5. ↑ Nogueira Guastavino, María Magdalena (2020). "La aplicación de los tratados internacionales sobre derechos fundamentales por parte del Tribunal Constitucional". Aplicación prevalente de la Carta de los Derechos Fundamentales de la Unión Europea y de los convenios de la Organización Internacional del Trabajo: 1–56. doi:10.62659/cf2001604. https://doi.org/10.62659/cf2001604. 
  6. ↑ Ortega Pérez, Marta (2018-07-09). "La labor lexicográfica bilingüe de Fray Domingo de los Santos: Vocabulario de la lengua Tagala". RILEX. Revista sobre investigaciones léxicas 1 (1): 29–53. doi:10.17561/rilex.v1.n1.2. ISSN 2605-3136. https://doi.org/10.17561/rilex.v1.n1.2. 
  7. ↑ Potet, Jean-Paul (2017). Ancient beliefs and customs of the Tagalogs. Clichy: Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-0-244-34873-1. 
  8. ↑ Thoth, the Hermes of Egypt: a study of some aspects of theological thought in ancient Egypt, page 75
  9. ↑ Jetsu, L.; Porceddu, S. (2015). "Shifting Milestones of Natural Sciences: The Ancient Egyptian Discovery of Algol's Period Confirmed". PLOS ONE 10 (12): e.0144140 (23pp). doi:10.1371/journal.pone.0144140. PMID 26679699. Bibcode: 2015PLoSO..1044140J. 
  10. ↑ Scheub, Harold (2000). A Dictionary of African Mythology: The Mythmaker as Storyteller (1st ed.). Oxford University Press. pp. 92, 93, 114, 115. ISBN 9780195124569. 
  11. ↑ Christopher John Fuller (2004). The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India. Princeton University Press. pp. 109–110. ISBN 978-0-69112-04-85. 
  12. ↑ Hasala, Kasperi (October 2018). "The first workday or the Moon's day? Germanic and Slavic traditions in naming the days of the week in the Finnic languages". Studia Uralo-Altaica 51: 6. https://core.ac.uk/download/pdf/229452521.pdf. 
  13. ↑ Cucina, Carla (2020). "A Runic Calendar in the Vatican Library". Futhark: International Journal of Runic Studies 9-10: 261–274. doi:10.33063/diva-401070. https://urn.kb.se/resolve?urn=urn:nbn:se:uu:diva-401070. 
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Diyos_nin_bulan&oldid=287644"