Jump to content

Golem

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya

 

The Maharal of Prague and the Golem by Mikoláš Aleš, 1899.
Grouping Monster
Similar entities Frankenstein's monster, Robot, Automaton
Folklore Jewish folklore
First attested Talmud
Other name(s) Gōlem (גּוֹלֶם)
Country Czechia
Region Prague
Habitat Typically resides in attics or temples
Details Protector of the Jewish community, created from clay or mud, animated through mystical rituals.

Ang golem (/ˈɡoʊləm/ GOH-ləm; Hebrew: ‎גּוֹלֶם, romanized: gōlem) sarong animated na nilalang na antropomorpiko sa alamat nin mga Hudyo, na ganap na nilikha poon sa mayong buhay na bagay, kadalasang luwad o laboy. An pinakasikat na salaysay kan golem na kinabibilangan ni Judah Loew ben Bezalel, an hulrng rabbi kan Prague kan ika-16 na siglo. Susog sa magasing Moment, "an golem sarong lubos na nababagong metapora na may tila mayong limitasyong simbolismo.Pwede ining maging biktima o kontrabida, lalaki o babae—o kung minsan pareho. Sa paglipas ng mga siglo, ginamit ito upang ipahiwatig an guera, komunidad, pagsusuway, pag-asa, asin kawalan nin pag-asa."[1]

Sa modernong popular na kultura, an tataramon nagin heneralisado, asin an arin man na krudong antropomorpikong linalang na ginibo nin sarong salamangkero pwedeng apodon na "golem". [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (October 2024)">citation needed</span> ] Pwedeng igwa nin mga metal na golem, arog kan Talos, o mga golem na gapo, halimbawa, sa Dungeons and Dragons .

Etimolohiya

[baguhon | baguhon an source]

An tataramon na golem minalataw nin sarong beses sa Biblia, sa Salmo 139:16, na naggagamit kan tataramon na גלמי ( golmi ; 'an sakuyang golem', 'an sakuyang magaan na porma', 'hilaw na materyales' [2] ) tanganing iparisa an dai pa tapos na tawo sa atubangan kan mga mata nin Diyos. Ginagamit kan Mishnah an termino tanganing apodon an sarong tawo na bakong sopistikado: "Pitong karakteristiko an yaon sa sarong tawong dai nakultibar, asin pito an yaon sa sarong may inadalan" ( שבעה דברים בגולם ).

Sa Modernong Hebreyo, golem ginagamit na boot sabihon 'pipi', 'daing maginibo', o ' pupa '. Siring man, ini parating ginagamit ngunyan bilang metapora para sa sarong lolong na tawo o iba pang entidad na naglilingkod sa sarong tawo sa irarom nin kontroladong mga kamugtakan, alagad nakikipaglaban saiya sa ibang mga kamugtakan. An Golem nagbalyo sa Yiddish bilang goylem, na an boot sabihon saro na maluya o nasa pagkatulala. [3]

Kasaysayan

[baguhon | baguhon an source]

Pinakamaenot na mga istorya

[baguhon | baguhon an source]

An pinakagurang na mga istorya nin mga golem nagpoon pa kan amay na Judaismo. Sa Talmud (Tractate Sanhedrin 38b), si Adan enot na linalang bilang sarong golem ( גולם ) kun an saiyang alpog "pinamamasa sa sarong daing pormang ubak". [4] Arog ni Adan, an gabos na golem ginibo gikan sa laboy kan mga harani sa pagka-Dios, alagad mayo nin anthropogenic golem na lubos na tawo. Sa kapinunan, an mayor na diperensya kan golem iyo an saiyang dai kakayahan na magtaram. An Sanhedrin 65b naglaladawan ki Rava na naglalalang nin sarong tawo ( gavra ), na dangan ipinadara niya ki Rav Zeira . Si Zeira nagtaram sa lalaki, alagad dai siya nagsimbag, kun saen si Zeira nagsabi, "Ika linalang kan mga madonong; magbalik ka sa saimong alpog". [lower-alpha 1] [5]

Durante kan Edad Media, an mga pasahe gikan sa Sefer Yetzirah ( Libro nin Pagbilog ) pinag-adalan bilang paagi tanganing makagibo asin mabuhay an sarong golem, dawa ngani dikit sa mga isinurat kan mistisismo kan mga Judio an nagsusuportar sa pagtubod na ini. An pinakaenot na midbid na nakasurat na istorya kun pano maggibo nin golem makukua sa Sodei Razayya ni Eleazar ben Judah kan Worms, na nabuhay kan huring parte kan ika-12 asin amay na ika-13 siglo. [6]

Pigtutubodan na an mga golem pwedeng ma-aktibo sa paagi nin sarong ekstatikong eksperyensya na pinukaw kan ritwal na paggamit nin manlaen-laen na letra kan alpabetong Hebreo [7] na nagpoporma nin sarong shem (arin man sa mga pangaran nin Diyos ), kun saen an shem isinurat sa sarong pidaso nin papel asin isinusulot sa nguso o sa angog kan golem. Sa nagkapirang osipon (kaiba an nagkapirang osipon kan mga golem kan Chełm asin Prague), sarong tataramon arog kan אמת ( emét, ‘katotoohan’) an nakaukit sa golem, minsan sa angog kaini. Sa halimbawang ini, an golem pwedeng i-deactivate sa paagi nin paghale kan aleph (א), kaya binabago an inskripsiyon gikan sa "katotoohan" pasiring sa "kagadanan" ( מת, mét, 'gadan').

An sarong pinagkukuanan nagtao nin kredito ki Solomon ibn Gabirol, na nabuhay kan ika-11 siglo, sa pagmukna nin sarong golem, posibleng babae, para sa mga gibohon sa harong. [8] Igwa man nin sarong osipon na nagsasabi na si Samuel kan Speyer nagmukna nin sarong golem kan ika-12 siglo. [9]

Kan 1625, si Joseph Delmedigo nagsurat na "dakol na mga alamat na arog kaini an presente, partikularmente sa Alemania."

An Golem kan Chełm

[baguhon | baguhon an source]

An pinakagurang na paglaladawan kan pagmukna nin sarong golem kan sarong makasaysayan na pigura kabali sa sarong tradisyon na konektado ki Rabbi Eliyahu kan Chełm (1550–1583). [10]

An sarong Polish Kabbalist, na nagsurat kan mga 1630–1650, nagbareta kan pagmukna nin sarong golem ni Rabbi Eliyahu nin arog kaini: "Asin nadangog ko, sa sarong partikular asin hayag na paagi, gikan sa nagkapirang kagalang-galang na mga tawo na an sarong tawo [na nabubuhay] harani sa satong panahon, na an pangaran iyo si R. Eliyahu, an kagurangnan kan ngaran, na naggibo nin sarong linalang hale sa porma [Heb] asin Golem . [Heb. tzurah ] asin ini naggibo nin masakit na trabaho para saiya, sa halawig na panahon, asin an pangaran ni emet nakabitin sa saiyang liog sagkod na sa katapustapusi hinale niya ini huli sa sarong rason, an pangaran sa saiyang liog asin ini nagin alpog." Sarong kaparehong istorya an ibinareta kan sarong Kristiyanong awtor, si Christoph Arnold, kan 1674.

Si Rabbi Jacob Emden (d. 1776) nagdetalye kan istorya sa sarong libro na ipinublikar kan 1748: "Bilang sarong aside, sasabihon ko digdi an sakong nadangog gikan sa banal na nguso kan sakong ama manungod sa Golem na ginibo kan saiyang apoon, an Gaon R. Eliyahu Ba'al Shem na may paladan na memorya. Kan mahiling kan Gaon na an Golem nagdadakula asin nagdadakula, natakot siya na nagdadakula asin nagdadakula an Golem iyo an magraraot kan uniberso. Dangan hinale niya an Banal na Ngaran na nakabugtak sa saiyang angog, kaya nagin dahilan kan saiyang pagkaraot asin pagbalik sa alpog Minsan siring, mantang siya nakikikabtang sa pagkua kan Banal na Ngaran saiya, an Golem naglugad saiya, na nagtao nin lugad saiya sa lalawgon." [11]

Susog sa Polish Kabbalist, "an alamat aram kan nagkapirang tawo, kaya nagtutugot sato na mag-isip na an alamat talagang nagsirkular sa laog nin pirang panahon bago ini ipinasurat asin, huli kaini, puwede tang isipon na an ginikanan kaini masusog sa henerasyon na tulos pakatapos kan kagadanan ni R. Eliyahu, kun bako man mas amay pa."

An klasikong naratibo: An Golem kan Prague

[baguhon | baguhon an source]
Estatuwa ni Rabbi Loew sa New City Hall kan Prague
Lumang Bagong Sinagoga kan Prague na may mga tangga kan hagyan pasiring sa attic sa lanob. Sa osipon, an Golem yaon sa loft
An Sinagoga kan Úštěk na may estatuwa nin sarong Golem sa Úštěk
Ilustrasyon ni Philippe Semeria, 2009. An Hebreyong tataramon na , nakaukit sa angog kan golem.

An pinakabantog na naratibo nin golem imbuelto si Judah Loew ben Bezalel, an huring ika-16 na siglo na rabbi kan Prague, na midbid man bilang Maharal, na pigbabareta na "nagmukna nin sarong golem hale sa dalipay gikan sa mga pangpang kan Salog Vltava asin binuhay ini sa paagi nin mga ritwal asin mga enkantasyon na Hebreo tanganing idepensa an Prague ghetto sa mga pag'atake asin pogromitic asin pogromitic . [12] Depende sa bersyon kan osipon, an mga Judio sa Prague dapat na pahaleon o gagadanon sa irarom kan pamamahala ni Rudolf II, an Banal na Emperador nin Roma . An Golem inaapod na Josef asin midbid bilang Yossele. Sinasabing kaya niang gibohon an saiyang sadiri na dai naheheling asin mag-apod nin mga espiritu hale sa mga gadan. Pina-deactivate ni Rabbi Loew an Golem kan Biyernes na banggi sa paagi nin paghale kan shem bago magpoon an Sabbath (Sabado), tanganing ini magpahingalo sa Sabbath.

Sarong Biyernes na banggi, nalingawan ni Rabbi Loew na haleon an shem, asin natakot na an Golem maglalapastangan kan Sabbath. An ibang istorya nagsasabi nin sarong golem na namoot, asin kan isinikwal, nagin an madahas na halimaw na nahihiling sa kadaklan na mga istorya. An ibang bersyon igwa nin golem na sa kahurihurihi naggigibo nin sarong paragadan na pag-atake. Dangan nahimo kan rabbi na haleon an shem sa saiyang ngoso asin dai siya makahiro sa atubangan kan sinagoga, kun saen an golem nahulog sa mga pidaso. An hawak kan Golem itinago sa attic genizah kan Lumang Bagong Sinagoga, kun saen ini ibabalik sa buhay giraray kun kaipuhan. [13]

Tema nin hubris

[baguhon | baguhon an source]
Sarong estatuwa kan Prague Golem na ginibo para sa pelikula na The Emperor and the Golem

An pag-eksister nin sarong golem minsan sarong pinaghalo-halong bendisyon. An mga golem bakong intelihente; kun pinagbotan na gibohon an sarong gibohon, gigibuhon ninda an mga instruksyon nin literal. Sa kadaklan na mga paglaladawan, an mga golem natural na perpektong masinunod. Sa pinakaenot na midbid na modernong porma kaini, an Golem kan Chełm nagin dakulaon asin dai nagkokooperar. Sa sarong bersyon kan istoryang ini, an rabi kinaipuhan na maggamit nin pandadaya tanganing ma-deactivate ini, kun saen ini narumpag sa kagmukna kaini asin rinaot siya.

An kaparehong tema nin hubris nahihiling sa Frankenstein, The Sorcerer's Apprentice, asin nagkapirang iba pang mga istorya sa popular na kultura, arog kan The Terminator . An tema nagpapahiling kan sadiri sa RUR ( Rossum's Universal Robots ), an dula ni Karel Čapek kan 1921 na nagmukna kan terminong robot . An dula isinurat sa Prague, asin mantang si Čapek nagnegar na siya an nagmodelo kan robot sunod sa golem, kadakol na pagkakapareho an nahihiling sa istorya. [14]

Kultura kan Republikang Tseko

[baguhon | baguhon an source]

An golem sarong popular na pigura sa Czech Republic . An 1915 na nobela ni Gustav Meyrink ( The Golem ) nagin popular sa halipot na panahon asin dakula an nagibo tanganing mapagdanay an imahinasyon manungod sa golem. Nagkapirang mga restawran asin iba pang negosyo an igwa nin mga pangaran na nagtutukdo sa linalang. Sarong Czech strongman, si René Richter inaapod na "Golem", [15] asin an sarong Czech monster truck outfit inaapod an sadiri na "Golem Team". [16]

Pagkakaiba-iba kan Clay Boy

[baguhon | baguhon an source]

An sarong osipon na Yiddish asin Slavic iyo an Clay Boy, na pinagsasaro an mga elemento kan golem asin The Gingerbread Man, kun saen an sarong nagsosolong mag-agom naggigibo nin sarong aki hale sa dalipay, na may kapahapahamak o nakakatuwang na mga resulta. [17]

Sa sarong komun na bersyon sa Ruso, an sarong gurang nang mag-agom, na an mga aki naghale na sa harong, naggigibo nin sarong aking lalaki hale sa dalipay asin pinamara sia sa may saindang pugon. An Aking Laboy ( , Glínyanyĭ párenʹ ) nabubuhay; sa primero, an mag-agom naoogma asin tinatrato siya na garo tunay na aki, alagad an Aking Dalipay dai nag-ontok sa pagdakula asin kinakakan an gabos nindang kakanon, dangan an gabos nindang hayop, dangan an Aking Dalipay kinakakan an saiyang mga magurang. An Clay Boy naglilibot sa baryo sagkod na siya mabagsak nin sarong marikas an pag-isip na kanding. [18]

[baguhon | baguhon an source]
Golem na pigladawan sa Madame Tussauds sa Prague

Sa popular na kultura, an terminong "golem" parateng ginagamit sa pagsambit sa arin man na pigura nin tawo na ginibo sa paagi nin mahika" imbes na partikularmenteng "sarong humanoid na nabilog sa paagi nin Kabbalistic na paagi". [19]

Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ Cooper, Marilyn. Jewish Word | Golem". Archived 25 August 2017 at the Wayback Machine. Moment. 17 July 2017. 24 August 2017.
  2. ↑ J. Simpson; E. Weiner, eds. (1989). "golem". Oxford English Dictionary (2nd ed.). Oxford: Clarendon Press. ISBN 0-19-861186-2. 
  3. ↑ Bluestein, Gene (1998). Anglish/Yinglish: Yiddish in American Life and Literature. U of Nebraska Press. ISBN 0803219148. Archived from the original on 3 February 2021. Retrieved 17 October 2020. 
  4. ↑ "Sanhedrin 38b". sefaria.org. Retrieved 2024-11-15. 
  5. ↑ "Sanhedrin 65b". Sefaria. Retrieved 2024-11-15. 
  6. ↑ Kressel, Matthew (1 October 2015). "36 Days of Judaic Myth: Day 24, The Golem of Prague" (in en-US). Matthew Kressel. https://www.matthewkressel.net/2015/10/01/36-days-of-judaic-myth-day-24-the-golem-of-prague/. 
  7. ↑ Idel, Moshe (1990). Golem: Jewish Magical and Mystical Traditions on the Artificial Anthropoid. Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 0-7914-0160-X.  page 296
  8. ↑ Singer, Isidore; et al., eds. (1901–1906). "Ibn Gabirol, Solomon ben Judah". The Jewish Encyclopedia. New York: Funk & Wagnalls. 
  9. ↑ Trachtenberg, Joshua (2004) [Originally published 1939]. Jewish Magic and Superstition. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. p. 85. ISBN 9780812218626. 
  10. ↑ Gelbin, C . S., The Golem Returns – From German Romantic Literature to Global Jewish Culture, 1808–2008 , University of Michigan, 2011
  11. ↑ שו"ת שאילת יעב"ץ, ח"ב, סי' פ"ב . Cf. his בירת מגדל עוז, Altona, 1748, p. 259a; מטפחת ספרים, Altona, 1768, p. 45a ; and מגילת ספר, ed. Kahana, Warsaw, 1896, p. 4 . See also שו"ת חכם צבי, סי' צ"ג , and the references cited in שו"ת חכם צבי עם ליקוטי הערות, Jerusalem, 1998, vol. 1, p. 421 and in the periodical כפר חב"ד, number 351 (1988), p. 51. Cited by Leiman, S.Z., "Did a Disciple of the Maharal Create a Golem?"
  12. ↑ Green, Kayla. "The Golem in the Attic". Moment. 1 February 2011. 25 August 2017.
  13. ↑ "The Golem Legend". applet-magic.com. Archived from the original on 2 January 2013. 
  14. ↑ Koreis, Voyen. Introduction. "Two Plays by Karel Capek: R.U.R. (Rossum's Universal Robots) & The Robber". Google Books. 25 August 2017.
  15. ↑ Bilefsky, Dan (10 May 2009). "Hard Times Give New Life to Prague's Golem". https://www.nytimes.com/2009/05/11/world/europe/11golem.html. 
  16. ↑ B, Veronika (25 January 2020). "VIDEO: René Richter, the Czech Man With the Strongest Jaws in the World". Prague Morning (in English). Archived from the original on 26 November 2020. Retrieved 29 May 2020. 
  17. ↑ Cronan, Mary W. (1917). "Lutoschenka". The Story Teller's Magazine. Vol. 5 no. 1. pp. 7–9. 
  18. ↑ Ginsburg, Mirra (1997). Clay Boy. New York: Greenwillow. ISBN 9780688144098. 
  19. ↑ Sherman, Fraser (2022). "Destroyer, Defender, AI, Lover: The Golem in Speculative Fiction Prose and Comics". In Frankel, Valerie Estelle. Jews in Popular Science Fiction: Marginalized in the Mainstream. Lexington Books. p. 23. ISBN 9781666901450. 

Mga panluwas na sumpay

[baguhon | baguhon an source]


Error sa pag-cite: <ref> mga tatak na eksistido para sa sarong grupo na pinagngaranan na "lower-alpha", alagad mayong kinasungkoan na <mga pinapanungdanan na grupo="lower-alpha"/>na tatak an nanagboan, o sarong panarado </ref> an nawawara

Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Golem&oldid=283046"