Jump to content

Parashqevi Qiriazi

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya


Parashqevi Qiriazi
Parashqevi Qiriazi
Kamundagan(1886-05-27)27 Mayo 1886[1]
Manastir, Manastir Vilayet, Ottoman Empire
(present-day Bitola, North Macedonia)
Kagadanan17 Desyembre 1970(1970-12-17) (edad 84)
Tirana, Albania
Lulubngan
Tirana, Varrezat e Sharrës
NasyunalidadAlbanian
Iba pang mga ngaranParaskevi D. Kyrias, Parashqevi Qirias
PagkahimanwaOttoman, Albanian
EdukasyonMasters
Alma materAmerican College for Girls at Constantinople (B.A.), Oberlin College (Masters)
Trabahoeducator, publisher
Mga notableng giboYll'i Mëngjezit (The Morning Star), Boston, 1917–1920
Mga magurangDhimitër Qiriazi, Maria Qiriazi (Vodica)
Sadiring-taosister of Tashko Qiriazi, Kostandin Qiriazi, Theofania "Fanka" Qiriazi (Trajan), Gjerasim Qiriazi, Gjergj Qiriazi, Sevasti Qiriazi, Kristo Qiriazi, Naum Qiriazi, and Perikli "Pandi" Qiriazi[2][3]
Mga gawad People's Teacher
Honor of the Nation
Order for Patriotic Activity

Lagda

Si Parashqevi Qiriazi (Paraskevi D. Kyrias) (27 Mayo 1886 – 17 Disyembre 1970) sarong Albanianong paratukdo kan pamilyang Qiriazi na nagdusay kan saiyang buhay sa alpabetong Albaniano asin sa pagtukdo kan nakasurat na tataramon na Albaniano. Siya sarong babaeng partisipante sa Kongreso kan Manastir, na iyo an nagdesisyon kan porma kan alpabetong Albaniano,[4] asin an kagmukna kan Yll' i Mengjesit, sarong asosasyon nin mga kababaihan.[5] Si Parashqevi saro man na partisipante sa Paris Peace Conference, 1919 bilang miyembro kan komunidad na Albaniano-Amerikano.[6] Siya an tugang na babae ni Sevasti Qiriazi, na iyo an direktor kan pinakaenot na Albanian School para sa mga daragita sa Korça, na binuksan kan 1891.[7]

Biograpiya

[baguhon | baguhon an source]

Si Parashqevi namundag sa Monastir (ngonyan Bitola, sa Manastir Vilayet, Imperyo Ottoman (ngonyan North Macedonia ). Kan siya 11 anyos pa sana, nagpoon siyang magtabang sa saiyang tugang na lalaki na si Gjerasim Qiriazi asin tugang na babae na si Sevasti Qiriazi na magtukdo nin nakasurat na Albanian sa mga daragita sa enot na eskwelahan para sa mga daragita sa Albania, an Girls' School, na nagbukas kan 15 Oktubre 1891. [8]

Kan huri nag-adal siya sa American College for Girls sa Constantinople . Kan magradwar siya nagduman sa Korçë tanganing magtrabaho bilang sarong paratukdo sa elementarya kaiba an saiyang tugang na babae, si Sevasti sa Mësonjëtorja, an pinakaenot na eskwelahan sa Albania na binuksan kan 1887. [9]

Kan 1908, siya sarong partisipante sa Kongreso kan Monastir asin iyo sana an babae na yaon duman.

Kan 1909, nagpublikar siya nin sarong abecedarium para sa mga eskwelahan sa elementarya. Dawa ngani an Kongreso kan Monastir nagdesisyon na manungod sa bagong alpabeto, duwang bersyon kan alpabeto an yaon pa sa saiyang abecedary, na nagpapahiling kun gurano pa man giraray kaluya an pagkakaoroyon kan Kongreso. Alagad, kaiba an abecedarium, nagpublikar siya nin nagkapirang midbid na marhay na mga berso sa pagdepensa kan bagong alpabetong Albaniano: [10]

Abetare gikan ki Parashqevi Qiriazi
Albanian Tosc Ingles
Armiqëtë o shqipëtarë, Po perpiqenë Shkronjat turçe dhe greqishte, të na apënë; Le t'i mbajnë ata per vetëhe; Kemi tonatë. An mga kaiwal o mga Albaniano, Naghihingoa Mga letra na Turko asin Griego, Tanganing itao sato; Itago ninda an mga surat na iyan; Igwa kita kan sato.

Midbid man siya sa pag-organisar nin pagtukdo para sa mga kaakian asin mga eskwelahan sa banggi sa ibang mga baryo sa timog Albania asin sa pagtabang sa pag-organisar nin mga lokal na libreriya. [11]

Nagkontribwir siya sa pundasyon kan asosasyon na Yll' i Mëngjesit kan 1909 [12] asin kan huri, kan siya nagbalyo na sa Estados Unidos, padagos niyang ipinublikar an peryodiko na may parehong pangaran poon 1917 sagkod 1920. [13] An magasin ipinupublikar kada duwang semana asin may kaibang mga artikulo manongod sa politika, sosyedad, kasaysayan, pilolohiya, literatura, asin osipon kan Albania.

Kan 1914 naghale siya sa Albania pasiring sa Romania kaiba an saiyang tugang na babae bilang resulta kan pagsakop kan mga Griyego sa syudad. [14]

Kan huri nagduman siya sa Estados Unidos asin nagin miyembro kan komunidad na Albaniano-Amerikano, na sa ngaran kaini nagpartisipar siya sa Kumperensya nin Katoninongan kan Paris kan 1919 tanganing irepresentar an mga deretso kan mga Albaniano.[15]

Si Parashqevi nagbalik sa Albania kan 1921, pagkatapos kaini sinundan niya an mga pangyayari sa politika duman na may interes, na dai nalingawan an mga nasyonal na kamawotan. Siya nagin saro sa mga kagmukna asin direktor kan Babaeng Institusyon na an pangaran "Kyrias," sunod sa saiyang pamilya, sa Tirana asin Kamëz, sa pakikipagtabangan sa saiyang tugang na babae na si Sevasti asin bayaw na si Kristo Dako . [16]

Kan Oktubre 1928, sa inisyatiba kan Ministry of Interior, an organisasyon na " Gruaja Shqiptare " ("An babaeng Albaniano") pigtogdas sa Tirana, na may mga plano na magmukna nin mga sanga sa bilog na nasyon asin sa diaspora. Ini ginibo sa irarom kan pag-ataman kan Reynang Ina asin tugang na babae ni Hadeng Zog na si Prinsesa Sanije . An organisasyon nagtutuyo na ipalakop an edukasyon, kalinigan, asin mga aktibidad sa pag-abuloy, asin ipadakula an mga babaeng Albaniano sa mas halangkaw na lebel nin kultura. Bilang sarong edukadong babae, si Parashqevi nagin mapanggana sa pagkua nin posisyon sa liderato digdi. Sa pag'oltan kan 1929 asin 1931, an organisasyon nagpublikar kan saiyang peryodiko na Shqiptarja ("An Albanian [f]"), na nagtatampok nin kadakol na mga artikulo na itinao ni Parashqevi asin kan saiyang tugang na babae na si Sevasti. An journal nag-isyu sa konserbatibong pag-iisip, na nag-aadal kan hiron kan mga kababaihan asin kan mga kahagadan kaini. [17]

Si Parashqevi nagtindog bilang sarong marigon na anti-pasista sa bilog na Ikaduwang Gerang Pankinaban, poon sa pagsalakay kan Italya kan 1939. Huli sa saiyang mga pananaw na anti-pasista, siya asin an saiyang tugang na babae ipinadara sa kampo kan Anhaltelager Dedinje harani sa Belgrade kan mga yunit na pro-Nazi na pinangenotan ni Xhaferr Deva.[18][19]

Nakaligtas siya asin nagbalik sa Tirana pagkatapos kan gera, alagad siya asin an pamilya kan saiyang tugang na babae dangan napaatubang sa orog pang paglamag. Huli sa saiyang nakaaging pakikisumaro ki Zog, si Kristo Dako pagkatapos na magadan pinag-olog-olog kan rehimen komunista, asin an mga pamilyang Kyrias napiritan na magluwas sa Tirana. An duwang sobrino ni Parashqevi (mga aking lalaki ni Sevasti) ibibilanggo, asin sa kahurihurihi an saro nagadan sa bilanggoan. [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (January 2025)">kaipuhan an sitasyon</span> ]

An mga paghihingoa kan iskolar na Albaniano na si Skënder Luarasi asin kan babaeng politiko na si Vito Kapo nagdara sa kahurihurihi sa parsial na rehabilitasyon kan magtugang na babae na Kyrias. [20] Si Parashqevi nagadan sa Tirana kan 17 Disyembre 1970. [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (January 2025)">kaipuhan an sitasyon</span> ]

Mga naipublikar na obra

[baguhon | baguhon an source]

An minasunod na mga obra aram na isinurat ni Parashqevi Qiriazi:

  • "An Albanian Girls' School sa Kortcha". Buhay asin Liwanag para sa Babae XXXV, nr. 8 (Boston: Woman's Board of Missions, Agosto 1905).
  • "An Pag-uswag kan mga Eskwelahan sa Imperyo nin Turkiya asin an Sarong Ideal na Sistema nin Edukasyon para sa Albania", sa Albania, an Master Key sa Haraning Sirangan (Boston: EL Grimes, 1919), p. 248-266. (Ipinublikar giraray kan 2020, IAPS,ISBN 978-1-946244-29-1 ).
  • Abetare për shkollat e para . (Manastir: Bashkimi i Kombit, 1909).

Pamana

[baguhon | baguhon an source]
  • Si Parashqevi Qiriazi asin an saiyang tugang na babae na si Sevasti Qiriazi midbid sa Albania bilang "mga Tugang na Qiriazi". Sinda pigkokonsiderar na "mga ina kan edukasyon Albaniano". [21]
  • An nagkapirang institusyon asin organisasyon pang-edukasyon sa Albania asin Kosovo igwa kan saindang pangaran.
  • Kan ca. 2017, sarong kolehiyo na may pangaran na Qiriazi [22] an binuksan sa propyedad kan orihinal na Kyrias Institute (1922–1933) sa Kamëz, Albania.
  • Sarong Albaniano-Amerikanong Organisasyon nin mga Babae (AAWO) sa Siudad nin Nueva York an nagdadara kan ngaran kan magtugang na babae. [23]

Dugang na pagbasa

[baguhon | baguhon an source]

Hilingon man

[baguhon | baguhon an source]
  • Fatbardha Gega

Mga Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ U.S. Department of Labor Naturalization Service, Declaration of Intention, 1918, p. 315, no. 88315 (signed by Paraskevi Kyrias 12 December 1918).
  2. ↑ Elsie, Robert (2001). A Dictionary of Albanian Religion, Mythology, and Folk Culture. Library of Congress: New York University Press. pp. 97–212. ISBN 0-8147-2214-8. Retrieved 2014-10-22. 
  3. ↑ Sevasti Qiriazi-Dako. Jeta ime (Shkup: ITSHKSH, 2016), p. 327–330
  4. ↑ "Parashqevi Qiriazi". www.kolonja.com. Archived from the original on 24 March 2011. 
  5. ↑ Prifti, Peter (1978). Socialist Albania since 1944: domestic and foreign developments, Volume 23. The MIT Press. p. 90. ISBN 0-262-16070-6. Retrieved 2010-10-05. 
  6. ↑ Toska, Teuta. Parashqevi Qiriazi dhe viti i saj 1919. Tirana: ISSHP, 2020, ISBN 978-9928-4519-7-2
  7. ↑ Young, Antonia; Hodgson, John; Bland William B.; Young Nigel (1997). Albania. National Library of Australia: Clio Press. p. 48. ISBN 1-85109-260-9. Retrieved 2014-10-22. 
  8. ↑ de Haan, Francisca; Daskalova Krasimira; Loutfi Anna (2006). A Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries. Central European University Press. pp. 454–457. ISBN 9789637326394. Retrieved 2014-10-22. 
  9. ↑ "Parashqevi Qiriazi". www.kolonja.com. Archived from the original on 27 January 2010. 
  10. ↑ Lloshi, Xhevat (2008). Rreth Alfabetit i Shqipes [About the Albanian Alphabet] (in Albanian). National Library of Albania: Logosa. p. 183. ISBN 978-9989-58-268-4. Retrieved 2014-10-22. 
  11. ↑ "Parashqevi Qiriazi". www.kolonja.com. Archived from the original on 27 January 2010. 
  12. ↑ Universiteti Shtetëror i Tiranës (1975). Problems of the struggle for the complete emancipation of women. National Library of Albania. p. 127. Retrieved 2014-10-22. 
  13. ↑ Prifti, Peter (1978). Socialist Albania since 1944: domestic and foreign developments, Volume 23. The MIT Press. p. 90. ISBN 0-262-16070-6. Retrieved 2010-10-05. 
  14. ↑ de Haan, Francisca; Daskalova Krasimira; Loutfi Anna (2006). A Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries. Central European University Press. pp. 454–457. ISBN 9789637326394. Retrieved 2014-10-22. 
  15. ↑ Ingrid Sharp, Matthew Stibbe (14 February 2011). Aftermaths of War: Women's Movements and Female Activists, 1918–1923. History of Warfare. 63. BRILL. p. 184. ISBN 978-9004191723. Parashqevi Qiriazi was a member of the delegation the organization sent to Paris 
  16. ↑ Parashqevi Qiriazi, diplomatja e vetme grua në Konferencën e Paqes në Paris 
  17. ↑ Aftermaths of War: Women's Movements and Female Activists, 1918–1923 
  18. ↑ Luarasi, Petro, Familja atdhetare Qiriazi dhe mjeshtri i madh i turpit (T.B.) (in Albanian), PrishtinaPress, archived from the original on 1 February 2014, Ndonëse të moshuara ( Sevasti Qiriazi- Dako 73 vjeç dhe Parashqevi Qiriazi 63 vjeç) për veprimtarinë e tyre patriotike dhe antifashiste ato u denoncuan tek gestapoja gjermane. Më 1943 tok me pjesëtarë të tjerë të familjes u arrestuan nga gjermanët dhe milicia e Xhaferr Devës dhe u dërguan në kampin e përqëndrimit '’Anhaltlager- Banjica'’të Beogradit, Jugosllavisë...
    Si rezultat i kësaj të motrat dhe familjet e tyre u bënë object përndjekjesh nga ana e regjimit. Dy djemtë e Sevastisë u burgosën si spiunë. Djali i vogël, Gjergji, duke mos u bërë dot ballë torturave, vrau veten më 1949. Pak më vonë vdiq edhe Sevastia, nga hidhërimi i thellë për humbjen e të birit.[As a result of this both sisters and their families became target of persecution from the regime. Both sons of Sevasti were imprisoned as "spies". The younger son, Gjergj, not resisting to the tortures, killed himself in 1949. Soon after Sevasti died, from the big despair of losing her son...]     
  19. ↑ Luarasi, Skender (14 December 1980), "Parashqevi Qiriazi", Drita: 12 [gadan na takod]
  20. ↑ Familja atdhetare Qiriazi dhe mjeshtri i madh i turpit (T.B.) 
  21. ↑ "Nënat e kombit, historia e motrave Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi" [Mothers of the nation: History of sisters Parashqevi and Sevasti Qiriazi] (in Albanian). "Bota Sot" Online. 2012-03-30. 
  22. ↑ "Kolegji Universitar Qiriazi". Archived from the original on 2016-09-16. Retrieved 2025-02-15. 
  23. ↑ "AAWO "Motrat Qiriazi"". AAWO "Motrat Qiriazi" PO Box 1881, New York NY 10021 Phone: 212-244-8440 motratqiriaziaawo@gmail.com. 
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Parashqevi_Qiriazi&oldid=286642"