Jump to content

Tropiko

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
World map with the intertropical zone highlighted in crimson
Areas of the world with tropical climates.      Af      Am      Aw/As

An tropiko iyo an mga rehiyon kan Kinaban na nakapalibot sa equator, kun saen an saldang nagsisirang direkta sa ibabaw kan payo. Kabaliktaran kaini a temperate o an rehiyon polar kan Kinaban, kun saen an Saldang dai nanggad pwedeng direkta sa ibabaw kan payo. Nangyayari ini huli sa Earth's axial tilt; an lakbang kan tropiko (sa latitud) doble kan pagkatabingi. Pigpapanongdan man an tropiko bilang tropical zone asin an torrid zone (hilingon an geographical zone).

Huli sa pagigin yaon sa ibabaw kan payo an saldang, an tropiko nakaresibi nin dakol na enerhiyang solar sa laog nin sarong taon, asin bilang resulta igwang halangkaw na temperatura sa planeta. Minsan nganì kapag bakong direktang yaon sa ibabaw kan payo, an saldang harani man giraray sa ibabaw kan payo sa bilog na taon, kaya baga an tropiko igwa man nin pinakahababang seasonal variation sa planeta; "taglipot" asin "tag-init" nawawara an saindang pagkakalaen. Imbes lugod, an mga kapanahonan urog na komun na pigbabanga susog sa pagkakalaen kan presipitasyon imbes nang susog sa pagkakalaen kan temperatura.

Pigmamantinir kan tropiko an mahiwason na diversity kan lokal na klima, siring kan rain forests, monsoons, savannahs, deserts, asin high altitude snow-capped mountains. An katagang "tropical" pwedeng espesipikong nagpapanungod sa klimang tropiko, imbes nang sa heograpikong rehiyon; an mga paggamit kaini dai dapat ikaribong.

Kompwesto an tropiko nin 39.8% kan surface area kan Kinaban[1] and contain 36% of Earth's landmass.[2] Puon kan 2014, an rehiyon pig-eerokan man nin 40% kan population kan Kinaban, asin an figure na ini piglalaoman na umabot nin 50% sa 2050. Huli sa global warming, an kamugtakan kan panahon kan tropiko naglalakop sa mga rona sa subtropiko,[3] igwang urog na makuring panahon siring kan heatwaves asin dakol pang makusog na bagyo.[4][3] An mga pagbabagong ini sa kamugtakan kan panahon posibleng gibohon an nagkapirang kabtang kan tropiko na magin imposibleng istaran .[5]

  1. "How much land is in the tropics?". God Plays Dice. 2007-12-04. Retrieved 2017-06-26. 
  2. "tropics". National Geographic Encyclopedia. National Geographic Society. 21 January 2011. Archived from the original on 2021-11-26. Retrieved 2017-06-26. 
  3. 3.0 3.1 Yang, Hu; Lohmann, Gerrit; Lu, Jian; Gowan, Evan J.; Shi, Xiaoxu; Liu, Jiping; Wang, Qiang (2020-08-27). "Tropical Expansion Driven by Poleward Advancing Midlatitude Meridional Temperature Gradients" (in en). Journal of Geophysical Research: Atmospheres 125 (16). doi:10.1029/2020JD033158. ISSN 2169-897X. Bibcode2020JGRD..12533158Y. 
  4. Zeng, Xubin; Reeves Eyre, J. E. Jack; Dixon, Ross D.; Arevalo, Jorge (2021-05-28). "Quantifying the Occurrence of Record Hot Years Through Normalized Warming Trends" (in en). Geophysical Research Letters 48 (10). doi:10.1029/2020GL091626. ISSN 0094-8276. Bibcode2021GeoRL..4891626Z. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/2020GL091626. 
  5. "We Have a Chance to Keep the Tropics Habitable". Gizmodo (in English). 2021-03-08. Retrieved 2022-11-10.