Juan de Placencia
Si Juan de Plasencia sarong prayleng Espanyol kaapil sa Orden Franciscano.
Haros sa Filipinas siya nagmisyon kun saen siya nagtogdas nin mga banwaan sa Luzon asin kagsurat nin mga librong relihiyoso asin dapit sa lingwistika. Siya an nagsurat kan pinakaenot na librong naimprentao sa Filipinas (1585), an Doctrina Cristiana na saiyang ginuhit sa Espanyol asin sa Tagalog.
Mga enot na taon
[baguhon | baguhon an source]Si Juan de Plasencia namundag kaamayi kan ika-16 na siglo komo Juan Portocarrero sa Plasencia, sa rona kan Extramadura, Espanya. Saro siya sa pitong aki ni Pedro Portocarrero, na sarong kapitan sa goleta.[1]
Nagdakula siya sa panahon na sinasabing Siglo de Oro (Siglo nin Bulawan), panahon na nagrambong asin nagtalubo nanggad an arte asin literatura sa kahiwasan kan Espanya, an saiyang lugar na Extramadura kaiba na.[2]
Daing gayo aram kun saen siya nag'entra sa pagkapadi alagad an ibang may-adal nagsasabi na siya naglaog sa Convento de Villanueva de la Serena sa Plasencia dawa totoo pwede siya nagpa-Italya kun saen duman siya nag'adal sa sarong kumbento duman sa panahon na dakula na parte kan Italya sakop pa kan Espanya. Kaya sabi kan ibang mga parasukit, siya nagsulot abito hubin pang gayo duman sa Cloister of Saint Francis sa Sorrento, Italya.[3]
Tinutubod na siya nagdangtol sa Filipinas kan 1578 pakaagi madali sa Mehiko asin kan siya yaon na Filipinas nakatuwang niya si Prayle Diego de Oropesa asin an duwa nagmisyon sa bandang Laguna de Bay, sa Tayabas, sa Quezon sa probinsya nin Quezon kun saen sinda nagmukna nin magkapirang banwaan.[4]
Masurunod pang mga taon sinda nagtogdas kan mga iba pang banwaan sa probinsya nin Bulacan, Laguna, Rizal arog kan Tayabas, Caliraya, Mahjayjay, Nagcarlan, Liliw, Pila, Santa Cruz, Lumban, Pangil, Siniloan, Morong, Antipolo, Taytay asin Meycauayan.[5]
Si Plasencia nagbuhay nin matanos asin mabini asin pirming asikaso an mga yaon sa saiyang pangangataman, sinusurog sa pangangaipo asin maski man sa pagtalubo bilang namanmanwaan ta hiningoa niyang makaag an mga eskwelahan primarya ta rason niya bako sanang makanood kan doktrina kristiana, kundi magin produktibong namamanwaan an mga sakop niya, bagay na pinag'oyonan kan pinakaenot na Obispo kan Sed nin Manila, si Domingo de Salazar (1512-1594).[6]
Mga tokda
[baguhon | baguhon an source]Si Plasencia nagsurat nin magkapirang libro sa tuyong magin pasil an pagkasabot kan lenggwaheng Espanyol sa mga tinubo asin man kan mga tataramon kan mga ini sa mga misyonero sa orog na paglakop kan Kristyandad. Saiyang narorop tolos na importanteng makanood siya kan mga tataramon kan mga tinubo ngane bakong dipisil an pagmisyon, asin sa sarong surat sa Hade kan Espanya, petsado Hunyo 18, 1585, nasambit niya an mga obrang saiya nang hinaman:
"Sa lenggwaheng komun igdi sa mga Isla, sinurat ko an mga ini, an "Arte de la lengua tagala" asin an "Declaracion de toda la doctrina Cristina" asin ngonyan pigsusurat ko an "Vocabulario". Kaipohan na gayo an mga ini para sa mga ministro kun kuta naimprenta na. Marayrahay na gayo Kagurangnan na Hade kun makapadara tabi igdi nin "cedula" ngane an mga ini madara sa Mehiko para sa pag'imprenta kaini gasto kan Saimong Real Hacienda. Dakulang pakinabang ini sa mga kalag igdi." [7]
Siya an tinutubod na autor kan pinakaenot na librong naimprenta igdi sa Filipinas, an Doctrina Cristiana, na bako sanang nasurat sa Espanyol kundi man sa Tagalog sa eskritong Latin asin kalingking na eskrito kan mga tinubo patin man igwang bersyon sa Tsino.[8]
Iba pang sinurat niya iyo an "Relacion de las Costumbres de Los Tagalos (1589) na nag'osipon kan mga kaugalean asin tradisyon kan mga Tagalo kaidtong panahon saka pa man ilinakip na an sarong enot-enoteng Kodigo Sibil para sa paggiya sa mga gobernador sa nag'aadministrar nin hustisya.[9][10]
Sarong relihoyosong obra na saiyang hinaman iyo an "La Santina" na saiyang enterong tinagalog ngani an mga tinubo makapaghorop-horop kan mga ehesesyong espiritwal.
Nagadan si Juan de Plasencia sa Liliw, Laguna kan 1590.[11]
Mga panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source]- [12]doctrina Cristina. Kinua 31-01-18.
- [13]Mga kaugalean asin tradisyon kan mga Tagalo. Kinua 31-01-18.
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ [1]Buhay asin trabaho ni Plasencia. Kinua 31-01-18.
- ↑ [2]Buhay asin trabaho ni Plasencia. Kinua 31-01-18.
- ↑ [3]Buhay asin trabaho ni Plasencia. Kinua 31-01-18.
- ↑ [4]Buhay asin trabaho ni Plasencia. Kinua 31-01-18.
- ↑ [5]Buhay asin trabaho ni Plasencia. Kinua 31-01-18.
- ↑ [6]Buhay asin trabaho ni Plasencia. Kinua 31-01-18.
- ↑ [7]Buhay asin trabaho ni Plasencia. Kinua 31-01-18.
- ↑ [8]Buhay asin trabaho ni Plasencia. Kinua 31-01-18.
- ↑ [9]quod.lib.umich.edu. Kinua 31-01-18
- ↑ [10]Buhay asin trabaho ni Plasencia. Kinua 31-01-18.
- ↑ [11]Buhay asin trabaho ni Plasencia. Kinua 31-01-18.
