Lady Adela
Sarô na Lady Adela Jaff o Adela Khanem, tinutubod na Prinsesa kan mga Mararangitong tawo kan mga Briton na siyang nagin lider kan mga Kurdong tribo kan Jaff asin sarong sa mga primerang babae na naging sikat na lider sa kasaysayan kan Kurdistan. [1] An tribong Jaff iyo an pinakadakulang tribong sa Kurdistan asin nagtutubod sa lugar kan Zagros, na nahahati sa pagitan kan Iran asin Iraq. Si Adela Khanem iyo sa mararahay na pamilya kan Sahibqeran, na nagkaparibay sa mga pangulo kan tribong Jaff.[2] Si Lady Adela nagtutubod nin dakulang impluwensya sa mga gawain kan tribong Jaff sa plain kan Sharazor. Pinagtukduan sinda nin titulo na "Lady" kan mga Briton dara kan pag-restore kan kalakal asin bako, asin nasuportaran sinda sa pag-save kan buhay kan daingdaingdaing na mga soldado kan mga Briton." [3][4][5][6][7]
Biograpiya[baguhon | baguhon an source]
Siya ipinanganak kan 1847 sa pamilyang naggagahom sa Sanandaj, pangalawang pinakadakulang syudad kan Iranian Kurdistan. Nagpakasal siya ki Kurdish King Osman Pasha Jaff, na may opisina sa Halabja. An asawa niyang si Osman Pasha Jaff, sarong Pasha, asin siya an naghahari sa lugar kung wara itong saiyang asawa. An saiyang ama sarong mararahay na bisekreytaryo sa Persia asin an mga tiyo niya sarong mararahay na bisekreytaryo kan Ottoman Empire asin Saudi Arabia. Si Adela Jaff sarong sa mga pira-piraso na lider na babae sa rehiyon. An mga Briton nagkasakop kan German Ottoman Iraq kan World War I asin kinua ini sa Treaty kan Mudros kan 1917. Inaagihan sinda na maghatag nin autonomiya sa mga Kurdos sa pagsurat kan Komisyon kan Mosul kan 1918. Naghatag sinda nin kapangyarihan ki Mahmud Barzanji, pero nagrebelyo siya asin sinimulan an kampanya na patayon an gabos na mga Briton na opisyal na asinabay sa cada tribu kan 1919. Hasta minakurukuban siya kan mga Briton huli kan saiyang mga aksyon nin kahadot sa mga British na bihag, na parte kan invasyon sa Mesopotamia kan World War I. Si Adela Khanum Jaff nagtago kan gabos na British na opisyal saiyang mga harong. Ini an panahon kan pagdepensa, suporta, pagkaon, asin refuge na ibinigay ni Adela Khanum sa mga Briton. Sa gayon, ini an nagpaheling kan titulong Khan-Bahadur sa sadit kan Major Fraser, tinawag siyang Prinsesa kan mga Mararangitong tawo, asin siya naghari kasama kan mga Briton lampas pa sa pagkamatay ni Osman Pasha Jaff kan 1909.[8]
An dialekto kan Jaff (tinatawag na Jaffi) parte kan Sorani, sarong south-southeastern na sanga kan pamilya kan wika kan mga Kurdos. An rehiyon na ginagamit kan tribong ini mababaklay sa kasudmoran kan Sanandaj hasta sa Javanroud, asin pati na an mga lugar sa palibot kan ciudad kan Sulaimaniyah sa Southern Kurdistan. Dati namamasyar, an mga Jaff nagsering nanggabakal na asin mas nababisto bilang mga edukado asin intellectual na tribong Kurdos.[9]
Mga sulat hinggil kiya[baguhon | baguhon an source]
Si Gertrude Bell, Briton na politikero asin manunurat, inilarawan si Adela Khanem sa sarong sulat kan 1921 na gayo: "An mga hiling kan Halabja iyo an 'Adlah Khanum, an dakulang Jaff Beg Zadah lady, ina ni Ahmad Beg. Siya balo kan Kurdish King Osman Pasha Jaff, na minsan ngani dai na, asin padagos an paghahari sa mga Jaff anong masusurat na ninababakal asin masusurat na kagabanan kesa sa bootan mo nin isipon na pwedeng iba. Siya spisipikong hininga kan Persiyano, sarong napupuriang salita sa proseso kan pagtaram sa iyo kun papaano maayos an 'Iraq sa irarom ni Faisal asin pagpasiguro sa iyo na an gabos na inaasahan ta iyo na an duwang aking aki, 'Iraq asin Kurdistan, mabubuhay sa kalinigiban asin ka-araman sa saiyang tawo." Si Vladimir Minorsky nagrepor kan saiyang pagkita ki Lady Adela sa rehiyon kan Halabja kan 1913.
Si Major Soane nagsurat man hinggil kiya sa saiyang libro na "To Mesopotamia and Kurdistan in Disguise": "sarong babae na sobrang espesyal sa Islam, sa kapangyarihan na iniisip, asin sa kahusay na paggamit kan mga armas sa saiyang kamot.... Sa sarong libong parte kan Turkish Empire, na nagduhat asin nag-uundong, iyo an sarong mahiwas na lugar, na sa pamamahala kan sarong Kurdish na babae, nagtaas ini hali sa sarong baryo asin nagin syudad, asin an sarong burol, anuman an dati na katuyohan, naging abot-siyudad nin mga hardin; asin ini iyo sa paagi kan pagrestorasyon kan sinaunang kalagadan kan parte na ini.""[10]
Mga referensiya[baguhon | baguhon an source]
- ↑ Edmonds, Cecil John (1957). Kurds, Turks, and Arabs: Politics, Travel, and Research in North-eastern Iraq, 1919–1925 (in English). Oxford University Press. ISBN 978-0-404-18960-0.
- ↑ "Adela Jaff". Archived from the original on 2018-11-16. Retrieved 2014-09-18. Unknown parameter
|url-status=ignored (help) - ↑ Soane, Ely Banister (2007-12-01). To Mesopotamia and Kurdistan in Disguise (in English). Cosimo, Inc. ISBN 978-1-60206-977-0.
- ↑ Lukitz, Liora (2006). A Quest in the Middle East: Gertrude Bell and the Making of Modern Iraq (in English). Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-85043-415-3.
- ↑ https://khaleejvoice.com (2023-04-14). "Lady Adela Jaff, member of the Jaff family and Jaff Tribe - صوت الخليج" (in Arabic). Retrieved 2023-08-18.
- ↑ التحرير, فريق (2023-04-14). "History of the Jaff Family and the Tribe". إمارات برس (in Arabic). Retrieved 2023-08-18.
- ↑ "Lady Adela Jaff". The Jiyan Archives (in English). Retrieved 2023-08-18.
- ↑ Soane, Ely Banister (2007-12-01). To Mesopotamia and Kurdistan in Disguise (in English). Cosimo, Inc. ISBN 978-1-60206-977-0.
- ↑ Lukitz, Liora (2006). A Quest in the Middle East: Gertrude Bell and the Making of Modern Iraq (in English). Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-85043-415-3.
- ↑ "Lady Adela Jaff, member of the Jaff family and Jaff Tribe". الدقيق الإخباري (in Arabic). 2023-04-14. Retrieved 2023-08-18.
Mga tala[baguhon | baguhon an source]
- Minorsky, The Tribes of Western Iran, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, pp. 73–80, 1945.
- Ely Banister Soane, Report on the Sulaimania district of Kurdistan. 1910
- Ely Banister Soane, Notes on the Southern Tribes of Kurdistan, Civil commissioner, Baghdad. 1918
- Personalities in Kurdistan, Civil Commissioner, Baghdad. 1918
Bibliograpiya[baguhon | baguhon an source]
- David K. Fieldhouse (9 February 2002). Kurds, Arabs and Britons: The Memoir of Col. W.A. Lyon in Kurdistan, 1918-1945. I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-613-3.