Jump to content

Kometa

Baguhon an mga link
Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
(Nakatukdo hali sa Comet)
Comet Tempel collides with Deep Impact's impactor
Comet 67P/Churyumov–Gerasimenko orbited by Rosetta
Comet 17P/Holmes and its blue ionized tail
Comet Wild 2 visited by Stardust probe
Hale–Bopp seen from Croatia in 1997
Comet Lovejoy seen from orbit
Mga Kometa – nukleyus, coma, asin an ikog:
  • Ibabaw: 9P/Tempel (impactor collision: Deep Impact), asin 67P/Churyumov–Gerasimenko (Rosetta)
  • Tahaw: 17P/Holmes asin an asul na iyonisong ikog, asin 81P/Wild (Wild 2) na pigbista kan Stardust
  • Irarom: An Hale–Bopp na nahiling sa Kinaban kan 1997, asin an C/2011 W3 (Lovejoy) na nakuhaan gikan sa orbit kan Kinaban

An kometa (Ingles: comet) iyo sarong mayelo, sadit na lawas sa Sistemang Solar na kun minaagi harani sa Saldang, nag-iinit sagkod nagpopoon na magluwas nin mga gas, na iyo sarong proseso na inaapod na "outgassing". Nagmomokna ini nin nahihiling na atmospera o coma, asin minsan man iyo sarong ikog. An penomenang ini iyo huli sa epekto kan radiasyong solar asin an duros na solar na minaakto sa nukleyus kan kometa. An nukleyi kan kometa iyo minarango poon sa nagkapirang gatos na metro hasta sa sampolong kilometro asin iyo pigbibilog nin yelo, alpog, asin mga saradit na partikulo nin gapo. An coma pwedeng 15 na beses kan diyametro nin Kinaban, mientras an ikog iyo dae mababa sa sarong astronomikal na yunit. Kun yaon sa tamang liwanag, an kometa iyo mahihiling hale sa Kinaban nin dae gamit an teleskopyo asin pupuwedeng magpormanin arkong 30° (60 na Bulan) sa kalangitan. An mga kometa iyo naobserbahan na asin nairekord poon pa kan suanoy na panahon nin manlainlain na kultura.

An mga kometa iyo harus igwang halangkaw na esentrikong eliptikal na orbit, asin may mahiwas na rango nin peryodong orbital, na minarango poon sa pipirang taon pasiring sa milyong taon. An mga halipotong peryodong kometa iyo gikan sa Kuiper belt o sa saiyang naka-asosyar na "scattered disc", na yayaon lagpas sa orbit nin Neptune. An mga haluyong peryodong kometa iyo pighohona na gikan sa Oort cloud, na iyo sarong isperikal na urap nin mga mayelong lawas na minalagpas gikan sa luwas nin Kuiper belt pasiring sa kabangaan sagkod sa pinakaharaning bitoonr.[1] An mga haluyong peryodong kometa iyo yaon sa mosyon pasiring sa Saldang gikan sa Oort cloud sa paagi nin mga grabitasyonal na perturbasyon na pigkawsa nin mga minaaging bitoon asin an galaktic na tide. An mga hyperbolikong kometa iyo pwedeng mag-agi sa kalaogang Sistemang Solar bago magpasiring sa inter-istelar na kahiwasan. An hitsura kan sarong kometa iyo inaapod na sarong aparisyon.

An mga kometa iyo nabibisto gikan sa mga asteroid sa presensya nin sarong lagpas, grabitasyonal atmospera na minapatos sa sentral na nukleyus. An atmospera iyo may mga parte na pig-aapud na coma (an sentral na parte na minapatos sa nukleyus) asin an ikog (tipikal na linyar na seksyon na pigbibilog nin mga alpog o gas na pighayop gikan sa coma kan presyon nin liwanag kan Saldang o plasmang duros na solar). Alagad, an mga ekstintong kometa na nag-agi harani sa Saldang nin nagkapirang beses iyo nawaran na nin mga bolatilong yelo asin alpog sagkod iyo garu na sadit na asteroyd.[2] An mga asteroyd iyo pighohona na may lain na ginikanan sa mga kometa, huli ta sinda iyo naporma sa laog kan orbit nin Jupiter imbes sa luwas kan Sistemang Solar.[3][4] An pagkadiskobre kan main-belt comets asin an aktibong centaur na menor na planeta iyo nagpalibog sa distinksyon sa tahaw nin mga asteroyd asin kometa. Sa kaamayan nin ika-21 na siglo, an pagkadiskobre nin pirang mga menor na lawas na may halabang-peryodo na orbit kan kometa, pero may karakter nin mga asteroyd sa laog kan sistemang solar, iyo inaapod na "Manx comets". Pigkaklasipika sinda bilang mga kometa, arug kan C/2014 S3 (PANSTARRS).[5] Mga 27 na Manx comet an nadiskobre poon 2013 hasta 2017.[6]

Hasta Hulyo 2019, igwa nin aram na 6,619 kometa,[7] sarong numero na padagos na naglalangkaw. Alagad, pigrerepresenta sana kaini an saditong porsyento nin total na potensyal na populasyon kan kometa, huli ta an gunuan nin mga garu kometang lawas sa panluwas na Sistemang Solar (sa Oort cloud) iiyo pig-eestima bilang sarong trilyon.[8][9] Harus sarong kometa kada taon an nahihiling kan mata, maski ngani an pira kaini iyo malibog asin bakong ispektakular.[10] Partikular na mga maliwanag na halimbawa iyo an inaapod na "great comets". An mga kometa iyo nabisita na kan mga mayong tawo na probe arug kan Rosetta nin European Space Agency, na iyo an pinakaenot na makapasiring nin sarong robotikong spacecraft sa sarong kometa,[11] asin an Deep Impact kan NASA, na iyo nagpasabog nin crater sa Kometang Tempel 1 para pag-adalan an interyor kaini.

Hilingon man

[baguhon | baguhon an source]

Mga panluwas na takod

[baguhon | baguhon an source]
An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Comets.

Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ Randall, Lisa (2015). Dark Matter and the Dinosaurs: The Astounding Interconnectedness of the Universe. New York: Ecco/HarperCollins Publishers. pp. 104–105. ISBN 978-0-06-232847-2. 
  2. ↑ "What is the difference between asteroids and comets". Rosetta's Frequently Asked Questions. European Space Agency. Retrieved 30 July 2013. 
  3. ↑ "What Are Asteroids And Comets". Near Earth Object Program FAQ. NASA. Archived from the original on 9 September 2010. Retrieved 30 July 2013. 
  4. ↑ Ishii, H. A.; Bradley, J. P.; Dai, Z. R.; Chi, M.; Kearsley, A. T.; Burchell, M. J.; Browning, N. D.; Molster, F. (2008). "Comparison of Comet 81P/Wild 2 Dust with Interplanetary Dust from Comets". Science 319 (5862): 447–50. doi:10.1126/science.1150683. PMID 18218892. Bibcode: 2008Sci...319..447I. 
  5. ↑ "JPL Small-Body Database Browser C/2014 S3 (PANSTARRS)". 
  6. ↑ Stephens, Haynes; Meech, Karen Jean; Kleyna, Jan; Keane, Jacqueline; Hainaut, Olivier; Yang, Bin; Wainscoat, Richard J.; Micheli, Marco; et al. (October 2017). "Chasing Manxes: Long-Period Comets Without Tails". AAA/Division for Planetary Sciences Meeting Abstracts #49 49: 420.02. Bibcode: 2017DPS....4942002S. 
  7. ↑ Johnston, William Robert (13 July 2019). "Known populations of solar system objects". JohnstonsArchive.net. Retrieved 13 November 2019. 
  8. ↑ Erickson, Jon (2003). Asteroids, Comets, and Meteorites: Cosmic Invaders of the Earth. The Living Earth. New York: Infobase. p. 123. ISBN 978-0-8160-4873-1. 
  9. ↑ Couper, Heather; et al. (2014). The Planets: The Definitive Guide to Our Solar System. London: Dorling Kindersley. p. 222. ISBN 978-1-4654-3573-6. 
  10. ↑ Licht, A. (1999). "The Rate of Naked-Eye Comets from 101 BC to 1970 AD". Icarus 137 (2): 355–356. doi:10.1006/icar.1998.6048. Bibcode: 1999Icar..137..355L. 
  11. ↑ "Touchdown! Rosetta's Philae Probe Lands on Comet". European Space Agency. 12 November 2014. Retrieved 11 December 2017. 
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kometa&oldid=259422"