Jump to content

COVID-19

Baguhon an mga link
Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
(Nakatukdo hali sa Coronavirus disease 2019)
Coronavirus disease 2019
(COVID-19)
Mga ibang pangaran
  • "Coronavirus"
  • 2019-nCoV acute respiratory disease
  • Novel coronavirus pneumonia[1][2]
Mga sintomas
Paagi nin pagsambit
EspesyalidadNakakaulakit na helang
Mga sintomasKalintura, abo, kadipisilan sa paghangos
Mga komplikasyonPneumonia, ARDS, pagpundo nin katoy
Harus na pag-epekto kan helangPeryodo nin inkubasyon: harus 5–6 aldaw (pupuwedeng nasa tahaw nin 2–14 aldaw)
Mga kawsaSARS-CoV-2
Mga panganibPagbibiyahe, paglakop kan birus
Mga diyagnosisrRT-PCR testing, iskanang CT
PaglikayPaghuhugas nin kamot, kuwarantina, pisikal na pagpaparayo
PagtratoSintomatiko asin pag-aalalay

An COVID-19 (coronavirus disease 2019)[3] o helang sa koronabirus 2019 na dating bistado bilang 2019-nCoV acute respiratory disease, iyo sarong nakakaulakit na helang dara nin SARS-CoV-2, sarong birus na relatibo sa SARS-CoV.[4][5] Nairekord an mga enot na kaso kaini sa Wuhan, kapitolyo kan probinsya nin Hubei, sa Tsina kaidtong Disyembre 2019, sagkod poon kaidto iyo naglakop sa bilog na kinaban, na uminabot sa nagpapadagos na pandemya nin koronabirus 2019–20.[6][7]

Kaidtong pagbungkaras nin Enero 28, 2021, dae mababa sa 101 milyong kaso nin COVID-19 an nairekord sa harus 200 nasyun asin teritoryo, na nagresulta sa kagadanan nin harus sa 2,180,000.[8] Dae mababa sa 55,900,000 katawo an nakarekover na.

Mga sintomas

[baguhon | baguhon an source]

Kabale sa mga sintomas kaini an kalintura, abo, sagkod an kadipisilan sa paghangos.[9] Kabale sa mga iba pang sintomas an kulog sa kalamnan, pagnu'nu', pag-udo-udo, paggatok nin halanuhan, pagkawara nin pang-parong asin pang-namit, saka kulog tulak.[10][11] Habang nagreresulta an kadaklan nin kaso sa mga bakong grabe na sintomas, pupuwedeng magdara an pira sa pulmonya sagkod pagkaraot nin nagkapirang salak.

Paglakop

[baguhon | baguhon an source]

Harus naipapasa an helang sa mga ibang tawo sa haranihang pakikiulay, kadaklan sa paagi nin mga sadit na patak kapag nag-aabo, naghahatsing, asin nagtataram.[12] Harus, nahuhulog an mga patak sa salog o sa mga ibabaw imbes na maglayog sa duros sa hararayong distansiya. Bakong harus, pupuwedeng maulakitan an sarong tawo kun kakapotan niya an sarong kontiminadong bagay sagkod pagkatapos kaini iyo kakapotan niya an saiyang lalawgon. Pinakanakakaulakit ini sa enot na ikatolong aldaw sa pagkatapos nin paglataw nin sintomas, pero pupuwedeng makaulakit bago maglataw an mga sintomas, asin hale sa mga tawong mayong sintomas.

Paglikay

[baguhon | baguhon an source]

Diyagnosis

[baguhon | baguhon an source]
Pagpahid sa nasoparinks bilang sarong paagi nin pagdetekta sa helang na COVID-19

An istandardong paagi nin diyagnosis iyo sa paagi nin real-time reverse transcription polymerase chain reaction (rRT-PCR) gikan sa pamahid sa nasoparinks (nasopharyngeal swab).[13] Makatatabang man an Chest CT para sa pagririkonosi nin mga indibidwal kun sain may halangkaw na paghona nin impeksyon base sa mga sintomas asin risk sa panganib; pero dae inirerekumenda nin mga awtoridad an paggamit sa CT imaging para sa rutinang pag-iskrin.[14][15]

Pag-ulakit

[baguhon | baguhon an source]

Kabale sa mga inirerekumendang lakdang ngarig malikayan an pagkaulakit iyo an piripirming paghuhugas nin kamot, sosyedad na pagdidistansya (mantinidong pisikal na distansya gikan sa ibang tawo, urog na sa mga may sintomas), pagtakop nin mga abo asin hatsing kan tisyu o panlaog na siko, asin pagrayo nin maating kamot hale sa lalawgon.[16][17] Inirerekumenda an paggamit nin mga mask sa mga nagsususpetsa na may birus sinda sagkod sa saindang tagapag-ataman.[18] Manlainlain an mga rekomendasyon sa paggamit nin mask sa publiko. Dae nirerekumenda kan nagkapira an saindang paggamit, nirerekumenda man kan nagkapira ang paggamit, sagkod isinabatas nin mga iba pa an paggamit.[19][20][21] Sa ngunyan, may pirang mga naglataw na na mga bakuna o maski anong bulong panlaban sa birus para sa COVID-19. Kabale sa pagmanehar kaini an pagbulong nin mga sintomas, pag-aalalay, isolasyon, asin eksperimentong paagi.[22]

Pandemya

[baguhon | baguhon an source]

Kaidtong 30 Enero 2020, indineklara nin Pankinabang Organisasyon sa Salud (WHO) an paglakop nin koronabirus kan 2019–20 bilang sarong Public Health Emergency of International Concern (PHEIC)[23][24] sagkod bilang pandemya kaidtong 11 Marso 2020. Nairekord an lokal na transmisyon nin helang sa dakul na nasyun sa gabos nin anom na rehiyon nin WHO.[25]

Kataytayan nin mga ladawan

[baguhon | baguhon an source]
  • Ladawan nin SARSr-CoV virion
    Ladawan nin SARSr-CoV virion
  • CDC rRT-PCR na kagamitang pandiyagnosis para sa COVID-19
    CDC rRT-PCR na kagamitang pandiyagnosis para sa COVID-19
  • Ang pagpugol sa mga bagong impeksyon ngarig mabawasan an bilang nin mga kaso sa anumang oras—bistado bilang "flattening the curve" ("pagpapatag nin kurba")—iyo nagtatao nin awtoridad sa mga serbisyong pangsalud na i-mahenar nin mas marhay an kaparehas na dakul nin mga pasyente.
    Ang pagpugol sa mga bagong impeksyon ngarig mabawasan an bilang nin mga kaso sa anumang oras—bistado bilang "flattening the curve" ("pagpapatag nin kurba")—iyo nagtatao nin awtoridad sa mga serbisyong pangsalud na i-mahenar nin mas marhay an kaparehas na dakul nin mga pasyente.
  • Mga alternatibo sa pagpapatag nin kurba
    Mga alternatibo sa pagpapatag nin kurba

Hilingon man

[baguhon | baguhon an source]

Iba pang babasahon

[baguhon | baguhon an source]

Mga panluwas na takod

[baguhon | baguhon an source]
An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa COVID-19.

Pangsalud na mga ahensya

[baguhon | baguhon an source]

Mga direktorya

[baguhon | baguhon an source]

Pangmedisinang mga journal

[baguhon | baguhon an source]

Mga pag-alalay sa pagtrato

[baguhon | baguhon an source]

Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ "Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study" (PDF). The Lancet. 14 February 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  2. ↑ Han, Xiaoyu; Cao, Yukun; Jiang, Nanchuan; Chen, Yan; Alwalid, Osamah; Zhang, Xin; Gu, Jin; Dai, Meng; et al.. "Novel Coronavirus Pneumonia (COVID-19) Progression Course in 17 Discharged Patients: Comparison of Clinical and Thin-Section CT Features During Recovery" (in en). Clinical Infectious Diseases. doi:10.1093/cid/ciaa271. https://academic.oup.com/cid/advance-article/doi/10.1093/cid/ciaa271/5813539. 
  3. ↑ World Health Organization (February 11, 2020). Novel Coronavirus (2019-nCoV): situation report, 22 (PDF) (Report). World Health Organization. 
  4. ↑ Gorbalenya, Alexander E. (2020-02-11). "Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group" (in en). bioRxiv: 2020.02.07.937862. doi:10.1101/2020.02.07.937862. https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.02.07.937862v1. Retrieved on 11 February 2020. 
  5. ↑ "Coronavirus disease named Covid-19" (in en-GB). BBC News. 2020-02-11. https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51466362. 
  6. ↑ "The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health—The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". Int J Infect Dis 91: 264–66. February 2020. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. PMID 31953166. 
  7. ↑ "WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19". World Health Organization (WHO) (Press release). 11 March 2020. Retrieved 12 March 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  8. ↑ "Coronavirus Update (Live): 935,957 Cases and 47,245 Deaths from COVID-19 Virus Outbreak - Worldometer". www.worldometers.info (in English). Retrieved 2 April 2020. 
  9. ↑ "Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV)". www.cdc.gov. 10 February 2020. Archived from the original on 30 January 2020. Retrieved 11 February 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  10. ↑ "Q&A on coronaviruses (COVID-19)". World Health Organization (WHO). Retrieved 11 March 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  11. ↑ Hopkins, Claire. "Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection" (PDF). Ear, Nose and Throat surgery body of United Kingdom. Archived from the original on 2020-05-27. Retrieved 2020-03-28.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  12. ↑ "Q & A on COVID-19". European Centre for Disease Prevention and Control. Retrieved 30 April 2020. 
  13. ↑ "Interim Guidelines for Collecting, Handling, and Testing Clinical Specimens from Persons for Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 11 February 2020. Archived from the original on 4 March 2020. Retrieved 26 March 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  14. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Systematic Review of Imaging Findings in 919 Patients". AJR. American Journal of Roentgenology: 1–7. March 2020. doi:10.2214/AJR.20.23034. PMID 32174129. 
  15. ↑ "ACR Recommendations for the use of Chest Radiography and Computed Tomography (CT) for Suspected COVID-19 Infection". American College of Radiology. 2020-03-22. Archived from the original on 28 March 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  16. ↑ "Advice for public". World Health Organization (WHO). Archived from the original on 26 January 2020. Retrieved 25 February 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  17. ↑ "Guidance on social distancing for everyone in the UK". GOV.UK (in English). Retrieved 25 March 2020. 
  18. ↑ CDC (11 February 2020). "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)". Centers for Disease Control and Prevention. Archived from the original on 14 February 2020. Retrieved 15 February 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  19. ↑ Feng, Shuo; Shen, Chen; Xia, Nan; Song, Wei; Fan, Mengzhen; Cowling, Benjamin J. (2020-03-20). "Rational use of face masks in the COVID-19 pandemic" (in English). The Lancet Respiratory Medicine 0. doi:10.1016/S2213-2600(20)30134-X. ISSN 2213-2600. PMID 32203710. https://www.thelancet.com/journals/lanres/article/PIIS2213-2600(20)30134-X/abstract. 
  20. ↑ "When and how to use masks". www.who.int (in English). Retrieved 31 March 2020. 
  21. ↑ Tait, Robert (2020-03-30). "Czechs get to work making masks after government decree" (in en-GB). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2020/mar/30/czechs-get-to-work-making-masks-after-government-decree-coronavirus. 
  22. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 15 February 2020. Archived from the original on 26 February 2020. Retrieved 20 February 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  23. ↑ "Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)". www.who.int (in English). Archived from the original on 31 January 2020. Retrieved 2020-02-11.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  24. ↑ "Hundreds of evacuees to be held on bases in California; Hong Kong and Taiwan restrict travel from mainland China - The Washington Post". Archived from the original on 7 February 2020. Retrieved 11 February 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  25. ↑ "WHO Situation Report #65" (PDF). WHO. 25 March 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=COVID-19&oldid=278339"