Hilingon an source kan Himalaya

[[Ladawan:Himalaya annotated.jpg|thumb|280x280px|An kabukidang ranggo nin Himalaya na mahihiling gikan sa International Space Station.]]
[[Ladawan:Himalayas landsat 7.png|thumb|280x280px|Imahe nin satelayt na nagpapahiling sa arko kan Himalayas]]
An '''Himalaya''', o '''Himalayas''' ({{IPAc-en|ˌ|11=h|18=j|17=ə|16=l|15=ɑː|14=m|13=ˈ|12=ɪ|10=,_|h|9=ə|8=eɪ|7=l|6=ˈ|5=ə|4=m|ɪ|19=ə}}; [[Sanskrito]]: {{IPA-sa|ɦɪmɐːləjɐː|IPA}}, {{lang|sa-Latn|himá}} "niyebe", {{lang|sa-Latn|ā-laya}} "nag-iistar", "harong"<ref name="OED-Himalayan">{{citation|title="Himalayan, adj."|publisher=OED Online, Oxford University Press|date=June 2021|url=https://www.oed.com/view/Entry/87024|access-date=5 August 2021|quote=Etymology: < ''Himālaya'' (Sanskrit < ''hima'' snow + ''ālaya'' dwelling, abode) + -an suffix)}}</ref>),  iyo sarong ranggo nin kabukidan sa Asya na nagsusuway sa kapatagan kan Indyanong subkontinente sa talampas kan Tibet. Yaon sa ranggo an nagkapira sa mga pinakahalangkaw na toktok sa planeta, kabali an pinakahalangkaw na [[Bukid Everest]]. Lagpas sa 100 na toktok na naglalagpas sa {{Convert|7200|m|abbr=on}} sa elebasyon an yaon sa Himalayas. Sa lain na parte kan kinaban, an pinakahalangkaw na toktok sa luwas kan Asya (Aconcagua, sa Andes) iyo yaon sa {{Convert|6961|m|abbr=on}} na langkaw.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=4q_XoMACOxkC&q=%22South+Tibet+Valley%22&pg=PA25|title=Himalayan Mountain System|last1=Yang|first1=Qinye|last2=Zheng|first2=Du|year=2004|isbn=978-7-5085-0665-4|access-date=30 July 2016}}</ref>

An Himalayas minaagi sa limang mga nasyon: an [[Bhutan]], [[India]], [[Nepal]], [[Tsina]], asin [[Pakistan]]. An soberenya kan ranggo sa rehiyon kan Kashmir iyo pinag-aagawan sa tahaw kan Indya, Pakistan, asin Tsina.<ref name="bishop-britannica">{{cite web|last=Bishop|first=Barry|authorlink=Barry Bishop (mountaineer)|title=Himalayas (mountains, Asia)|publisher=Encyclopaedia Britannica|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/266037/Himalayas|accessdate=30 July 2016}}</ref> An Himalayan na ranggo iyo may kapurohan sa norte-solnopan sa paagi kan mga ranggo nin Karakoram asin Hindu Kush, sa norte sa paagi kan talampas nin Tibet, asin sa sur sa paagi kan kapatagan nin Indo-Gangetiko. An pira sa mga mayor na salog kan kinaban, an Indus, an Ganges, asin an Tsangpo–Brahmaputra, an itaas sa bisinidad kan Himalayas, asin an saindang salak na salohan nin tubig iyo ineerokan nin harus 600 milyong katawo; an 53 milyong katawo na nag-iistar sa Himalayas.<ref name="DimriBookhagen2019">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=7Ea9DwAAQBAJ&pg=PA380|title=Himalayan Weather and Climate and their Impact on the Environment|author1=A.P. Dimri|author2=B. Bookhagen|author3=M. Stoffel|author4=T. Yasunari|date=8 November 2019|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-030-29684-1|page=380}}</ref> An Himalayas iyo nagkorte sa mga kultura kan [[Sur na Asya]] asin [[Tibet]]; an nagkapirang mga toktok sa Himalaya iyo sagrado sa [[Hinduismo]] asin [[Budismo]].

Nagsangat sa paagi kan subduksyon kan Indyanong tektonikong plato sa irarom kan Eurasyanong Plato, an kabukidang ranggo kan Himalaya nagdadalagan sa solnopan norte-solnopan pasiring sa subangan sur-subangan sa sarong arko {{Convert|2400|km|abbr=on}} na laba.<ref>{{cite journal|last=Wadia|first=D. N.|year=1931|title=The syntaxis of the northwest Himalaya: its rocks, tectonics and orogeny|journal=Record Geol. Survey of India|volume=65|issue=2|pages=189–220}}</ref> An solnopan kaining angkla, an Nanga Parbat, yaon sana sa sur kan pinakanorteng pagtiko kan Salog Indus. An subangang angkla kaini, an Namcha Barwa, yaon sana sa solnopan kan dakulang pagtiko kan Salog Yarlung Tsangpo. An ranggo nalalain sa hiwas poon {{Convert|350|km|abbr=on}} sa solnopan hasta sa {{Convert|150|km|abbr=on}} sa subangan.<ref name="books.google.pl">{{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/313849476|title=Contemporary Studies in Environment and Tourism|last=Apollo|first=M.|publisher=Cambridge Scholars Publishing|year=2017|editor1-last=Efe|editor1-first=R.|pages=143–159|chapter=Chapter 9: The population of Himalayan regions – by the numbers: Past, present and future|editor2-last=Öztürk|editor2-first=M.}}</ref>

== Panluwas na takod ==
{{Commons|Himalayas|Himalaya}}
{{wikivoyage|Himalayas|Himalaya}}
{{Wikiquote|Himalayas|Himalaya}}
* [https://web.archive.org/web/20130118002451/http://www.digitalhimalaya.com/ The Digital Himalaya research project at Cambridge and Yale]
* [http://oak.ucc.nau.edu/wittke/Tibet/Himalaya.html Geology of the Himalayan mountains] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100616162641/http://oak.ucc.nau.edu/wittke/Tibet/Himalaya.html |date=2010-06-16 }}
* [https://www.pbs.org/wgbh/nova/everest/earth/birth.html Birth of the Himalaya]
* [https://web.archive.org/web/20130319033748/http://pulitzercenter.org/projects/asia/south-asias-troubled-waters South Asia's Troubled Waters] Proyektong pangpahayag sa Pulitzer Centre for Crisis Reporting
* [https://editors.eol.org/eoearth/wiki/Biological_diversity_in_the_Himalayas Biological diversity in the Himalayas] Ensiklopedya kan Kinaban

== Toltolan ==
{{reflist}}
{{poon}}
[[Kategorya:Asya]]