Hilingon an source kan Isla nin Jeju

{{Infobox islands|name=Jeju Island|area_km2=1826<ref name="jc4">{{cite web|url=http://www.worldislandinfo.com/COUNTRYV2.htm |title=Joshua Calder's World Island Info - Largest Islands of Selected Countries |publisher=Worldislandinfo.com |accessdate=2016-01-30}}</ref>|ethnic_groups=Koreano, Tsino|population_as_of=2020|population=695,519|country_largest_city_population=501,791|country_largest_city=Syudad nin Jeju|country_admin_divisions=Espesyal na Awtonomong Probinsya nin Jeju|country_admin_divisions_title=Espesyal na Awtonomong Probinsya|country=[[Sur na Korea]]|elevation_m=1,950|highest_mount=Hallasan|width_km=31|native_name={{nobold|제주도}}|length_km=73|archipelago=Jeju|coordinates=|location=Subangang Asya|map_caption=Mapa kan Isla nin Jeju|map_image=Map Jeju-do.svg|image_caption=Imahe kan Isla nin Jeju gikan sa ''Satellite''|image_alt=Imahe kan Isla nin Jeju|image_name=Jeju Island.jpg|sobriquet=''Sammu-samda-do (Island of no three kinds and many three kinds)''|native_name_lang=ko|native_name_link=Korean language|languages=Jeju, Koreano}}
An '''Isla nin Jeju''' ({{Korean|hangul=제주도|hanja=濟州島|}}) ([[Tataramon na Ingles|Ingles]]: ''Jeju Island'') iyo an pinakadakulang isla sa [[Sur na Korea]], na mahihiling sa probinsya nin Jeju. An isla yaon sa ''Korea Strait'', sa ibaba kan Rawis nin Korea asin sur kan probinsya nin South Jeolla. 

An isla igwang natural na [[World Heritage Site|world heritage site]], na iyo an ''Jeju Volcanic Island and Lava Tubes''.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/6248244.stm|work=[[BBC News]]|title=Unesco names World Heritage sites|date=June 28, 2007|accessdate=May 6, 2010}}</ref> An Jeju may moderatong klima; maski ngani kun tag-yelo, an temperatura minsan sana magbaba sa {{convert|0|C|F}}. An Jeju iyo popular na bakasyunan kun sain an dakulang porsyon kan ekonomiya nakadepende sa turismo asin sa pang-ekonomiyang aktibidad gikan sa sibil/"naval" na base kaini.

== Uusipon ==
Sa historya kan isla, an isla pig-apud sa manlainlain na pangaran na iyo an mga:

* Doi (hanja: {{linktext|島|夷}}, literal na boot-sabihon "''Island barbarian''")
* Dongyeongju ([[hanja]]: 東瀛州)
* Juho (hanja: {{linktext|州|胡}})
* Tammora (탐모라, 耽牟羅)
* Seomna (섭라, 涉羅)
* Tangna (탁라, 乇羅)
* Tamna (탐라, 耽羅)
* Quelpart,<ref>{{Cite journal|title=The Island of Quelpart|journal=Bulletin of the American Geographical Society|volume=37|issue=7|pages=396–408|jstor=198722|last1=Hulbert|first1=H. B|doi=10.2307/198722|year=1905}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Quelpart Island and Its People|journal=Geographical Review|volume=16|issue=1|pages=60–72|jstor=208503|last1=Hall|first1=R. Burnett|doi=10.2307/208503|year=1926}}</ref> Quelparte<ref>{{cite web|title=The Queen of Quelparte|url=https://books.google.com/books?id=PjUXAAAAYAAJ|last1=Hulbert|first1=Archer Butler|year=1902}}</ref> o Isla nin Quelpaert<ref name="The Name of Quelpaert Island">{{Cite journal|title=The Name of Quelpaert Island|journal=Isis|volume=38|issue=3/4|pages=231–235|doi=10.1086/348077|year=1948|last1=Sokol|first1=A. E}}</ref>
* Junweonhado (준원하도, 준원下島 na boot-sabihon "sur na parte kan rawis")
* Taekseungnido (boot-sabihon iyo matoninong na mainit na isla sa Joseon)
* Samdado (boot-sabihon iyo "''Island of Three Abundances''")<ref>{{cite web|title=Jeju Island Facts|url=http://www.softschools.com/facts/wonders_of_the_world/jeju_island_facts/105/}}</ref>

Bago pa an aneksasyon nin mga Hapones kan 1910, an isla bistado bilang "Quelpart" sa mga Europeano;<ref>{{Cite web|url=http://fs.unm.edu/TheIslandOfQuelpart.pdf|title=The Island of Quelpart}}</ref> asin kan okupasyon an isla bistado man sa Hapones na ngarang "Saishū". An pangarang ''Quelpart'' iyo gikan sa enot na Europeanong barko na nakadiskobresa isla, na iyo an Dutch na ''Quelpaert'', na iyo an nakahiling pagkatapos ini mawara sa kadagatan na iyo dapat pasiring sa base nin kalakalan nin mga Dutch sa Nagasaki, [[Hapon]], gikan sa [[Taiwan]] (na iyo an nagligad na kolonya nin Dutch na "Formosa"). An ngarang "Fungma island" luminuwas sa "Atlas of China" ni M. Martini na uminabot sa [[Tsina]] bilang sarong misyonaryo kan 1655.<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://eastsea1994.org/data/bbsData/14911233821.pdf |access-date=2020-11-23 |archive-date=2021-08-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210831171058/http://eastsea1994.org/data/bbsData/14911233821.pdf |dead-url=yes }}</ref>

== Heograpiya ==
<gallery widths="200" heights="160">
Ladawan:Hallasan 2.jpg|Baengnokdam sa Hallasan
Ladawan:KOCIS Jeju Island (5982720813).jpg|Sarong bukid sa Jeju
Ladawan:Hallasan-2005 07 22 - 1.jpg|An Bukid nin Halla sa Jeju
Ladawan:Txu-pclmaps-oclc-22834566 g-10c.jpg|Mapa kaiba an Jeju Island
</gallery>

An Jeju iyo sarong bulkan na isla, na iyo pigdodomina kan Hallasan - na iyo sarong bulkan na igwang 1,950 na metro (6,400 ft)  na taas asin an pinakahalangkaw na bukid sa Sur na Korea. An isla may sukol na harus 73 na kilometro (45 milya) sa direksyong subangan hasta solnopan, asin man 41 na kilometro (25 milya) sa direksyong norte hasta sur.<ref>[http://www1.korea-np.co.jp/pk/124th_issue/99121501.htm Map of Korea: Cheju Island] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304200212/http://www1.korea-np.co.jp/pk/124th_issue/99121501.htm|date=2016-03-04}} The People's Korea. Accessed 8 July 2012</ref>

An isla naporma nin mga pagsabog kan bulkan sa nakaaging harus duwang milyon na taon,sa panahon nin Cenozoic.<ref name="2million">{{Citation|last=Woo|first=Kyung|last2=Sohn|first2=Young|last3=Ahn|first3=Ung|last4=Spate|first4=Andy|title=Geology of Jeju Island|journal=Jeju Island Geopark - A Volcanic Wonder of Korea|volume=1|pages=13–14|date=January 2013|doi=10.1007/978-3-642-20564-4_5|series=Geoparks of the World (closed)|isbn=978-3-642-20563-7}}</ref> An kadagaan kan isla iyo pigbibilog nin harus "basalt" asin lava. An kahiwasan na nagsasakop nin harus 12% (224 na kilometrong kuwadrado o 86 na milyang kuwadrado) sa Jejudo iyo bistado bilang ''Gotjawal Forest''.<ref>{{cite web|url=http://www.riss4u.net/link?id=A35499718|title=RISS 통합검색 - 국내학술지논문 상세보기|website=www.riss4u.net}}</ref> An kahiwasan mantinido bilang dae-kultibado hasta sa ika-21 na siglo, kun sain an base nin lava iyo pigpapadipisil an pagliwat kaini para sa [[agrikultura]]. Nin uli ta an kagubatan iyo namantinir an gayon, pigsasabing ini igwang solmanteng ekolohiya.<ref>{{cite web|url=http://www.riss4u.net/link?id=U10812496_003|title=RISS 통합검색 - 학위논문 상세보기|website=www.riss4u.net}}</ref>

An kagubatan iyo an primerong pinaghahalean kan tubig hale sa irarom kan daga asin man para sa inomon kan harus kabangang nilyong katawohan na yaon sa isla half million people of the island, nin uli ta an tubig-uran dumidiretso nin direkta sa mga aquifer sa paago nin mga crack sa lava sa ibaba kan kagubatan. An Gotjawal forest iyo pigkokonsidera sa pang-internasyunal na importansya uli sa mga "wetland" sa irarom nin ''Ramsar Convention'' kan nagkapirang mga "researchers".<ref>Jang, Yong-chang and Chanwon Lee, 2009, "Gotjawal Forest as an internationally important wetland," ''Journal of Korean Wetlands Studies'', 2009, Vol 1.</ref> Ini man an istaran kan mga solamenteng espesyi nin mga tanom asin an pangenot na pinaghahalean nin tubig para sa mga residente, maski ngani hasta sa ngunyan dae pa nanggad ini pigdedeklarar bilang sarong "Ramsar" na sityo.<ref>{{cite web|url=http://www.ramsar.org/sitelist.pdf|title=Ramsar site list|accessdate=2007-06-20|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090114195859/http://www.ramsar.org/sitelist.pdf|archivedate=January 14, 2009}} Accessed June 2009</ref>
[[Ladawan:제주_중문대포해안주상절리대_(Jeju_Jungmun_Daepo_Jusangjeolli_Cliff).jpg|thumb|Daepo Jusangjeolli Cliff]]

=== Pormasyon ===

* Harus sa nakaaging 2&nbsp; milyong taon, an isla nin Jeju naporma sa paagi nin aktibidad kan bulkan.<ref name="2million" />
* Harus sa nakaaging 1.2&nbsp; milyong taon, sarong "magma chamber" fan naporma sa irarom kan kadagaan nin dagat asin nagpuon suminabog.
* Harus sa nakaaging 700 ribong taon, an isla Jeju naporma sa paagi nin aktibidad kan bulkan. An aktibidad kan puminondo sana pagkatapos an 100 ribong taon.
* Harus sa nakaaging 300 ribong taon, an aktibidad nin bulkan nagpuon liwat sa parte nin baybayon.
* Harus sa nakaaging 100 ribong taon, an aktibidad nin bulkan naporma an Bukid nin Halla.
* Harus sa nakaaging 25 ribong taon, an lateral na mga pagsabog sa palibot kan Bukid nin Halla nagwalat nin pirang "oreum" (saradit na 'parasitic cones' sa mga "flank" kan primerong kapa).
* An aktibidad nin bulkan nagpundo asin pigpalawig an "weathering" asin erosyon na nakatabang sa pagporma kan isla.<ref>{{Cite web|url=http://nature.jeju.go.kr/index.asp?sso=ok|archive-url=https://archive.is/20160712043220/http://nature.jeju.go.kr/index.asp?sso=ok|url-status=dead|archive-date=2016-07-12|title=제주특별자치도 자연환경생태정보시스템|website=nature.jeju.go.kr|access-date=2016-03-14}}</ref>

== Ekonomiya ==

=== Turismo ===
An turismo iyo sarong importanteng lado kan lokal na ekonomiya. An isla pig-aapud man minsan na "Hawaii kan Sur na Korea". An mga tursita gikan sa China dae kaipuhan an visa tangarig makabisita sa Jeju, dae arug kan natatadang parte kan Sur na Korea, asin kan 2010s nagpuon magbisita sa mga espesyal na "package tours" tangarig makakua nin "driver's license" sa Sur na Korea; an eksaminasyon kapareho sa Tsina, pero pwedeng makompleto sa kadikit na oras asin mas madali. An mga "application form" asin "test form" iyo yaon sa mga nagkapirang mga tataramon. Asin an lisensya sa Sur na Korea, dae arug kan lisensya sa Tsina, iyo pig-oonra bilang ''International Drivers License''.<ref>{{cite news|url=http://www.bbc.com/capital/story/20181001-spending-your-holiday-driving-round-in-circles|first=Erin|last=Craig|title=The unusual reason Chinese tourists are going to S Korea|work=BBC News|date=October 2, 2018}}</ref> Pira sa mga lugar nin interes iyo an mga:
[[Ladawan:Seongsan_Ilchulbong_and_Trail.jpg|thumb|Seongsan Ilchulbong o "Sunrise Peak"]]
[[Ladawan:Saekdal-dong,_Seogwipo-si,_Jeju-do,_South_Korea_-_panoramio.jpg|thumb|Baybayon sa Jeju]]

* Manjanggul Lava Tube -  8&nbsp;km na laba na igwang 1&nbsp;km na porsyong madudumanan kan publiko
* Seongsan Ilchulbong or "Sunrise Peak"  - iyo sarong bulkan na "tuff cone and crater"
* Bukid nin Hallasan -  pinakadominanteng bukid sa isla
* Seongeup Folk Village
* Jeju Teddy Bear Museum
* Jeju Maze Park
* Mysterious Road
* Water Falls (Jeongbang. Cheonjiyeon. Cheonjeyeon)
* Jeju Loveland - iskulpturang parke na may temang seks
* O'Sulloc Tea Museum
* Beach (Jungmun. Hyeopjae)
* Ecoland Train Trip Theme Park
* Natural Recreation Forest Jeolmul

== Edukasyon ==

* [https://www.nlcsjeju.co.kr/ North London Collegiate School Jeju] - iyo sarong independiyenteng Briton na "boarding school" sa Seogwipo para sa lalake asin babae na may edad 4 hasta 19 na taon
* Korean International School Jeju  - iyo sarong independyenteng "boarding school" para sa mga lalake asin babae
* Branksome Hall Asia - iyo sarong pambabaeng independiyenteng paadalang institusyon sa Seogwipo.
* St. Johnsbury Academy JeJu - iyo sarong bagong kabubuka na "boarding asin day school" para sa lalaki asin babae na igwang Amerikong edukasyon na sistema sa Seogwipo.
* Jeju National University - sarong pampublikong unibersidad
* Jeju International University- sarong pribadong unibersidad
* Cheju Halla University - sarong pribadong unibersidad
* Jeju Tourism University - sarong pribadong unibersidad
* Korea Polytechnics - sarong pampublikong bokasyonal na paadalan;an kampus nin Jeju iyo nasa Syudad nin Jeju,

== Transportasyon ==

An isla pigsisirbehan nin kan ''Jeju International Airport'' sa Syudad nin Jeju. An Seoul – Jeju City na rutang pang-ere iyo saro sa mga pinakasibot sa bilog na kinaban, kun sain harus 13,400,000 na pasahero an luminayog sa tahaw kan duwang syudad kan 2017.<ref>{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/the-worlds-busiest-air-route-is-between-seoul-and-jeju-2016-12|title=The world's busiest air route is between Seoul and the 'South Korean Hawaii'|last=Murray|first=Tom|date=2018-07-21|website=Business Insider|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-02-26}}</ref> An ibang syudad na may biyahe pasiring sa Jeju iyo an Daegu, Busan, Gunsan asin Gwangju.

An Jeju pwede man maabot hale sa Busan sa paagi nin barko.<ref>{{Cite web|url=https://english.visitkorea.or.kr/enu/TRP/TP_ENG_3_2.jsp|title=Ferry to Jeju}}</ref> An oras kan biyahe iyo yaon sa 3 hasta 12 na oras.

An isla may pampublikong na sistema para sa bus, asin mayo nin tren sa laog kan isla.<ref>{{Cite web|url=https://www.visitjeju.net/en/themaView.jto?menuCd=DOM_000001822008000000&areaId=CNTS_000000000022500&langCd=EN|title=The all new Jeju public transportation system|access-date=2020-11-23|archive-date=2018-07-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20180723064226/https://www.visitjeju.net/en/themaView.jto?menuCd=DOM_000001822008000000&areaId=CNTS_000000000022500&langCd=EN|dead-url=yes}}</ref> Sarong "tunnel" pasiring sa isla na magdudukot digdi sa ''Korea Train Express'' na network an pig-propose, pero sa ngunyan dae pa ini maibo nin uli sa konsern sa gastos asin lokal na oposisyon sa Jeju, sa paghadit na dagos na pagkawara kan katutubong kultura sa isla.<ref>{{Cite web|url=http://m.jejuweekly.com/news/articleView.html?idxno=486|title=To Jeju, by train?|last=|first=|date=2010-01-04|website=m.jejuweekly.com|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211021104338/http://m.jejuweekly.com/news/articleView.html?idxno=486|archive-date=2021-10-21|access-date=2020-02-26|dead-url=yes}}</ref>

== Toltolan ==
{{Reflist|2}}

== Panluwas na takod ==

* {{Commons category-inline|Jeju}}
* {{Wikivoyage-inline|Jeju}}

[[Kategorya:Sur na Korea]]