Hupiter

Sarong imahe kan Hupiter na pigkua kan Hubble Space Telescope kan NASA

An Hupiter (simbolo: ; Ingles: Jupiter) iyo an ikalimang planeta hali sa Saldang asin an pinakadakula sa Sistemang Solar. Ini iyo sarong higanteng gas na an masa iyo mas dakula nin duwa asin kabangang beses kumpara sa kun pagsasaralakon an gabos na ibang mga planeta sa Sistemang Solar, pero dikit na mas hababa sa sarong tig-ribo sa masa kan Saldang. An Hupiter iyo an ikatolong pinakamaliwanag na natural na bagay sa kalangitan kan Kinaban kun banggi pagkatapos kan Bulan asin Venus. Ini iyo nahihiling na poon pa kan pre-historikong panahon asin iyo pinangaranan pagkatapos sa Romanong diyos na si Hupiter, an hade kan mga diyos, huli sa nahihiling na sukol kaini.

An Hupiter iyo pangenot na pigbibilog nin hidroheno, pero an elyo iyo pigbibilog an sarong kwarterya kan masa kaini asin sarong tig-sampulo kan bolyum kaini. Ini posible na may magapong laog nin mga magagabat na elemento, pero arug kan iba pang mga higanteng planeta, an Hupiter kulang nin pusog na solidong hitsura. An nagpapadagos na kontraksyon kan laog kaini iyo minahimo nin init na mas dakul pa sa bilang nin nakukua kaini gikan sa Saldang. Huli sa marikas kaining rotasyon, an korte kan planeta iyo oblate spheroid; may kadikit ini pero nahihiling na butog sa palibot kan ekwador kaini. An panluwas na atmospera iyo nahihiling na nasusuway sa nagkapirang mga banda sa manlainlain na latitudo, kaiba an turbulensya asin mga bagyo sa interaksyon kan saindang mga kapurohan. Sarong prominenteng resulta kaini iyo an Dakulang Pulang Lugar (Great Red Spot), sarong higanteng bagyo na bistado na yayaon na nin dae mahaloy sa ika-17 na siglo, kun nuarin ini iyo enot na nahiling kan teleskopyo.

Panluwas na takod

• Lohninger, Hans; et al. (November 2, 2005). "Jupiter, As Seen By Voyager 1". A Trip into Space. Virtual Institute of Applied Science. Retrieved March 9, 2007. 
• Dunn, Tony (2006). "The Jovian System". Gravity Simulator. Retrieved March 9, 2007.  – Sarong simulasyon kan mga 62 na bulan kan Hupiter.
• Jupiter in Motion, album of Juno imagery stitched into short videos
• June 2010 impact video
• Photographs of Jupiter circa 1920s from the Lick Observatory Records Digital Archive, UC Santa Cruz Library's Digital Collections Archived 2015-09-04 at the Wayback Machine.
• Interactive 3D gravity simulation of the Jovian system Archived 2020-06-11 at the Wayback Machine.
• Video (animation; 4:00): Flyby of Ganymede and Jupiter (NASA; 15 Hulyo 2021).