Libirya

Mapa kan kontinenteng Aprika kun saen pinapula an Republika nin Liberia

An Libirya (/laɪˈbɪəriə/ ( dangogon)), opisyalmente Republika nin Liberia, sarong nasyon sa kosa nin West Africa. Ini napapagdolonan kan Sierra Leone sa norte-sulnopan, Guinea sa amnayan kaini, Ivory Coast sa subangan, asin an Dagat Atlantiko sa habagatan asin sud-sulnopan. Igwa ining populasyon na 5.5 million asin lakop sa hiwas na 43,000 square miles (111,369 km²). An lenggwaheng opisyal Ingles. Lampas 20 katutubong lenggwahe an tinataram, pinapanalmingan an dibersidad etniko asin kultural kan nasyon. An kabesera asin pinakadakulang siyudad iyo an Monrovia.

An Liberia nagbutwa kan kaamayi nin ika-19ng siglo komo sarong proyekto kan American Colonization Society (ACS), na nagtutubod an mga itom magkakaigwang marhay na oportunidad makamit an katalingkasan asin kauswagan sa Aprika kesa sa Estados Unidos.^[1] Pag'ultan kan 1822 asin kan pagputok kan Amerikanong Gera Sibil kan 1861, lampas 15,000 na mga lungkas asin 'dating-lungkas' (free-born) na mga Afrikano Amerikano, kadurungan 3,198 na Afro-Caribbeans, an naghurubo' sa Liberia.^[2] Luway-luway ini nagtalubo na may identidad na Americo-Liberiyano,^[3]^[4] an mga kagbanwa dara ninda an sadiring kultura asin tradisyon mantang pigkolonisar ninda an mga katutubong populasyon. Pinangenotan kan mga Ameriko-Liberiyano, an Liberia nagdeklara nin independensya kan Hulyo 26, 1847, na an E.U. pigmidbid sana kan Pebrero 5, 1862.

An Liberia iyo an pinakaenot na republikang Aprikano na nagproklamar kan saiyang independensya asin iyo ini an pinakagurang asin modernong republika nin Aprika. Kasarabay kan Ethiopia, ini an saro sa duwa lang na Aprikanong nasyon na nakamantenir kan saindang soberaniya asin inependensya durante kan sinasabing Europeong kolonyal na "Pag'alamosa sa Aprika". Durante kan World War II, an Liberia nagsuporta sa pagkigerang paghiro kan E.U. laban sa Nazi Germany asin kabalosan kaini, an Liberia nabulosan nin amot na Amerikanong investment sa impraestruktura na nakatabang na gayo sa pagyaman asin pagtalubo kan nasyon na ini.^[5] Si Presidente William Tubman pigtolod na gayo an mga naninigong lakdang sa ekonomiya asin politika na nakatabang sa prosperidad asin imahe internayonal kan nasyon; an Liberia kagmuknang kaapil kan League of Nations, United Nations, asin kan Organisation of African Unity.

Sarong tamboan an artikulong ini. Makakatabang ka sa Wikipedia sa pagpoon kaining pahina.

↑ Error sa pag-cite: Imbalidong <ref> tatak; mayong teksto na ipinagtao para sa reperensiya na pinagngaranan na AFP
↑ "July 26, 1847 Liberian independence proclaimed" Archived June 14, 2021, at the Wayback Machine., This Day In History, History website.
↑ Cooper, Helene, The House at Sugar Beach: In Search of a Lost African Childhood (United States: Simon and Schuster, 2008), p. 6
↑ Liberia: History, Geography, Government, and Culture Archived May 15, 2013, at the Wayback Machine., Infoplease.com
↑ "Global Connections . Liberia . Timeline | PBS". www.pbs.org. Archived from the original on November 29, 2022. Retrieved 2023-07-12. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[AFP-1] Error sa pag-cite: Imbalidong <ref> tatak; mayong teksto na ipinagtao para sa reperensiya na pinagngaranan na AFP

[TDIH-2] "July 26, 1847 Liberian independence proclaimed" Archived June 14, 2021, at the Wayback Machine., This Day In History, History website.

[3] Cooper, Helene, The House at Sugar Beach: In Search of a Lost African Childhood (United States: Simon and Schuster, 2008), p. 6

[4] Liberia: History, Geography, Government, and Culture Archived May 15, 2013, at the Wayback Machine., Infoplease.com

[5] "Global Connections . Liberia . Timeline | PBS". www.pbs.org. Archived from the original on November 29, 2022. Retrieved 2023-07-12. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]