Hilingon an source kan Mais

{{Speciesbox
| name = Mais
| image = Patanoman mais.JPG
| image_caption = Maisan
| image2 = Cornheap.jpg
| image2_caption = Mga ginunong bungang mais
| display_parents = 10
| genus = Zea (plant)
| species = mays
| authority = [[Carl Linnaeus|L.]]
}}
An '''mais''' (haleng Espanyol, maiz) sarong tipasian na tinanom na haloy nang pig'ataman kan mga tinubo sa Mesoamerika. An paklang kaini may mga bunga na pano sa pisog asin ginigibong [[gawgaw]] o [[armidol]].

==Uusipon==

An pagtubod kan mga parasaligsig, inot na inataman an mais sa Mehiko, sa parteng sur-sulnopan mga 8,700 nang taon nakaagi hale sa sarong layas na doot inapod na ''teosinte''. <ref>http://www.eurekalert.org/pub_releases/2009-03/nsf-wgb032309.php</ref>. An mga tribung Olmec asin Mayan pigkultibar ini sa kahiwasan nin  Mesoamerika asin ini linala'bonan asin ginigiling. Poon 2500 BC, an pananom naglakop na sa kahiwasan kan Amerika. Pag'abot kan mga eksplorador na europeo sa Amerika kan kaamayan nin ika-16 na siglo, an mais bilang pananom nadara na sa Europa. An mais naglakop nanggad sa kinaban nin huli sa abilidad kaini na magtubo sa iba-ibang klima. Manlaen-laen na produkto an napaluwas sa mais arog kan ''sweet corn'' na mayaman sa asukar bagay na pagkakan ni tawo, an iba naman angay na pambahog sa hayop, an iba minamasa asin hinihigris sa paggibo nin lana o pinapagurang sa paggibo nin arak na alkoholiko arog kan bourbon whiskey o kemikal na sinasalak sa pambahog.

An mais ngonyan sarong pananom lakop sa Amerika asin 332 milyon tonelada metriko an naproprodyusir sa Estados Unidos, an 40% kan patubo ginagamit sa paggibo nin corn ethanol. <ref>http://www.nytimes.com/2011/02/12/business/12corn.html?_r=0 Kinua 12-10-14</ref>. Ngonyan man 85% kan tinatanom sa Estados Unidos kan taon 2009 anas na mga sinasabing "genetically modified maize".<ref>http://www.gmo-compass.org/eng/agri_biotechnology/gmo_planting/341.genetically_modified_maize_global_area_under_cultivation.ht{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>

==Iba-ibang paagi sa pagkakan o pakinabang kan mais==

An natural na mais berdura sa mga kakanon na may sabaw, pwede man kakanon bilang sarong inasal, lina'bonan, ginute' o ginarip ngane isalak sa salad, sa maluto', sa [[ginatan]] o pangtaong namit sa mga iba-ibang giso. An ubak kan bunga, makunot, mahalnas asin malamuti na naggigiyaw-giyaw, nagsaserbing gayo sa paggibong handikraft o ornamental na mga gamit panharong.

==Mga taksal kan mais pamberdura==

Igwang mga mais na natural saradit sana, dai nadakula asin an taksal kaini an sinasalak na pamberdura sa [[tsapsoy]] asin iba pang mga luto. An kunod o mga tipasi kaini durukot sa palibot kan taksal asin rulumbod pang maray, asin tuyo nganeng ibiniberdura na lombod pa nanggad ini.

<gallery>
File:Cornsilk 7091.jpg|babaeng bu'kad burak, may sedang bungot
File:Corn blooming.jpg|sedang bungot na naggurang na
File:GreenCorn.JPG|Paklang, bunga asin  sedang bungot 
File:Männliche Blüte einer Maispflanze 2009-08-19.JPG|Lalakeng bu'kad burak
File:Klip kukuruza uzgojen u Međimurju (Croatia).JPG|Bunga nin mais na hinog na
File:Corncobs.jpg|Iba-ibang klaseng mais
File:GEM corn.jpg|Mga eksotikong species nin mais
Zea mays 'Ottofile giallo Tortonese' MHNT.BOT.2015.34.1.jpg|Zea mays 'Ottofile giallo Tortonese'
Zea mays fraise MHNT.BOT.2011.18.21.jpg| Zea mays "fraise" 
</gallery>
[[File:Hair of Corn.jpg|thumb|Bunga kan mais.]]

==Mga panluwas na takod==

* [http://nutritiondata.self.com/facts/cereal-grains-and-pasta/5687/2] Mga bitamina asin mineral sa mais. Kinua 16-04-15.
* [http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=90] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150419123015/http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=90 |date=2015-04-19 }} Mga marayrahay na pakinabang sa mais. Kinua 16-04-15.

== Toltolan ==
{{reflist}}

{{poon}}

[[Kategorya:Zea (tanom)]]
[[Kategorya:Mga tinanom]]