Hilingon an source kan Mariano Perfecto

{{Infobox Officeholder
| name                = Mariano Perfecto
| image               = Mariano Perfecto bust.jpg
| imagesize           = 140px
| smallimage          =
| caption             = Si Perfecto, ika-5 gobernador kan Camarines Sur
|-
| order               = 
| office              = [[Gobernador kan Camarines Sur|Gobernador]] kan [[Ambos Camarines]]
| term_start          = 1910
| term_end            = 1912
| predecessor         = [[Mariano Abella]]
| successor           = [[Mariano Fuentebella]]
|-
| birthname           = 1853
| birth_date          = 
| birth_place         = 
| death_date          = Nobyembre 3, 1913
| death_place         =
| nationality         = Filipino
| party               =  
| spouse              = Juliana Milian
| relations           =  
| children            = [[Gregorio Perfecto|Gregorio]] <br />[[Casimiro Perfecto|Casimiro]] 
| residence           = 
| alma_mater          =  
| occupation          = Politiko, parasurat
| profession          = 
| religion            = 
| signature           = M. Perfecto's signature.gif
| website             = 
| footnotes           =
}}
Si '''Mariano Perfecto''' ([[1853]] - [[Nobyembre 3|3 Nobyembre]] [[1913]]) iyo an ika-5ng [[Gobernador kan Camarines Sur|Gobernador]] (1910-1912) kan [[Camarines Sur]], alagad an nasabing probinsya saro pa sa Camarines Norte asin inapod na [[Ambos Camarines]]. Si Perfecto minimidbid man na "Ama kan [[Literaturang Bikolnon|Literaturang Bikol]]" sagkod "Ama kan Literaturang [[Hiligaynon]]." Kagmuknâ siya kan peryodikong ''[[An Parabareta]]'' (1899-1900), an pinakainot na peryodikong Bikolnon.<ref>[[Maria Lilia Realubit|Realubit, Maria Lilia]], ''[http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/articles-on-c-n-a/article.php?igm=1&i=133 Bikol Literature in the Philippines]''. National Commission for Culture and the Arts.</ref> Sa mga sinurat niya may beses an ipinapakaag niya sana komo kagsurat, iyo an '''M.P.'''.

Si Perfecto namundág sa [[Ligao, Albay|Ligao]], [[Albay]] asin bantóg bilang sarong parapaimprenta, dramatista asin [[parasurat|parasurát]] sa tataramon na [[tataramon na Bikol|Bikol]] sagkód [[tataramon na Hiligaynon|Hiligaynon]]. Siya sarô man na negosyante. Kan 1877, tinogdas niya an imprentahan na La Panayana sa Mandurriao, Iloilo.

==Agi-agi==
Si Perfecto sarong pading sekular <ref>Pons y Torres, Salvador. ''Sacerdotes Del Clero Secular Filipino Escritores''. 1900. p. 72. Naka-microfilm asin makukua sa National Library of the Philippines</ref> na huli sa saiyang mga liberal na kaisipan siring kan dai pag-uyon sa panànaw kan mga [[Espanya|Kastila]], siya idinestino kan Simbahan sa [[Iloilo]] (Pons, 1900; Veloso et.al, 1973; asín Fernandez, 1988).<ref>Pons y Torres, Salvador ''El Clero Secular Filipino'' 1900. vide, p. 72. (Yaon sa microfilm. Mahuhugot sa National Library.)</ref><ref>Veloso., A.T., Enriquez, S.R., Alejandro., Rufino ''A Study of the Types of Philippine Literature with Special Emphasis on the Novel'' Phil. Book Co. 1973, vide, p. 38.</ref><ref>Fernandez, Pablo ''History of the Church in the Philippines (1521-1898)'', O.P. Life Today Publications, San Juan, Metro Manila. Philippines, 1988, vide, p. 433.</ref> Alagad an sinasabi ni Salvador Pons y Torres na pading sekular si Perfecto pwedeng naribong siya huli ta si Perfecto may duwang tugang na padi, si Juan asin si Monico Perfecto. Saro pa, nungka nataram o nakasambit si Realubit na padi si Mariano.

'''Juan Perfectong tugang, dinakop kan mga Kastila'''

An nasambit ni Realubit si Mariano Perfecto nakaabot sa Iloilo kan 1873 ta si tugang niyang Padre Juan nadestino duman. Siya duman an nagin "mayordomo, kusinero, muchacho, akolito asin sakristan". Alagad, nasurat man totoo ni  Salvador Pons na an tugang niyang si Juan Perfecto nagin popular sa Iloilo asin  pig'aaragitongan nang pirmi kan mga paratubod sa Simbahan Katoliko ta siya daa garo sarong "faith healer" na nakakabulong kan mga malaen na kahelangan. Huli kaini, sabi ni Pons pig-urihan siya kan mga Kastilang kapadian asin pinadakop asin itinapok "sa Puerto :Princesa sa poro nin Paragua" kun saen duman na siya nagadan.

Si Mariano dai na ngona naghale sa Iloilo asin duman nagtukdo nin matematika, gramatika nin Latin sa sirong kan harong ni Kapitan Ignasio Tarrosa sa Barotak Viejo. Digdi nagpoon na siyang magsurat mga osipon asin vida sa tataramon na Hiligaynon. Mala ta saro sa nagbentang marhay iyo an ''Vida ni San Eustaquio''. Nagkua na siyang mga katabang sa pagbenta alagad pinapaimprenta  niya ini sa Manila pa. Hale sa Jaro, siya naghubo sa Mandurriao kun saen siya nagpirmi na. Huli ta maswerte nanggad na nanggana siya sa loteria sa Manila, nagtugdas siya kan Libreria de Mandurriao Iloilo kan taon 1877. Kan 1882, binago niya an pangaran sa Libreria Panayana. Kan taon 1884 iyo si pagbungsod niya kan nabantog na gayong Almanaque Panayano Kon Kalendario. Kan 1906, sa tabang kan tagamana niyang si Casimiro Perfecto, sinda nagkaag na nin paimprentahan igdi. 

Sa Iloilo nagkaigwá siya nin pamilya asin nagbunga an pagsasarô niya ki Juliana Milian. Sarô sa akì niya iyo si [[Gregorio Perfecto]] (1891-1949) na nagin abogado asin nanombrahan ni [[presidente kan Filipinas|Presidente]] [[Sergio Osmeña]] na Associate Justice sa [[Korte Suprema kan Filipinas]].<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://elibrary.judiciary.gov.ph/index3.php?justicetype=Associate+Justice&justiceid=a45475a11ec72b843d74959b60fd7bd6456369916ad00 |access-date=2011-08-07 |archive-date=2012-01-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120111190933/http://elibrary.judiciary.gov.ph/index3.php?justicetype=Associate+Justice&justiceid=a45475a11ec72b843d74959b60fd7bd6456369916ad00 |dead-url=yes }}</ref> Alagad, an akì niyang si Gregorio nagkuá kan saiyang elementarya sa [[Ligao, Albay|Ligao]], [[Albay]] dangan nag-adal kan saiyang sekundarya sa Kolehiyo nin San Beda asin nagtapos nin Abogasiya sa [[Unibersidad kan Santo Tomas]].<ref>Sevilla, Victor J., ''Justices of the Supreme Court of the Philippines: Their Lives and Outstanding Decisions'', 1966-July 1985. vol. 3. Published January 1986' vide, p. 25</ref><ref>[http://elibrary.supremecourt.gov.ph/index3.php?justicetype=Associate%20Justice&justiceid=a45475a11ec72b843d74959b60fd7bd6456369916ad00 Supremecourt.gov.ph]</ref>

Nagkaag siya nin sarong libreria sa [[Mandurriao, Iloilo|Mandurriao]], [[Iloilo]] asin digdi husto siyáng nabangkág sa pagsurat.<ref>Perfecto, Mariano ''Almanaque 2008 Panayanhon'', p. 2</ref> Huli ta igwáng kabatiran sa pagnegosyo, nakatugdás siyá kan tindahan-libro na ''[[Libreria y Imprenta La Panayana]]'' kan taon [[1877]]. An libreria na iní guminantád nanggád, dangan paglaóg kan taon [[1906]] nagdugang siyá nin paimprentahan na makusóg an pagpaluwás nin mga novena, mga cartilla asin iba-ibáng sinúrat na saiya man na [[tataramon na Bikol|Binikol]] o [[tataramon na Hiligaynon|Hiniligaynon]].

An paimprentahan na ini iyo an nagpabaskóg kan literaturang Hiligaynon huli ta bakô saná iní nag-iimprenta nin mga novena, mga devocion, mga corrido, asin cartilla kundì nagpupublikar man kan mga literaryong pagsusurat sa Hiligaynon. Hanggán sa ngunyán, padagos pa an pagpalagdâ kainí sa Iloilo kan saiyang mga tagamana. An pinùnan na ''Almanaque'' ni Mariano Perfecto dinará man sa [[rehiyon Bikol|Bikol]] kan taon [[1921]] kan sarô sa tagamaná niyá na si [[Casimiro Perfecto]]. An pigdaráng pangaran kainí iyó an ''Almanaque Calendariong Bicol'' asin iní nagin ''[[Calendariong Bicol]]'' kan an nagpapalagdâ na kainí iyó an ''[[Cecilio Press]]'' pakagadán ni C. Perfecto kan [[Enero 10]], [[1953]].

==Pagbalik sa sadiring rona==
Kan siya nagbalík sa [[Nueva Caceres]], pinakapót siya kan paimprentahan na ''[[Imprenta de la Sagrada Familia]]'' na pagsasadiri kan Simbahan Katolika. Alagad sosog ki [[Maria Lilia Realubit]] tibaad nakibakas si Perfecto sa negosyong iní.{{fact}} Nasambít pa man ni Realubit na si Perfecto nagbugták nin paimprentahan na an pangaran ''[[Imprenta de Nuestra Señora de Peñafrancia]]'' sa Nueva Caceres kan taon [[1890]]. Kun arín an nainot, daí pa nin kalinawan o tibaad binàgo man saná an pangaran. Alagad, malinaw sa mga imprentadong materyal na nasasaray, igwá siyang tinugdás na paimprentahan sa pangaran na ''[[Libreria y Imprenta Mariana]]''. Siring man, iní daí pa determinado kun iyó man saná si lumang ''Imprenta de Nuestra Señora de Peñafrancia''. Namugták an ''Imprenta Mariana'' sa lugar na ngunyán iyo na an natutugdokán kan edipisyo nin Philamlife sa kanto kan [[kalye Paz]] asin [[Kalye Peñafrancia|abenida nin Peñafrancia]] sa [[ciudad nin Naga]].
==Ambag sa literatura==
Sosog pa man ki Antonio Guevara y Mendoza, saróng Katipunero, na nagsúrat kan saíyang ''memoirs'' (yaon sa tataramon na Espanyol) na enot inimprenta ni Perfecto sa ''Imprenta la Bicolana de M. Perfecto'' sa Nueva Caceres kan taon 1899, inákò niyáng dakúlà an tabang kainí sa rebolusyon laban sa mga Kastila bagay na inómaw niyá ki Perfecto. An ''memoirs'' na iní [[tataramon na Ingles|Iningles]] ni O.D. Corpus kan [[1988]] sa titulong ''History of One of the Initiators of the Filipino Revolution.'' An tinarám niyáng iní nagtaóng karibóngan huli ta minaluwás dakúlon nang paimprentahan na itinogdás si Perfecto, iyo na nganì an ''Imprenta de la Sagrada Familia'', ''Imprenta de Nuestra Señora de Peñafrancia'', ''Libreria y Imprenta Mariana'' asín ''Imprenta la Bicolana de M. Perfecto''. Alágad, sa kawàrán pa nin rekord kun ano an nangyari, mahuhúnà na binabàgó saná ni Perfecto an pangáran kan paimprentahan niyá. Naririsáng an mga paimprentahan na nasambít nagbutwâ sa [[:Category:mga-1890|mga-1890]]. 

An mga bantógan na parasaligsig arog nindá G. F.Zaide asín M. Kalaw sinasábi na siyá an "Ama Kan Literaturang Bisaya" asín siring man "Ama Kan Literaturang Bikolnon" sa libro nindá Veloso, Enriquez, asin Alejandro na pinublikar kan Philippine Book Company kan [[1973]]. Tamà saná gayód sabíhon na iní nin huli ta dakól siyáng sinúrat sa duwáng tatarámon na iní.

Natomoyán pa si Perfecto na saróng parasurát na may pagka-lingwista huli sa mga librong bokabularyo na hinamán niyá dapít sa tatarámon na Bikol asín Hiligaynon. Mababansagán man si Perfecto, segon ki Realubit, na "Ama kan Prensang Bikolnon" huli ta siyá an pinakaenot na nagpalagdâ nin peryodiko sa tatarámon na Bikol, [[An Parabareta]] (1899-1900).

Siya nagin man editor kan peryodikong [[La Union]] (1896-1899) na pinundar ni Fulgencio Contreras sa munisipyo kan Naga, [[Ambos Camarines]] asin nasusúrat iní sa lenggwaheng Kastila.  

An pagkahigós ni Perfecto sa pagparasúrat narisá man kan saróng [[Estados Unidos|Amerikano]] na si Frank R. Blake. Sinábi niyáng si Perfecto iyó an sarô sa igwáng pinakadakól na sinúrat sa lokal na tatarámon sa panahón na patapós na an rehimen Kastila.<ref>Blake, Frank R., ''American Anthropologist'' (''Philippine Literature'', vol. 13(3) p. 449-457, July-Sept., 1914)</ref> Siring man nabanggít man kan sarong Kastilang exclaustradong Agustinong prayle na si [[Salvador Pons y Torres]] si M. Perfecto, na inapód niyáng "queridisimo amigo", igwáng labí sa "ochenta las obras en dialectos regionales escritas y publicadas." <ref>Pons y Torres, Salvador ''Sacerdotes Del Clero Secular Filipino Escritores''</ref>

==Pulitika==

Kan si [[Elias Angeles]] nagbilog kan gobyerno probisyonal kan 1898, si Mariano Perfecto nagtukaw komo saro sa kaapil kan Hunta Probinsyal.<ref>Realubit, Maria Lilia F., Bikol of the Philippines, AMS Press, City of Naga, Philippines. 1983. p. 30. Kinua 1-02-21.</ref>

'''Gobernador kan Ambos Camarines'''

Kan matogdas an administrasyon kolonyal kan Amerikano, siya nagkandidato para gobernador kan Ambos Camarines sa eleksyon kan [[Nobyembre 2]], [[1909]] asín naelihir siya sa botong 2,518 kontra sa botong 174 kan saiyang kalaban na si Isabelo Aguilar.<ref> Meliton, Ignacio asin Jacinto Ursua. Mga Sinarakit na Bicolnon. 1944. Copyright 1946. p. 54. Kinua 30-10-17</ref> Sa panahón na siyá nagtúkaw bilang gobernador (1910-1912), nagin maribók si saíyang termino. Napiritán siyáng magsàngát nin kasong libelo laban ki Fulgencio Contreras asín ki [[Julian Ocampo]] huli sa artikulo na nagluwás sa peryodikong [[El Camarinense]] (1908-1913) na kun saen soboót dinuduhágì an saíyang dangóg asín reputasyon. Nakaabót an kaso sa Korte Suprema asin kan [[1914]], kun kasuarin gadan na siya, siyá an nanggána sa kaso kan ibinabâ an desisyon.<ref>[http://www.lawphil.net/judjuris/juri1914/dec1914/gr_l-8894_1914.html Kasong libelo laban ki Fulgencio Contreras asín ki [[Julian Ocampo]] sa Korte Suprema]</ref>

==Karibongan sa pagkatao niya==
Si Perfecto kontrobersyal na personahe huli sa piráng bagay siríng kan saíyang etnisidad asin kun baga siya talagang padi o bako. 

[[File:Mga nagin padi kan 1884.jpg|thumb|left|180px|Mga gradwado sa Seminaryo kan 1884<ref> Sinapi sa bronseng lapida sa tangkaan kan Seminaryo</ref>]]
Igwáng mga parasurát asín parasaligsíg na nagsasábing bakô siyang Bikolano. Siya suboót saróng Ilonggo na napadpád sa Bikol kayâ tataóng magsúrat sa Hiligaynon.<ref>Reyes, Jose Calleja ''Maharlika'', p. 401</ref> An bagay na iní iyóng gayó an isinurat ni [[Jose Calleja Reyes]] sa saiyang librong ''Maharlika''. Sa librong ini, siring kainí an sinúrat niyá:
:''The Bicol almanac or calendar traces its origin to a printing establishment in Nueva Caceres (Naga City) founded in the year 1877 called La Panayana. It was set up not by a Bicolano but by an enterprising Ilongo whose name is recalled as Mariano Perfecto. Its publication up to the present has been continued by a local printing press in Naga City called [[Cecilio Press]].'' 

na kun Bikolon:

:"An almanakeng Bikol o kalendaryo sinusúsog an ginikánan sa saróng paimprentahan sa Nueva Caceres na tinogdás kan taon 1877 na an ngaran La Panayana. Ini minuknâ bakô nin sarong Bikolano kundî nin saróng madiskarteng Ilonggo na an pangáran naroromdomán na Mariano Perfecto. An publikasyon na iní sagkód ngonyán ipinapadágos kan saróng lokal na paimprentahan sa Ciudad nin Naga, an Cecilio Press." (Maonábi lang, an tinotomóy ni Reyes digdí na paimprentahan aktwalmente iyó an [[Libreria y Imprenta Mariana]] bakô an ''La Panayana'' ta an huri, an [[Libreria y Imprenta La Panayana]], nakapwesto sa Iloilo.)

Alágad, sinasabi ni Realubit na si M. Perfecto saróng Bikolano na namundág sa [[Ligao]], [[Albay]] asin an sarô niyá nganing akì, si [[Gregorio Perfecto]] digdí niyá pinaádal huli ta igwá pa siyáng mga sadíring tawo na maasikaso asín maatáman ki Gregorio. An tugang niyáng si Juan Perfecto na sarô man na padì sinábi ni [[Salvador Pons y Torres]] na "natural de albay o de Iloilo, Presbitero..."

'''Si Perfecto daa an ama Ilonggo na taga-Jaro, Iloilo'''

Alagad, si [[Angel Magahum, Sr.|Angel Magahum]] manta nagsasabi sa sarong sinurat niyang artikulo dapit sa agi-agi kan Imprenta Panayana na si Mariano Perfecto maski midbid bilang Bikolano, sa totoo daa an ama kaini sarong Ilonggo na tagaJaro, Iloilo asin an ina Bikolanang taga-Ligao,Albay.<ref>[Magahum, Angel. “La Panayana: Agi-Agi kan Libreria asin Imprenta sa Mandurriaw, Iloilo.” Ipinalis ni Casimiro Perfecto. Kalendaryong Bikol. Siyudad ng Naga: Libreria y
Imprenta Mariana. 1930] Wika at Identidad: Wikang Bikol Bilang Lunan ng Bikolnon, 1890-1956
Peñafrancia Raniela E. Barbaza] Kinua 12-19-20. </ref>

'''Monico Perfecto asin Juan Perfecto, mga tugang na padi ni Mariano Perfecto''' 

An sarô pang kontrobersya iyó, an ibá nagsasábing bakô man nanggád padì iníng si M. Perfecto. An bagay na iní nakumplikar pa huli ta nunca nagsábi si [[Maria Lilia Realubit]] na si M. Perfecto nangáging saróng padì alágad sa magkapiráng sinúrat niyá saíyang nasambít na igwáng mga tugang na padì an huri, sindá Juan asín Monico. Pero si [[Salvador Pons y Torres]] direktang sinambit si M. Perfecto na saro sa mga pading parasurat igdi sa Nueva Caceres. <ref>''El Clero Secular Filipino...'' Salvador Pons y Torres. 1900. Hilnga pahina 72-73.</ref> Si [[Manuel Artigas]] sarong mestisong Espanyol na historyador, sinambit man ngane na si Salvador Pons piglista an dakul na mga ''presbiteros'' (padi) sa libro kaining ''Clero Secular Filipino''. <ref> Galeria de filipinos ilustres : biografias a contar desde las primeros tiempos de la dominaci'on Hispana, de los hijos del pais que en sus respectivas profesiones descollaron ı hayan alcanzado alguń puesto de distinción en sociedad. Manila. Imp. Casa Editora "Renacimiento", 1917-1918. "el clerigo y agustino exclaustrado don Salvador Pons, en 1900, coloca buen numero de biografias de presbiteros hijos de estas islas, en su Clero Secular Filipino", pahina 10.</ref>

An sarô man na parasaligsíg alágad doktor sa medisina, si Dr. [[Luciano P.R. Santiago]] (igwáng magkapiráng libro na napalagdâ sa saíyang kredito, asín an saro kainí manongód sa mga enot na mga pading Filipino kan panahon nin Kastila, an ''The Hidden Light: the First Filipino Priests, Q.C. New Day Publication, 1987'' nakipagngutiíl na bakóng  "pading sekular" si M. Perfecto.<ref>Hilnga sa seksyon '''Orolay''' kan artikulong ini</ref>

Sa saíyang mga rekord sa Simbahan Katoliko kainíng Dioceses nin Caceres, "lay professional" na nag-adal asin naggradwar si M. Perfecto, alágad sa ibáng kasuratán mismo kan Simbahan na ini sinasábing pading gradwado si M. Perfecto sa Seminario kan Caceres. Bàgo kan taón [[1865]] daí nin toltól na rekord kan mga pading nagin estudyante sa Seminario. Iní huli ta natoltól saná an mga rekord kan ipiglíto ni Obispo [[Francisco Gainza]] an administrasyon kan Colegio-Seminario de Nueva Caceres sa mga [[Congregacion de la Mision|Pading Paul]].

Sa seksyon na tituladong "Alumni Priests" kan mahìbóg na babasahón opisyal na ipinaluwás kan [[Holy Rosary Minor Seminary]] kainíng Arquidiocesis nin Caceres, tituladong ''Official Declaration of the Holy Rosary Seminary As A National Historical Landmark'' (5 September 1988, Naga City), sa ika-15ng dahon kainí (mayò numeradong pahina) malínaw na pigsúrat na si Mariano Perfecto naordenan kan taon [[1884]], kasarabay niyá an tolong nagtapos pagpadi man: Manuel Obana, Juan Ravalo, asin si Inocencio Sayson. Alagad, makangalas huli ta mismo sa tangkáan kan Seminaryong ini, nakagúhit sa bronseng lapida an gabos na mga padi niyang gradwado, asin sa taon 1884 an nakakaág iyó si "Monico Perfecto" asín an limang kadurungan niya pagtapos, iyo sinda  Manuel Obaña, Inocencio Sayson, Juan Ravalo, Julian Ope asin si Gregorio Alma.(hilnga, sa walang retrato)

Totoo, sa awtentikong, orihinal na libro kan Seminaryo yaon sa pangangataman kan [[Museo del Seminario Conciliar de Nueva Caceres]], na sinurat kan panahon bago naglaog an 1900, an talagang nakaguhit na naggradwar kan 1884 bako an Mariano Perfecto kundi an "Monico Perfecto."
Mahihiling sa pagbilang kan edad ni Mariano Perfecto, garo imposibleng masabi na si Monico Perfecto iyo si Mariano, asin an malinaw saro sanang tipograpikong pagkakasala an nakaag sa publikasyon opisyal kan Seminaryo.

==Mga sinurat==
An nagkapirá sa mga sinúrat niyá sa tatarámon na Bikol asin Ilonggo:

* ''Vocabulario o manual de terminos en español y bicol'' Primera parte. Imprenta y Libreria Mariana. Nueva Caceres, 1897''
* ''Guia de conversaciones en español y bicol: Metodo facil para saber y hablar pronto el castellano'' Imprenta y Libreria Mariana, Nueva Caceres, 1927''
* ''Frases Familiares en Espanol y Bicol'', 1892
* ''Nuevo Libro Primero de los Ninos Para Aprender a Leer por el Metodo Mas Facil'', 1890
* ''Ejemplo nin Sarong Daculang Guibong Herac na May Daculang Merito Asin Maguiguibong Aarogan nin Mga Cristiano.  
* [[Sa Pinagdodolotan]], sarong rawitdawit <ref> Realubit, Maria Lilia F. Mariano Perfecto: Writer, Translator and Publisher</ref> 
* ''Vida ni San Alejo, Confesor, anac ni D. Eufemanio cag ni D. Aglais sa imperiong Roma'' La Sagrada Familia, Nueva Caceres, 1894
* ''Vocabulario de la Lengua Bicol con sus Significaciones'', 1893
* ''Vocabularios y Manual de Terminos en Castellano y Bicol. m.p.
* ''Matahum nga Vida ni Santa Maria Magdalena ni San Lazaro, Santa Maria...'' La Panayana, Mandurriao, Iloilo, 1928
* ''Kinabuhi nga gin-agihan sang Princesa Florentina sa ginharian sang Alemania'' La Panayana, Mandurriao, Iloilo, 1931
* ''Bareta dapit can Volcan Mayong sa Albay can junio de 1897'' Primera Parte, Nueva Caceres, [[La Sagrada Familia]], 1897
* ''Bareta dapit can Volcan Mayong sa Albay can junio de 1897'' Segunda Parte, Nueva Caceres, La Sagrada Familia, 1897
* ''Vocabulario o manual de dialogos en español y bisaya'' Dionisio M. Mirasol asín Mariano Perfecto, Manila, Colegio de Sto. Tomas, 1913
* ''Vocabulario o Manual de dialogos en Español y bisaya. corregidos, reformado y extensamente aumentado por M. P. y reimpreso'' Mandurriao, Iloilo, La Panayana, 1925-1926'' 
* ''An Apat ca caolehe-an sang tauo'' Mandurriao, Iloilo, La Panayana, 1924
* ''Vida ni Santa Teodora, penitente'' Mandurriao, Iloilo, La Panayana, 1930

== Pagpipilang iginawad==

Sa pagrokyaw kan Sentenaryo kan Katalingkasan nin Filipinas, an Komite kan Arteng Panliteratura kan Pambansang Komisyon sa Kultura at mga Sining (NCCA), naggawad nin sarong pagpilang sa mga parasurat sa iba-ibang rona' kan banwang Filipinas. An inapod na Gawad Bonifacio sa Panitikan iginawad ki Mariano Perfecto kan taon 1998.  <ref> Katipon Gawad Bonifacio sa Panitikan. Dr. Domingo G. Landicho, Pangkalahatang Editor. Pambansang Komisyon sa Kulltura at mga Sining. 1998. </ref>

Kan Hunyo 23, 2013, sa okasyon nin pagsurumpa sa katongdan kan mga opisyales kan [[Sumaro Bikolnon]], Inc., sa Senor Avelino Restaurant an kaayonan na ini naggawad man ki Mariano Perfecto nin sarong gawad postuma sa dakulang pagmidbid kan saiyang mga naginibohan para sa kulturang Bikolnon asin [[Hiligaynon]].<ref>http://www.bicolmail.com/2012/?p=9507 Pagtaong onra ki M. Perfecto kan  Sumaro Bikolnon. Kinua 13-08-13</ref>

==Toltolan==
<small>{{reflist|2}}</small>

== Mga tinokdâ (imahe)==
<gallery>
File:Bareta Perfecto.jpg|thumb|Bareta sa Pagtuga kan bulkan Mayong 1897
File:De Los Ninos... Leer(image).jpg|Katon sa Bicol
File:Pamibi ... San Roque(image).jpg|Pamibi ki San Roque
File:Calantahon (image).jpg|Calantahon, sa Hiligaynon
File:Mga Dalit ki Hadeng David.jpg|Dalit ni Hadeng David, sa Hiligaynon
</gallery>

==Ginunoan==
*''Kalendariong Bikol''. Cecilio Press, Naga City. 1950, 1961, 1975 
*''Justices of the Supreme Court of the Philippines: Their Lives...''. Victor J. Sevilla. Hilnga pahina 25
*''History of the Church In the Philippines, 1521-1898''. Pablo Fernandez, O.P. Life Today Publications. San Juan. M.M.  
Philippines. 1988. 447n pages. Hilnga pahina 433.
*''A Study of the Types of Philippine Literature with Special Emphasis on the Novel'' A.T. Veloso, S.R. Enriquez, Rufino Alejandro.  
Philippine Book Co., 1973. Hilnga pahina 38.
*''History of Panay''. F.B. Regalado, Q.B. Franco. Central Philippine University. Jaro, Iloilo City. Hilnga pahina 377.
*''Introduction to Philippine Social Science''' Maximo Manguiat Kalaw. 1933. 672 p. Hilnga pahina 243.
*''Philippine History and Civilizations'' G. F. Zaide. 1939, 755p. Hilnga pahina 394
*''El Clero Secular Filipino...'' Salvador Pons y Torres. 1900. Hilnga pahina 72-73.
*''History of One of the Initiators of the Filipino Revolution''. (sa Kastila an orihinal) 1988. Antonio Guevarra y Mendoza. Hilnga pahina 37.
*''The Falls and Rises of Bikol Literature''. Artikulo sinurat ni Maria Lilia Realubit.
*''Almanaque 2008 Panayanhon'', hilngon pahina 2.
* Sinabi ni Artigas, "el clerigo y agustino exclaustrado don Salvador Pons, en 1900, coloca buen numero de biografias de presbiteros hijos de estas islas, en su Clero Secular Filipino" pahina 10.

==Mga panluwas na takod==
* [http://elibrary.judiciary.gov.ph/index3.php?justicetype=Associate_Justice&ju Gregorio Perfecto komo Katuwang na Hokom] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120114042746/http://elibrary.judiciary.gov.ph/index3.php?justicetype=Associate_Justice&ju |date=2012-01-14 }}
* [http://www.lapanayana.net78.net/index.php?p=4_3 Kagtogdas kan La Panayana]{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{tampok na artikulo}}
{{Gobernador kan Camarines Sur}}

[[Kategorya:Mga Bikolano|Perfecto, Mariano]]
[[Kategorya:Mga Bikolanong parasurat|Perfecto, Mariano]]
[[Kategorya:Mga gobernador probinsyal kan Filipinas|Perfecto, Mariano]]