Hilingon an source kan Mga tawong Dayak

{{Infobox ethnic group
|group        = Mga tawong Dayak
|image        = [[File:Young Ibans, or Sea Dayaks.jpg|250px]]
|caption      = Sarong sub-etnikong grupo kan mga tawo nin Dayak, [[mga tawo nin Iban|Iban]] o ''Dagat Dajak'' na lalaki asin babaye sa pantradisyunal na pagbabado.
|population   = 5.9 milyon
|popplace     = '''[[Borneo]]:'''
|region1      = '''{{Flagcountry|Indonesia}}'''
|pop1         = 3,219,626<ref>{{cite book |title=Kewarganegaraan, Suku Bangsa, Agama dan Bahasa Sehari-hari Penduduk Indonesia Hasil Sensus Penduduk 2010 |trans-title=Citizenship, Ethnicity, Religion and Language Everyday, Indonesian Population Census 2010 |year=2011 |publisher=Indonesian Central Bureau of Statistics |isbn=978-979-064-417-5 |language=Indonesian}}</ref>
|region2      = {{nbsp|10}}[[Sulnupang Kalimantan]]
|pop2         = 1,531,989
|region3      = {{nbsp|10}}[[Sentral Kalimantan]]
|pop3         = 1,029,182
|region4      = {{nbsp|10}}[[Subangang Kalimantan]]
|pop4         = 351,437
|region5      = {{nbsp|10}}[[Sur na Kalimantan]]
|pop5         = 80,708
|region6      = {{nbsp|10}}[[Jakarta]]
|pop6         = 45,385
|region7      = {{nbsp|10}}[[Sulnupang Haba]]
|pop7         = 45,233
|region8      = {{nbsp|10}}[[Sur na Sulawesi]]
|pop8         = 29,254
|region9      = {{nbsp|10}}[[Banten]]
|pop9         = 20,028
|region10     = {{nbsp|10}}[[Subangang Haba]]
|pop10        = 14,741
|region11     = {{nbsp|10}}[[Sur na Sumatera]]
|pop11        = 11,329
|region12     = '''{{Flagcountry|Malaysia}}'''
|pop12        = unknown
|region13     = {{nbsp|10}}[[Sarawak]]
|pop13        = 935,935
|region14     = '''{{Flagcountry|Brunei}}'''
|pop14        = 30,000<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bx.html |title=East & Southeast Asia: Brunei |work=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency |accessdate=3 December 2016 |archive-date=21 July 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150721102115/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bx.html |dead-url=yes }}</ref>
|rels     = [[Kristianismo]],  [[Kaharingan]] (Pighalong Hindu-Animismo) asin [[Islam]]
|langs    = [[Mga tataramon na Dayak]], [[Tataramon na Indones|Indones]], [[Tataramon na Ingles|Ingles]], [[Tataramon na Malay|Malay]] ([[Malayo na Sarawak]])
|related  =
}}
An '''Dayak''' {{IPAc-en|ˈ|d|aɪ|.|ə|k}} o '''Dyak''' o '''Dayuh''' iyo an mga natibong tawo kan [[Borneo]].<ref>{{cite web |url=http://www.ethnologue.com/14/show_iso639.asp?code=day |title=Report for ISO 639 code: day |work=Ethnologue: Countries of the World |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071001223408/http://www.ethnologue.com/14/show_iso639.asp?code=day |archivedate=1 October 2007 |df=dmy-all }}</ref> Saro ining maluwag na termino para sa abot sa 200 mga subgrupo na etniko sa salog asin burol, na madudugangan sa tahaw asin sur na interyor kan Borneo, lambang saro igwang sadiring diyalektos, kaugalian, ley, teritoryo asin kultura, dawa madaliong mabisto an mga pangparating tanging katangian. Pigkategorya an [[mga tataramon na Dayak]] bilan parte kan [[mga tataramon na Austronesyo]] sa Asya. Mga [[animista]] an Dayak sa pagtubod; alagad, maraming napagbagong-loob sa Islam dangan poon pa kan ika-19 na siglo nagkaigwa nin dakulang pagbabalik-loob sa Kristiyanismo.<ref>{{cite web |url=http://coombs.anu.edu.au/SpecialProj/ASAA/biennial-conference/2006/Chalmers-Ian-ASAA2006.pdf |title=The Dynamics of Conversion: the Islamisation of the Dayak peoples of Central Kalimantan |first=Ian |last=Chalmers |work=Asian Studies Association of Australia |year=2006 |accessdate=3 December 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140307234306/http://coombs.anu.edu.au/SpecialProj/ASAA/biennial-conference/2006/Chalmers-Ian-ASAA2006.pdf |archivedate=7 March 2014}}</ref>

== Uusipon ==
[[File: Dayak Sociolinguistic groups.jpg | thumb | An mapa kan sosyolinguwistikong Dayak na piglaladawan sa paagi kan [[Tjilik Riwut]] kadtong 1954, na nagbanga sa mga grupo kan Dayak sa Ngaju, Apu Kayan, Iban, Klemantan, Murut, Punan asin Ot Danum.|link=Special:FilePath/Dayak_Sociolinguistic_groups.jpg]]

an mga tawo nin Dayak kan Borneo, igwang kuwenta kan saindang historiya, kadaklan sa paagi kan oral na literatura,<ref>{{cite web |url=http://eprints.usm.my/9122/1/LEKA_MAIN_PUISI_RAKYAT_IBAN_-_SATU_ANALISIS.pdf |title=Puisi Rakyat Iban - Satu Analisis: Bentuk Dan Fungsi |trans-title=Iban Folk Poetry - An Analysis: Form and Function |first=Chemaline Anak |last=Osup |work=[[University of Science, Malaysia]] |year=2006 |language=Indonesian}}</ref> na bahagyang nakasurat sa papan turai (kahoy na listahan),<ref>{{cite web |url=https://ibanology.wordpress.com/2013/05/29/use-of-papan-turai-by-iban/ |title=Use of Papan Turai by Iban |date=29 May 2013 |work=Ibanology |accessdate=3 December 2016 |language=Indonesian}}</ref> asin iba pa sa pangparating kaugalian kan kultura. .<ref>{{cite web |url=http://gnmawar.wordpress.com/gawai-iban/ |title=Gawai |date=21 June 2006 |first=Gregory Nyanggau |last=Mawar |work=Iban Cultural Heritage |accessdate=3 December 2016}}</ref>Kaayon sa mga bistong ''account'' kan ginikanan kan mga tawo nin Dayak iyo an mitikal na epikong oral na "Tetek Tahtum" kan mga Dayak Ngaju sa Sentral Kalimantan; Pigsasabi kaini na an mga ninuno kan mga Dayak gikan hale sa kalangitan bago lumipat gikan sa panloob hasta sa mga salog kan [[Borneo]].

Kuminarap sa Sur na Kalimatan an talingkas na estado kan Nansarunai, na pigtugdas kan [[mga Ma'anyan Dayak]] bago an ika-12 siglo.<ref>{{cite web |url=http://melayuonline.com/ind/history/dig/453/kerajaan-nan-sarunai |title=Kerajaan Nan Sarunai |work=Melayu Online |language=Indonesian |access-date=2018-09-25 |archive-date=2012-08-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120806173032/http://melayuonline.com/ind/history/dig/453/kerajaan-nan-sarunai |dead-url=yes }}</ref> Nagdusa an kahadean nin duwang panginot na pag-atake gikan sa mga puwersa kan Majapahit na nagin resulta kan pagdalihig dangan pagbagsak kan kahadean kadtong taong 1389; bisto an mga pag-atake bilang '' Nansarunai Usak Jawa '' (na boot sabihon "an pagkagaba kan Nansarunai kan mga Habanes") sa mga oral na mga salaysay kan mga tawong Ma'anyan. Nagkontribuwer an mga pag-atakeng ini sa paglipat kan mga Ma'anyan sa rehiyon kan Sentral asin Sur na Borneo.

== Lahi ==
[[File: Kalimantan Ethnic Groups.png | thumb | Manlaen-laen na katutubong Malayo asin dayak sa Indonesiyanong Borneo. Kabaligtaran sa baybayong Borneo na kadaklan pig-eerokan kan mga etnikong Malayo dangan Banjares, madudugangan an mga grupong Dayak sa probinsiya nin Kalimantan. Apwera sa Kalimantan, madudugangan man an mga grupong Dayak sa estado kan Sarawak asin Brunei sa Malaysia.]]
Pigmukna an terminong Dayak kan mga taga-Europa na minauyon sa mga bakong-Malayo dangan bakong-Muslim na nag-eerok sa sentral asin sur na Borneo. Igwang pitong pangebot na [[Grupong etniko|etnikong dibisyon]] nin mga Dayak sosog sa sara-saindang katutubong tataramon na:
* 1. [[mga tawo nin Ngaju| Ngaju]]
* 2. [[mga tawo nin Apo Kayan | Apo Kayan]] (parte kan saindang mga grupong sub-etniko bisto bilang [[Orang Ulu]] kaiba an iba pang sararadit na grupo kan mga grupong Dayak sa Malaysia)
* 3. [[mga tawo nin Iban | Iban o Hiban]] (Sea Dayak)
* 4. [[Kadagaang Dayak |Bidayuh]] (Kadagaang Dayak) o Klemantan
* 5. [[mga tawo nin Murut | Murut]]
* 6. [[Punan]]
* 7. [[mga tawo nin Ot Danum | Ot Danum]]

Sa irarom kan mga pangenot na klasipikasyon, igwang mga dose-dosenang mga etniko asin ribu-ribong mga nag-eerok na sub-etniko sa isla kan Borneo. Igwang abot sa 50 grupo nin Dayak na nagtataram nin manlaen-laen na mga tataramon. An pagkakaiba-iba kan kultura asintataramon kaini kaarog kan halangkaw na biodibersidad asin kasugnay na tradisyunal na kaaraman manongod sa Borneo.

== Mga tataramon ==
Dae nagtataraman nin sarong lang na tataramon an mga Dayak, dawa na pigkokonsiderar an mga nasa isla kan Borneo (Kalimantan). <ref name="Ave">{{cite book |last=Avé |first=J. B. |year=1972 |chapter=Kalimantan Dyaks |editor-last=LeBar |editor-first=Frank M. |title=Ethnic Groups of Insular Southeast Asia, Volume 1: Indonesia, Andaman Islands, and Madagascar |location=New Haven |publisher=Human Relations Area Files Press |pages=185–187|isbn=978-0-87536-403-2}}</ref> Kabali an saindang katutubong sa pangkagabsan na pag-kakategorya kan mga [[tataramon na Malayo-Polinesyo]] asin sa magkakaibang grupo kan mga [[mga tataramon na Borneano |Borneano]] dangan [[mga tataramon na Sabahano]] (kabale an [[Kadagáang Dayak]], dangan an [[mga tataramon na Ibaniko]] kan [[mga tataramon na Malayiko|sanga nin Malayiko]].<ref>{{cite journal |last=Adelaar |first=K. Alexander |year=1995 |title=Borneo as a cross-roads for comparative Austronesian linguistics |editor1=Bellwood, Peter |editor2=Fox. James J. |editor3=Tryon, Darrell |journal=The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives |edition=online |publisher=Department of Anthropology, The Australian National University |location=Canberra, Australia |pages=81–102 |isbn=1-920942-85-8 |url=http://press.anu.edu.au/austronesians/austronesians/pdf/austronesians-whole.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140629211758/http://press.anu.edu.au/austronesians/austronesians/pdf/austronesians-whole.pdf |archivedate=29 June 2014 |deadurl=no}}</ref><ref>See the language list at {{cite web |title=Borneo Languages: Languages of Kalimantan, Indonesia and East Malaysia |work=Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies, Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) |url=http://www.kitlv.nl/thesaurus/00001573.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120209002318/http://www.kitlv.nl/thesaurus/00001573.htm |archivedate=9 February 2012 |deadurl=yes |df=dmy-all }}</ref> Bilinguwal an kadaklann sa mga Dayak ngunyan, bilang kadagdagan sa saindang katutubong tataramon, maurag na dalubhasa sinda sa Malay o Indones, depende sa saindang nasyon na ginikanan.

Kadakol sa mga tataramon kan Borneo, endemiko (na boot na an mga ini dae pigtataram miski saen man). Pigtatantya na an manongod sa 170 na tataramon asin [[Diyalekto|diyalektos]] an pigtataram sa isla dangan an pira sa paagi lang kan pirang ribong tawo, kaya saróng dakulang malubhang panganib sa puturo kan mga tataramon na ini asin kasugnay na pamana.

==Mga Toltolan==
{{Reflist|30em}}

==Mababasa pa lalo==
* Victor T King, ''Essays on Bornean Societies'' (Hull/Oxford, 1978).
* Benedict Sandin, ''The Sea-Dayaks of Borneo before White Rajah Rule'' (London 1967).
* Eric Hansen, ''Stranger in the Forest: On Foot Across Borneo'', (Penguin, 1988), {{ISBN|0-375-72495-8}}.
* Hans Scharer, ''Ngaju Religion: The Conception of God among a South Borneo People''; translated by Rodney Needham (The Hague: Martinus Nijhoff, 1963).
* Norma Youngberg, ''The Queen's Gold'' (TEACH Services, 2000)
* Judith M. Heimann, ''The Airmen and the Headhunters: A True Story of Lost Soldiers, Heroic Tribesmen and the Unlikeliest Rescue of World War II'', (Harcourt, 2007), {{ISBN|978-0-15-101434-7}}
* Jean Yves Domalain, ''Panjamon: I Was a Headhunter'', (Publisher: William Morrow, January 1973), {{ISBN|0-688-00143-2}}, {{ISBN|978-0-688-00143-8}}
* Peter Goullart, ''River of the White Lily'', (London, John Murray, 1965), {{ISBN|0-7195-0542-9}}
* Raymond Corbey. ''Of jars and gongs: Two keys to Ot Danum Dayak cosmology'' (Leiden: Zwartenkot Art Books 2016)
* Syamsuddin Haris. ''Desentralisasi dan otonomi daerah: desentralisasi, demokratisasi & akuntabilitas pemerintahan daerah'' (Yayasan Obor Indonesia, 2005 )

==Mga Panluwas na Takod==
{{Commons category|Dayak}}
* [http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article5908207.ece/ Tribal peoples are fighting huge hydro-electric projects that are carving up the island's rainforest] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100605101742/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article5908207.ece/ |date=2010-06-05 }}
* [http://www.oac.cdlib.org/findaid/ark:/13030/kt4580337s/ The J. Arthur and Edna Mouw papers] at the Hoover Institution Archives focuses on the interaction of Christian missionaries with Dayak people in Borneo.
* [https://www.pbs.org/wnet/secrets/episodes/the-airmen-and-the-headhunters-watch-the-full-episode/499/ The Airmen and the Headhunters] Documentary produced by the [[PBS]] Series [[Secrets of the Dead]]
* [http://www.catfish-and-more.com/2011/06/02/foto-videobericht-borneo-reise-zu-den-kopfj%C3%A4gern-dayak-am-mahakam-in-ostkalimantan/ Dayak-culture: pictures and videos] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120318105657/http://www.catfish-and-more.com/2011/06/02/foto-videobericht-borneo-reise-zu-den-kopfj%C3%A4gern-dayak-am-mahakam-in-ostkalimantan/ |date=2012-03-18 }}

{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:mga tawo nin Dayak}}
[[Kategorya:Mga etnikong grupo sa Indonesya]]
[[Kategorya:Mga etnikong grupo sa Sarawak]]
[[Kategorya:Mga etnikong grupo sa Malaysia]]
[[Kategorya:Kalimantan]]
[[Kategorya:Mga tawo nin Dayak]]
[[Kategorya:Mga katutubong tawo kan Sur-Subangan na Asya]]