Pangana na eksploytasyon

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
(Nakatukdo hali sa Pangana na pag-ani)
Atlantic cod stocks were severely overexploited in the 1970s and 1980s, leading to their abrupt collapse in 1992.[1]

An pangana na eksploytasyon, na inaapod man na pangana na pag-aani, nanunungod sa pag-ani nin sarong nasasanglian na rekurso sagkod sa punto nin bawas na mga kabalikan. An padagos na pangana na pag-ani pwedeng magbunga nin sa pagkaraot kan rekurso. An termino minaaplikar sa mga natural na rekurso arog kan: layas na medisinal na pananom, mga sabsaban, mga hayop, mga stock nin sira, mga kadlagan, asin mga pawa nin tubig.

Sa lado nin ekolohiya, ilinaladawan kan panganang pag-ani an saro sa limang panginot na mga aktibidad na isinasapeligro an pankinaban na byodibersidad.[2] Ginagamit kan mga ekolohista an termino tanganing iladawan an mga populasyon na inaani sa dai mapugulan na rikas, tumang sa natural rikas nin mortalidad asin mga kakayahan sa reproduksyon. Ini pwedeng magresulta sa pagkapara sa lebel kan populasyon asin pagkapara kan bilog na ispesye. Sa conservation biology, an termino parati na ginagamit sa konteksto kan ekonomikong aktibidad nin tawo na imbwelto an pagkua nin byolohikal na mga rekurso, o mga organismo, sa mas dakulang bilang kisa sa kayang tagalan kan saindang mga populasyon.[3] An termino man ginagamit asin medyo iba-iba an pakahulugan sa mga siraan, haydrolohiya, asin pagmanihar nin mga natural na rekurso.

An pangana na pag-ani pwedeng magbunga nin permanenteng pagkaraot, kaiba an mga pagkapara. Minsan siring, posible man na masusteniran an pangana na pag-ani, arog kan ipinaliwanag sa ibaba sa kabtang dapit sa mga siraan. Sa konteksto nin pagsira, an terminong pangana na pagsira pwede gamiton imbes na pangana na pag-ani, arog kan overgrazing sa pagmanihar nin stock, pangana na pagtroso sa pagpadalagan nin kadlagan, overdrafting sa pagmanihar nin aquifier, asin namemeligrong mga ispesye sa pagmonitor nin mga ispesye. An panganan na pag-ani bakong aktibidad na limitado sana sa mga tawo. Halimbawa, an mga pinabistong mga predator asin hervibore, halimbawa, pwedeng pangana na anihon an katutubong flora asin fauna.

Susugan[baguhon | baguhon an source]

  1. Kenneth T. Frank; Brian Petrie; Jae S. Choi; William C. Leggett (2005). "Trophic Cascades in a Formerly Cod-Dominated Ecosystem". Science 308 (5728): 1621–1623. doi:10.1126/science.1113075. PMID 15947186. Bibcode2005Sci...308.1621F. 
  2. Wilcove, D. S.; Rothstein, D.; Dubow, J.; Phillips, A.; Losos, E. (1998). "Quantifying threats to imperiled species in the United States" (PDF). BioScience. 48 (8): 607–615. doi:10.2307/1313420. JSTOR 1313420.
  3. Oxford. (1996). Oxford Dictionary of Biology. Oxford University Press.