Monumento ni Rizal
| Bantayog ni José Rizal | |
 | |
| Koordinasyon | 14°34′54″N 120°58′36″E / 14.581669°N 120.976694°ETagboan: 14°34′54″N 120°58′36″E / 14.581669°N 120.976694°E |
|---|---|
| Lokasyon | Parke ni Rizal, Manila |
| Nagdisenyo | Richard Kissling |
| Uri | Mausoleo |
| Materyales | Granito |
| Langkaw | 12.7 metres (42 ft) |
| Pinu'nan kadtong | 1908 |
| Natápos kadtong | 1913 |
| Pigpasinayaan kadtong | Desyembre 30, 1913 |
| Inihandog ki | Sa pagrumdom ki José Rizal, makabanwa asin martir |
An Monumento ni José Rizal o Monumento ni Rizal (orihinal na titulo: Motto Stella, Latin para sa "giya na bitoon") iyo sarong monumento sa Parke ni Rizal sa Manila, Filipinas na itinindog tanganing rumdomon an makabanwang Filipino na si José Rizal. Binibilog an monumento nin sarong tansong iskultura ni Rizal, na may obelisko, na nakapatong sa sarong patungan na kun saen nakalaag an hawak kan heroe.
An paikot nin monumento iyo padagos na binabantayan kan Seguridad Pangmarino asin Pag-iribang Konsorte kan Hukbong Kawal Pandagat kan Filipinas, asin an pagribay nin guwardiya iyo sarong urualdaw na ritwal. Mga 100m (330 talampakan) sa norte-solnopan kan monumento iyo an mismong lugar kun saen ipinagadan si Rizal, na may mga diorama na nagheheras sa saiyang mga huring oras.
Sarong eksaktong replika kan Monumento ni Rizal iyo mahihiling sa Madrid, Espanya sa kanto kan Avenida de Las Islas Filipinas asin Calle Santander.[1][2][3]
Historya
[baguhon | baguhon an source]
An Monumento ni Rizal pigplano asin piggibo durante kan tyempo Amerikano, kaamayi kan ika-20ng siglo.
Akta Nu. 243
[baguhon | baguhon an source]Kan Septyembre 28, 1901, an Estados Unidos na Komisyon Filipino nagpasa kan Akta Nu. 243 na iyo an nagtaong tibay sa pagpagamit kan dagang publiko sa Luneta, syudad nhin Manila, para sa pagtugdok kan monumento na mataong onra asin pagrumdom ki Jose Rizal, patriota Filipino, parasurat asin poeta. An akta bako sana magpapakaag nin sarong estatuwa kundi igdi isasaray an mga abo niya.[4] An akta ngmukna man nin komite para sa monumento Rizal na binibilog ninda Pascual Poblete, Paciano Rizal (tugang ni José), Juan Tuason, Teodoro R. Yangco, Mariano Limjap, Máximo Paterno, Ramón Genato, Tomás G. del Rosario, asin ni Ariston Bautista. An mga myembro igdi pigsugo na magpatipon pundo paagi nin popular pagaawod.
Kompetisyon sa desenyo
[baguhon | baguhon an source]An komite nagpabalangibog kan kompetisyon sa desenyo sa bilog na kinaban sa peryodong pag'ultan 1905 abot 1907 asin nag'agda sa mga eskultor sa Europa asin Estados Unidos na magsumitir nin mga entri na dapat an mga materyales igdi makukua sa lokal.[5] An pigtantyang gasto maabot sa ₱100,000. An gobyerno insular nagpaenot nang donasyon na P30,00 para sa pundo. Mala ta pag Enero 1905 an target nalampasan asin nakaamot na nin pundo uminabot sa P135,195.61 kan magsara an kampanya kan Agosto 1912.
An ganador pig'anunsyo
[baguhon | baguhon an source]Kan Enero 8, 1908, an komiteng nagtukaw sa pagpili pig'anunsyo an nanggana: Carlo Nicoli kan Carrara, Italya para sa saiyang sumitidong modelong plaster na tituladong "Al Mártir de Bagumbayan" (To the Martyr of Bagumbayan) na nasapawan an 40 naakong mga entri. Si Nicoli nakamit an ₱5,000.00 na primer premyo para sa saiyang desensyo na an monumento nalangkaw 18 meters (59 ft) na may katugmaran 12 meters (39 ft). An pundasyon sa duwang kolor na abohon na marmol manta an pedestal puting marmol.[6]
Mga kontrobersya
[baguhon | baguhon an source]
An kontrata natao logod sa nag’ikaduwang lugar na si Swesong Richard Kissling ta sarabi si NIcoli dai nakadeposito kan hinahagad na performance bond na ₱20,000. An iba nagsasabi na si NIcoli daa dai nagtunga sa aldaw na mapirirmahan kan kontrata.
An iba sa prensa pigkodesyahan an desenyo ni Kissling ta ini daa “vulgar y tosco”, “makanos asin karawkasaw“. Igwa man kuta mga plano na hirahon an desenyo alagad ipinasige na kawasa nahurma na an estatuwa sa Switzerland.
Panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source] |
An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Monumento ni Rizal. |
- The Official Government Portal of the Republic of the Philippines Archived 2012-01-01 at the Wayback Machine.
- National Parks Development Committee – Rizal Park
- History of Rizal Monument
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ "Rizal´s monument cleaned after being vandalized". Embassy of the Philippines in Madrid, Spain. Embassy of the Philippines in Madrid, Spain. 2010-11-23. Retrieved 2014-09-15.
- ↑ "Rizal´s Madrid". Embassy of the Philippines in Madrid, Spain. Embassy of the Philippines in Madrid, Spain. 2010-11-23. Retrieved 2014-09-15.
- ↑ Morong, Joseph (2014-09-15). "PNoy begins 4-nation European trip at Madrid's Rizal monument". GMA News (Pilipinas). http://www.gmanetwork.com/news/story/379189/news/nation/pnoy-begins-4-nation-european-trip-at-madrid-s-rizal-monument. Retrieved on 2014-09-15.
- ↑ Division of Insular Affairs, War Department (1901). "Public Laws and Resolutions Passed by the United States Philippine Commission", p.689. Washington: Government Printing Office.
- ↑ (1905-06). "Proposed Monuments and Monuments News", p.40. Granite, Marble and Bronze Magazine Vol. 15.
- ↑ Ingles, Raul Rafael. "1908: the way it really was: historical journal for the UP centennial 1908–2008. The University of the Philippines Press, 2008. ISBN 978-971-542-580-3.
