Jump to content

Marcos de Lisboa

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya

Si Fray Marcos de Lisboa O.S.F. ( ? - 1628; 1510-1591?[1])[2] sarong pading Portuges gikan sa sarong noble asin mayaman na pamilya sa Lisboa, Portugal. Siya dating negosyante bàgo nagin pading Franciscano.

Pagpadi

[baguhon | baguhon an source]

Pinadara siya sa Indya na kun saen duman siya sa Malaka nagkaag kan saiyang mga palakaya. Alagad, sa pasabong nin mahal na Diyos, nakaisip siyang magpadi asin luminaog sa Orden kan mga Franciscano kan 1582 duman sa Malaka na an kumbento-franciscano kaini tinogdas ni Juan Bautista Pisaro. Kan taon 1586, isinubol siya sa Filipinas na kun saen saiyang pinundar an Confraternidad del Misericordia (1594) duman sa Manila.

Dangan pinadara siya sa Ambos Camarines. Mayong tala’ sa mga kasuratan kun nangyari ini bago nagtongtong an 1600 alagad garo sa indikasyon, naenot siyang magministro sa mga duluhan (village) kan Polangui asin Oas.

Pagdatong kan taon 1602, malinaw na napadpad siya igdi sa Naga, na an toka niya bilang definidor asin ministro. Balik naman siya sa Oas paglaog kan 1605. Dangan sa inaapod na “chapter”kan Mayo 24, 1608, napili syang magin naman definidor kan Naga. Dai sana naghaloy, kan Enero 16, 1609, pinatukaw siya komo vicario provincial sa "apostolica provincia de San Gregorio". An turno niyang ini uminabot sagkod Oktubre 29, 1611.

Pakatapos kan katongdan niya bilang vicario provincial, ibinalik siya igdi sa Naga. Nagtukaw siya bilang sarong guardian, bako nang definidor. Naglimang taon naman siya igdi. Nag-abot an 1616, na-eligir siyang definidor kan Dilao. Kaya, tolong beses siya definidor, duwa igdi sa Naga, saro duman sa Dilao, Quezon.

Duwang taon sana siya sa Dilao. Mala ta kan 1618, nagpasiring na siya sa Mehiko. Haros apat man na taon siya duman. Kan Hulyo 16, 1622, sa sarong General Chapter sa Roma kan saiyang Orden, natokahan siyang “custodian”. Kaya naghapit siya sa Madrid tapos diretso sa Roma na kun saen ginibo an General Chapter.

Pakatapos kan Chapter, nagretiro na siya sa kumbento kan San Gil, Madrid. Nasabi sa mga surat, duman na siya nagadan kaamayan kan taon 1628.[3][4]

Kasuarin namundag asin nagadan

[baguhon | baguhon an source]

Susog sa mga pahina 313-314, Early Franciscan Missions, sarong report napublikar kan 1649 (Blair and Robertson, Vol. 35) Si Marcos de Lisboa nagadan kan 1628. alagad an Biblioteca Nacional de Espana nasambit na si Lisboa namundag 1510 asin nagadan 1591.[5] Alagad, mas detalyado an sinambit na buhay-buhay asin trabaho ni Lisboa na napalaman sa report "Early Franciscan Missions" asin ini napalagda sana 21 taon pakagadan niya kan 1628 kaya mas matitiwalaan.[6]

Mga sinurat

[baguhon | baguhon an source]
  • First Ordinances of the Confraternidad del Misericordia (1594)[7]
  • Status of the Franciscans in the Pjhilippines (Ca., 1612?)[8]
  • Arte del idioma Bicol (Ca. 1728?)[9]
  • Diccionario del idioma Bicol (Ca., 1728?)[10]
  • Vocabulario de la lengua bicol(1754).

Sa lantad nin kultura, seguro masasabi na dakulaon an papel ni Lisboa sa ronang Bicol por dahel ta saro siya sa pinakaenot na nagtala’ sa libro kan tataramon kan rona', an mga kopya kan ika-2ng edisyon yaon nasasaray sa museo kan Unibersidad kan Nueva Caceres, sa Museo del Seminario Conciliar de Nueva Caceres, asin sa Unibersidad kan Santo Tomas.

An yaon sa Museo kan Unibersidad de Nueva Caceres saro sa koleksyon nin mga libro ni Domingo Abella asin an yaon sa Seminario, walat na kopya kan mga Kastilang kapadian.

An sarong puntong dapat linawon sa adal nin Historya, ano ta kan 1728/1754 sana nakaag sa pormal na libro an saiyang obra mantang an Vocabulario niya tinipon niya igdi sa Ambos Camarines kaamayan kan 1600? Naglihis an labing sarong siglo ba'go ini naimprenta.

Kun baga, halawig na panahon yaon sana ini sa porma nin manuskrito.

May ebidensiya na ini talaga dai tolos nakaag sa imprentadong libro ta ini an natomoyan kan sarong pading nagsurat:

“… Fr. Andres de San Agustin printed a grammar of the bicol language in the province of Camarines in the bicol language (which is the commonest and most universal of that province), in the year 1647, and translation that he made into that language of the Doctrina of the same Cardinal Bellarmino, in the same language and in the same year.

Fr. Fray Juan del Spiritu Santo printed another Tratado de Comunion y Confesion with which the father ministers and the natives have sufficient for study- the first, the so important barbaric languages of these kingdoms; and the second, the so necessary mysteries of our holy faith, the above is what has been printed in the bicol language; and since the writings left by frs. Fray Marcos de Lisboa and Fray Diego Bermeo , the first ministers of that province and the first masters of that language, have not been printed, we shall make no mention of them. “ [11]

Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ http://bdh.bne.es/bnesearch/Search.do;jsessionid=00D237090B91E8F2B5037E862B8C2240?numfields=1&field1=autor&field1val=%22Convento+de+Nuestra+Se%C3%B1ora+de+Loreto+%28Sampaloc%29%22&field1Op=AND&docLikeThis=2163444&exact=on&advanced=true&language=es&fillForm=false&showBack=true Biblioteca Digital Hispanica
  2. ↑ http://bdh.bne.es/bnesearch/CompleteSearch.do;jsessionid=26BFD7EA3F14AAA382ADDC025BACA9B7?numfields=1&field1=autor&showYearItems=&field1val=%22Convento+de+Nuestra+Se%c3%b1ora+de+Loreto+(Sampaloc)%22&advanced=true&field1Op=AND&exact=on&textH=&completeText=&text=&pageSize=1&pageSizeAbrv=30&pageNumber=21. Kinua 10-8-22.
  3. ↑ Blair and Robertson. The Philippine Islands, 1493-1898. Vol. 35, pp. 313-314; vol. 17, pp. 210-211
  4. ↑ Loarca de Miguel. Relacion de las Yslas Filipinas. Blair and Robertson. The Philippine Islands, 1493-1898. Vol. 8, p. 95
  5. ↑ Vocabulario de la lengua bicol.[1] Kinua 10-28-22.
  6. ↑ Early Franciscan Missions.Blair and Robertson. The Philippine Islands, 1493-1898. Vol. 35, pp. 313-314. Kinua 10-28-22.
  7. ↑ http://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AFK2830.0001.053/272?rgn=full+text;view=image;q1=Lisboa%2C+Marcos+de
  8. ↑ http://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AFA1680.0001.001/205?rgn=full+text;view=image;q1=Lisboa%2C+Marcos+de
  9. ↑ http://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AFA1680.0001.001/340?rgn=full+text;view=image;q1=Lisboa%2C+Marcos+de
  10. ↑ http://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AFA1680.0001.001/340?rgn=full+text;view=image;q1=Lisboa%2C+Marcos+de
  11. ↑ Blair and Robertson. the Philippine Islands, 1493-1898. Vol. 35. pp. 313-314.
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marcos_de_Lisboa&oldid=239945"