Artemisia I nin Caria

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
Artemisia
Queen of Halicarnassus, Kos, Nisyros and Kalymnos
Artemisia, Queen of Halicarnassus, and commander of the Carian contingent, shooting arrows at the Greeks at the Battle of Salamis. Wilhelm von Kaulbach[1]
Panahon kan Kapanyarihanc. 480 BC
Suminunod kiHer husband (name unknown)
Sinundan niPisindelis
Iminundag5th century BC
Halicarnassus
(modern-day Bodrum, Muğla, Turkey)
Nagadan5th century BC
IsyuPisindelis
GreekἈρτεμισία
DinastiyaLygdamid
AmáLygdamis I
InáUnknown
RelihiyonGreek polytheism

Si Artemisia I nin Caria ( ; fl. 480 BC) na sarong reyna nin suanoy na Greek city-state kan Halicarnassus, na ngunyan na nasa Bodrum, presente aldaw sa Turkey. Siya man na reyna kan mga salampati na isla nin Kos, Nisyros asin Kalymnos [2], sa laog nin Achaemenid satrapy kan Caria, kan mga 480 BC. Siya na nagpoon sa Carian-Greek na etnisidad kan saiyang ama na si Lygdamis I, asin kabangaan- Cretan kan saiyang ina. Nakipaglaban siya bilang kaalyado ni Xerxes I, Hade kan Persia laban sa mga independiyenteng estado kan lungsod kan Greece kan ika duwang paglusob kan Persia sa Greece. Siya an personal na nagsugo sa saiyang kontribusyon nin limang barko sa naval battle kan Artemisium asin sa naval Battle kan Salamis kan 480 BC. Siya na higit na bisto sa paagi nin mga akda ni Herodotus, mismong sarong katutubo kan Halicarnassus, na pumupuri sa saiyang katapangan asin isinalaysay an paggalang kun sain siya kinaputan ni Xerxes.[3]

Pamilya asin ngaran[baguhon | baguhon an source]

An ama ni Artemisia iyo an satrap kan Halicarnassus, Lygdamis I (Λύγδαμις Α')[4][5][6] asin an saiyang ina taga isla nin Crete. [7]Siya nagtukaw sa trono pagkagadan kan saiyang agom, ta siya nagkaigwa nin aking lalaki, na pinangaranan Pisindelis (Πισίνδηλις) na sarong hoben pa.[8][9][An makuapo ni Artemisia, si Lygdamis II (Λύγδαμις Β'), iyo an sakrap kan Halicarnassus kan ipaapon duman asin an poetang si Panyasis (Πανύασις) sinentensiyahan nin kagadanan, pagkatapos na dai siya matios.

Ralaban sa Salamis[baguhon | baguhon an source]

Si Xerxes pinahiro kan mensahe nin Themistocles na salakayon an armadang Griego sa irarom nin masakit daogon na mga kamugtakan, imbes na darahon an sarong kabtang kan saiyang barko pasiring sa Peloponnesus asin halaton an pagkatunaw kan mga hukbong Romano. Si Artemisia iyo sana an saro sa mga kumander naval ni Xerxes na dapat maghatol laban sa hiro, dangan nagpadagos sa pagkua nin kaomawan kan saiyang hade huli sa pagigin lider kaini sa aksyon durante kan pagkadaog kan saiyang armada kan mga Griego duman sa Batalya nin Salamis (Setyembre, 480 BC).

Mga Pagpreparar[baguhon | baguhon an source]

An Coinahe nin Caria kan panahon ni Artemisia (mga 480-460 BC).
An Coinage nin Kaunos, Caria sa katapusan kan pamamahala ni Artemisia, asin nagpoon kan paghade kan saiyang aki na si Pisindelis. Obv: An may titulong babae nagdadalagan sa too, payo pawala, na kapot an pan - agyat kan saiyang tuong kamot, asin sarong koronang panggana sa wala. Kap: Baetyl sa incuse square. Circa 470-450 BC.

Bago an ralaban nin Salamis, tinipon ni Xerxes an gabos niang komandante naval asin isinugo si Mardonios tanganing hapoton kun baga maninigo siang makipaglaban sa sarong guerra.[10] gabos na komandante sinadol sia na makipaglaban sa sarong ralaban nin mgaval apuera ki Artemisia.[11]

Siring kan pagkasabi kaiyan ni Herodoto, sinabihan nia si Mardonios:

Sabihon sa Hade na dai paggadanon an saiyang mga barko asin dai makipaglaban nin sarong hukbong - dagat huli ta mas makosog nanggad an satong mga kaiwal kisa sato sa dagat, kun paanong an mga lalaki iyo man an babae. Asin taano ta kaipuhan niang isapeligro an sarong ralaban naval? Atenas na huli kaini ginibo niya nanggad an ekspidisyon niyang ini iyo siya asin an iba pang parte kan Gresya man. Mayo nin siisay man na makatitindog tumang sa saiya asin sinda na dating paratumang, linaglag.[12]

Kun si Jerjes magdesisyon na dai maghidali sa paghampangan kan dagat, alagad imbes papagdanayon an saiyang mga barko na harani sa baybayon asin magsalang magdanay duman o ibinalyo sinda pasiring sa Peloponnese, sia magigin mapanggana. An mga Griego dai kayang olangon sia sa halawigon na panahon. Mahale sinda para sa saindang mga siudad, huli ta mayo sindang kakanon na nakatagama sa islang ini, siring kan nanodan ko, asin kun an satong hukbo magmartsa tumang sa Peloponnese sinda na hale duman nahahadit asin dai sinda magdadanay digdi tanganing idepensa an Atenas.[13]

Alagad kun himuyaot niyang makipagtrato natatakot ako na madaog an nacion asin mapaluya man an mga daga-daga. Dugang pa, maninigo man niang isipon na igwa sia nin nagkapirang dai mapagtitiwalaan na kaalyado, arog kan mga Egipcio, taga Chipre, Kiliano asin Pampiriano, na biyong daing serbi.

Naugma si Xerxes sa saiyang advice asin habang pinapahalagahan na niya ini nin husto ma lalo pa siyang pinuri.. Sa ibong kaini, nagtao sia nin mga pagboot na sunodon an sadol kan iba niang komandante. Si Xerxes naghona na sa ralaban nin mga Artemisium an saiyang mga tawohan guminawe siring sa mga matalaw huli ta mayo sia duman tanganing dalanon sinda. Alagad ngonyan binabantayan nia mismo an ralaban tanganing seguradohon na sinda mahiro nin mapuso.[14]

Plutarch, sa On the Malice of Herodotus, naniniwala na si Herodotus nagsurat na huli sana ta gusto nia nin mga bersikulo tanganing gibohon si Artemisia na garo sarong Sibyl, na naghuhula kan mga bagay na maabot.[15]

Hilingon pa[baguhon | baguhon an source]

Toltolan[baguhon | baguhon an source]

  1. On the identification with Artemisia: "...Above the ships of the victorious Greeks, against which Artemisia, the Xerxes' ally, sends fleeing arrows...". Original German description of the painting: "Die neue Erfindung, welche Kaulbach für den neuen hohen Beschützer zu zeichnen gedachte, war wahrscheinlich „die Schlacht von Salamis“. Ueber den Schiffen der siegreichen Griechen, gegen welche Artemisia, des Xerxes Bundesgenossin, fliehend Pfeile sendet, sieht man in Wolken die beiden Ajaxe" in Altpreussische Monatsschrift Nene Folge p. 300
  2. Enc. Britannica, "Artemisia I"
  3. "Biography of Artemisia I, Warrior Queen of Halicarnassus". Archived from the original on 2014-10-10. Retrieved 2014-03-10.
  4. "Swords-and-sandals epics? This classics lover is all for them". Telegraph. 3 March 2014. Archived from the original on 6 March 2014.
  5. Polyaenus: Stratagems- Book 8, 53.2 "Artemisia, the daughter of Lygdamis,..."
  6. Artemisia in Herodotus "Archive copy". Archived from the original on 2010-06-09. Retrieved 2024-03-09.  "Her name was Artemisia; she was the daughter of Lygdamis, and was of Halicarnassian stock on her father's side..."
  7. Artemisia in Herodotus "Archive copy". Archived from the original on 2010-06-09. Retrieved 2024-03-09.  "Her name was Artemisia; she was the daughter of Lygdamis, and was of Halicarnassian stock on her father's side and Cretan on her mother's."
  8. Artemisia in Herodotus "Archive copy". Archived from the original on 2010-06-09. Retrieved 2024-03-09.  "She took power on the death of her husband, as she had a son who was still a youth."
  9. Artemisia in Herodotus "Archive copy". Archived from the original on 2010-06-09. Retrieved 2024-03-09.  "She took power on the death of her husband, as she had a son who was still a youth."
  10. Herodotus Book 8: Urania, 67 "...when he had come and was set in a conspicuous place, then those who were despots of their own nations or commanders of divisions being sent for came before him from their ships, and took their seats as the king had assigned rank to each one, first the king of Sidon, then he of Tyre, and after them the rest: and when they were seated in due order, Xerxes sent Mardonios and inquired, making trial of each one, whether he should fight a battle by sea."
  11. Herodotus Book 8: Urania, 68 "So when Mardonios went round asking them, beginning with the king of Sidon, the others gave their opinions all to the same effect, advising him to fight a battle by sea, but Artemisia spoke these words:"
  12. "Herodotus Book 8: Urania, 68 (a)". Sacred-texts.com. Retrieved 2014-03-07.
  13. "Herodotus Book 8: Urania, 68 (b)". Sacred-texts.com. Retrieved 2014-03-07.
  14. "Herodotus Book 8: Urania, 69". Sacred-texts.com. Retrieved 2014-03-07.
  15. Plutarch, Of Herodotus's Malice, Moralia, 38