Jump to content

Asín tibuok

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya

An Asín tibuok sarong bihira sanang artisanal na asin sa dagat kan Pilipino gikan sa mga Boholano na gibo sa pigsarang dagat-askad sa paagi kan mga abo.[1] Midbid man an kaarog na asin bilang túltul o dúkdok sa mga Ilonggo. Parehas ining gibo sa asín tibuok alagad pinakuluan ini sa gatâ.[2][3]

Parte an duwang ini sa daing kaarog na tradisyunal na paagi kan paggigibo nin asin na dagat gikan sa piggagamit sa pagluto sa mga Bisaya kan katahawan na mga isla kan Filipinas. Magkakalain an mga ini sa pangnamit gikam sa asin na nakua sa paagi ka tradisyunal na mga drying bed o modernong pamamaagi. An Asín tibuok igwang matarom na namit na igwang maaso asin mabunga na mga prutas, mantang an túltul igwang likas na manamit na namit. An mga ini igwang katangian na pinong tekstura na igwang sararadit na mga granula.[1][4][5] Pigkokunsumo an mga ini sa paagi kan pagkayod nin diit na alpog sa pagkakan.[6]

Haros mapupuho' na an tradisyon kan paggibo nin asín tibuok asin túltul nin huli ta sa sakit asin haloy kan paggibo kaini, dagdag pa an pagpasa kan batas na salt iodization (ASIN) law kadtong 1995, pati na man an kumpetisyon sa mga modernong na-import na asin. Medyo naipreserba sana an mga ini sa Bohol, Capiz, asin Guimaras.[7] Nakalista an Asín tibuok sa internasyonal na katalogo kan mga nasa delikadong mawara na pamanang pagkakan kan Arko kan Pangnamit kan organinsasyon nin Slow Food.[1]

Mga ngaran

[baguhon | baguhon an source]

An Asín tibuok literal na boot sabihon "bakong pasâ na asin" o "bilog na asin" sa tataramon na Sinugbuanon kan mga Boholano. Ini an pangaran kan asin sa isla kan Bohol.[8]

Igwa man an mga kaarog na tradisyon nin paggibo kan asin sa isla kan Guimaras asin sa kagtaraid na probinsya kan Capiz sa Isla nin Panay. Sa Guimaras, midbid ini sa túltul o tul-tul , na an boot sabihon iyo an "bukol"; mantang sa Capiz, midbid ini sa dúkdok , na an boot sabihon "pigrunot" o "pigpulbura". An parehas na pangaran yaon sa tataramon na Hiligaynon kan mga Ilonggo.[7]

Produksyon

[baguhon | baguhon an source]

An paagi kan produksyon medyo diit na nalalain sa tanga kan asín tibuok kan mga Boholano asin an sa Ilonggo na túltul o dúkdok. An duwang paagi mahahaman sana sa laog kan anom na bulan kan taon, poon Disyembre sagkod sa Mayo, nin huli ta sa pabarabago kan kaaskadan kan sanidad kan tubig-dagat sa kasagsagi kan panahon nin tig-uran.[9]

Bohol

[baguhon | baguhon an source]

Gibo an asín tibuok kan mga Boholano sa paagi kan pagbabad kan mga suro [kan niyog] sa laog kan halawig na bulan sa mga espesyal na kalot na padagos na pano nin tubig sa dagat sa panahon kan paglangkaw kan tubig. Pagkatapos, ginugupit ini sa sararadit na pidaso dangan pinaalang sa laog kan pirang aldaw. Pigsulo an mga ini sa sarong tumpok sagkod sa aktong nagin abo. Naghahaloy ini nin sarong semana. Naipon an abo (inaapod na gasang ) sa sarong korteng imbudo na pansukol na aparato. Ipigbulos an tubig dagat sa abo na tinutugutan an tubig na mahali an asin gikan sa mga abo. An brine (midbid ini sa tasik ) nakolekta sa sarong guwang na poon kan niyog sa irarom kan mga imbudo.[1]

Ipigbulos an tasik sa mga espesyal na palayok na luwad asin isina'bit sa mga pader sa sarong espesyal na pugon. Pigpakalaga-kaga an mga ini nin pirang oras sa pugon, padagos na pinapano an mga kaldero nin sobrang tasik na sabay na nagsangaw. Dai nahaloy, nagagatak an mga kaldero, na ipiglalantad an pinapusog na masa kan asin. Sa inot, mainiton an masa ng asin, asin haros pirming naghahaloy nin pirang oras bago ini maglipot nin sakto tanganing makaputan. Ipigpapabakal an mga ini kaiba kan mga raot na kaldero na kun sain tinawanan sinda nin gaha na "sugok kan dinosauro" sa mga saudan na pang-internasyonal nin huli ta sa saindang itsura.[1][10]

Guimaras asin Capiz

[baguhon | baguhon an source]

Gibo an túltul o dúkdok kan mga Ilonggo sa mga naipon na driftwood (rorok o dagsa) asin lain pang mga bagay na pananom na naanod sa dagat (mga sanga, tungkod, kublit kan niyog, tangkay kan kawayan, asbp.) gikan sa baybayon. Bilog na pigsulo an mga ini tanganing magin abo sa laog kan haros sarong semana. Pagkatapos naipon an abo sa mga silindro na pinagtakod-takod na kaganan nin kawayan na midbid sa "kaing" ". Pigkakaag an "kaing" sa mga platporma kan kawayan asin sarong kaganan sa irarom. Pigbulos an tubig dagat sa paagi kan abo dangan naiipon sa kaganan kaini. An brine pinirit pagkatapos dangan piglipat sa iba pang mga kaganan kun sain halo-halo ini sa gatâ (gatas kan niyog). Pigbulos an mga ini sa mga hulma ( hurnohan ) asin pinakalaga-kaga sa sarong panluwas na kalan (kalan). Dakol sa likido an padagos na ipigbulos sa mga hulma mantang nahahali sagkod sa dai mayo alagad ngunit sarong solidong masa nin asin an natatada. An mga bukol na arog kan ladrilyo (midbid sa bareta ) an nakapatos pagkatapos asin ipigpapabakal.[11][12][13]

Gamit sa pagluluto

[baguhon | baguhon an source]

An Asín tibuok asin túltul parating pigkokunsumo sa paagi kan pagkudkod kaini nin diit na alpog sa mga pagkakan.[6][14][15]Tradisyonal na inaapon an mga ini sa ibabaw kan simpling mainit na bagas na igwang pirang patak kan lana asin kinakakan na man. Tuod naman sindang na timplahan ini sa sinanlag (tradisyonal na pritos na maluto).[16] Pwede man durugon asin isawsaw an mga pidaso kaini sa mga nilagang mga sabaw o pmga putahe o sa giniling dangan gagamiton na arog kan regular na asin[17]

Konserbasyon

[baguhon | baguhon an source]

Nagin saro an mga paraasin (asinderos) sa importanteng propesyon sa sosyudad kan Filipinas, alagad an gibuhon madali na mawara sa modernong anwa. Parte kaini iyo an kawsa kan pag-ubos kan oras sa tradisyunal na pamamaagi kan paggibo kan asin asin an pag-iiskusar na kaiba kaini. Dai pwedeng makipagkumpetensya an mga artisanal salt-maker sa murang na-import na asin na talamak ngunyan sa Filipinas. An pagpasa kan Batas Republika Blg. 8172, anAct for Salt Iodization Nationwide (ASIN), adtong 1995 an naglaag man nin kadagdagan na doon sa mga lokal na naggigibo kan asin, na pinipirit na talikdan ning bilog an industriya.[7][10]

Parehas an asín tibuok asin túltul sa mga piggigibo sana ngunyan kan pipirang mga pamilya sa ngunyan.[6] Pinapabakal ninda ini parati sa mga mangangalakal na turista para sa saindang kabaguhan pati na man sa mga gourmet na restawran na nagtatampok nin lutoong Pilipino.[14][15][18][19] Nin huli sa saindang kabihiraan, pigkokonsiderar ini na mas mahal kaysa sa regular na asin.[6][16] Parati halangkaw an demand para sa asín tibuok asin túltul, alagad dai nakakasabay an panustos.[20]

Piglista an Asín tibuok sa internasyonal na katalogo kan delikadong mapuho' na pamanang pagkakan kan Arko kan Pangnamit kan hiroon na Slow Food.[1]

Mga toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 "Asin Tibuok Unbroken Salt". Slow Food Foundation for Biodiversity. Retrieved 18 December 2018. 
  2. ↑ Cruz, Jasmine T. (2 May 2013). "Flavors of the Visayas". Business World Online. Archived from the original on 19 December 2018. https://web.archive.org/web/20181219134458/http://www.bworldonline.com/content.php?section=Arts&Leisure&title=flavors-of-the-visayas&id=69512. Retrieved on 2 April 2021. 
  3. ↑ Polistico, Edgie (2017). Philippine Food, Cooking, & Dining Dictionary. Anvil Publishing, Incorporated. ISBN 9786214200870. [permanent dead link]
  4. ↑ "Asin Tibuok: Rarest of The Philippine Sea Salts". xroads. Archived from the original on 19 December 2018. Retrieved 18 December 2018. 
  5. ↑ "'Asin tibuok' at Kitchen Elf". The Philippine Star. 14 December 2017. https://www.pressreader.com/philippines/the-philippine-star/20171214/282514363880462. 
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 Shi, Stephanie (4 November 2016). "10 Unique Filipino Ingredients That Will Change the Way You Cook". Town&Country. Archived from the original on 19 December 2018. https://web.archive.org/web/20181219134549/https://www.townandcountry.ph/leisure/food-drink/10-unique-filipino-ingredients-that-will-change-the-way-you-cook-a1580-20161104-lfrm. Retrieved on 2 April 2021. 
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 Arnaldo, Maria Stella F. (25 January 2017). "Chef: 80% of salt in PHL market industrial grade". Business Mirror. https://businessmirror.com.ph/chef-80-salt-phl-market-industrial-grade/. 
  8. ↑ Lago, Amanda (26 September 2012). "Not your usual salt: Bohol's Asin Tibuok". GMA News Online. https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/food/275683/not-your-usual-salt-bohol-s-asin-tibuok/story/. 
  9. ↑ Reynaldo, Jerricho. "Guimaras: The Sweet Taste of Summer". asianTraveler. Archived from the original on 19 December 2018. https://web.archive.org/web/20181219183506/http://asiantravelermagazine.com/guimaras-the-sweet-taste-of-summer/. Retrieved on 2 April 2021. 
  10. ↑ 10.0 10.1 "Rare and Precious Salt: Asin Tibuok". The Fermentary. Archived from the original on 19 December 2018. Retrieved 19 December 2018. 
  11. ↑ "Tultul production". Tultul Production. Retrieved 19 December 2018. 
  12. ↑ Tolentino, Bee Jay. "Ang Pagtultol sa Tultul". I Love Iloilo. Retrieved 19 December 2018. 
  13. ↑ "Food for Thought: Do You Know The Guimaras Ingredient Tultul?". Bitesized.ph. Retrieved 19 December 2018. 
  14. ↑ 14.0 14.1 Fenix, Mikey (16 June 2013). "When Filipino food tells delicious stories, both old and new". Philippine Daily Inquirer. https://lifestyle.inquirer.net/108657/when-filipino-food-tells-delicious-stories-both-old-and-new/. 
  15. ↑ 15.0 15.1 Magalong, Joko (22 October 2016). "Iloilo eats: Farm to Table highlights local ingredients". ABS-CBN News. https://news.abs-cbn.com/life/10/22/16/iloilo-eats-farm-to-table-highlights-local-ingredients. 
  16. ↑ 16.0 16.1 "Tultul "Rock" salt from Guimaras". Flavours of Iloilo. Retrieved 19 December 2018. 
  17. ↑ Lago, Amanda. "Not your usual salt: Bohol's Asin Tibuok". GMA News Online. https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/food/275683/not-your-usual-salt-bohol-s-asin-tibuok/story/. 
  18. ↑ Reyes, Lai S. (2 May 2013). "The flavors of Iloilo". Pilipino Star Ngayon. https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/lifestyle/food-and-leisure/2013/05/02/937134/flavors-iloilo. 
  19. ↑ Jarque, Edu (5 January 2014). "Into the heart of Ilonggo cuisine". The Philippine Star. https://www.philstar.com/other-sections/starweek-magazine/2014/01/05/1275141/heart-ilonggo-cuisine. 
  20. ↑ "Guimaras' Organic Salt Blocks "Tul-Tul" Bears Numerous Health Benefits". Philippine News. Retrieved 19 December 2018. 
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Asín_tibuok&oldid=263902"