Bukid Madia-as
An Bukid Madia-as (inaapod man na Madja-as) sarong dakulang turog na bulkan na pinakahalangkaw sa isla nin Panay sa Filipinas asin ikaduwang pinakahalangkaw na bukid sa Visayas, sunod sa Bulkan Kanlaon kan isla nin Negros. Igwa ini nin langkaw na 6,946 pye (2,117 metros) taas nin lebel kan dagat, ini man an ika-siyam na pinakaprominenteng bukid sa lista kan mga ulta kan Filipinas asin ika-63 na pinakahalangkaw sa lista kan isla susog sa pinakahalangkaw na punto sa bilog na kinaban. Sikat man ini sa manlainlain na flora asin fauna. Malumot na kagubatan asin 14 na mga busay.
An Bukid nin Madja-as yaon sa Culasi, Antique, ini an pinakahalangkaw na tuktok kan kabukidan nin Central Panay Range, an pinakahalawig asin pinakadakulang kabukidan sa isla nin Panay asin Sulnopan na Visayas.
An bukid ibinilang na saro sa pinakasagradong ontokan sa Visayas poon kan suanoy na mga panahon, siring kan pagkasalida kan suanoy na sagradong kahoy ni Sidapa na ginagamit sa pagsokol sa magagadanon na buhay. An dios nin Bulakaw, asin supremong diosa kan Hiligaynon, Kanlaon, nag - erok man sa bukid bago sinda nagbago nin ontokan. An Pandaki, na an dios nin ikaduwang oportunidad, sinasabihan man na paminsan-minsan nagbibisita sa bukid.
Heograpiya
[baguhon | baguhon an source]An alitoktok kaiyan 2,117 metro (6,946) na mas halangkaw pa sa kapatagan kan dagat, iyan tinatahoban nin salang kadlagan. Sa Kinaray-a, an ngaran nangangahulogan "high" o "halangkaw." An ngaran kan bukid iinaasosyar man sa Kahadian nin Madja-as, sarong komperensya kan estadong hadi sa Panay na nag-eeksister poon 1200 AD sagkod 1569 AD.[1] Iyan yaon sa banwaan nin Culasi sa Probinsya nin Antique. An lehitimong bukid nin Madia-as nagin kabtang kan kultura, kasaysayan asin literatura ni Antiqueño. Iyan may total na 14 busay asin halean nin tolong mayor na salog sa Northern Antique Dalanas Salog nin Tibia, Salog nin Bacong Salog nin Bacong asin kan probinsia nin Aklan kan Salog nin Aklan. An Salog nin Madalaga asin Dumyalalaylaya.ה. Maheheling nin saro an nagkapira sa pinakadakulang mga busay na siring sa mga puti sa mga bakilid kan bukid. Sa timog - sirangan napapaatubang sa Bukid nin Madia-as na napapaatubang sa karibal na Bukid nin Nangtud na ikaduwang pinakahalangkaw na alitoktok sa Panay na isiniblag ni Dalanas asin kan Salog nin Tigas 14 kilometro hale sa Bukid nin Madia-as.
Mito
[baguhon | baguhon an source]Sosog sa mitolohiyang Bisaya, an bukid istaran ni Sidapa, an guapong dios nin kagadanan asin guerra na nagsusulot nin korona na gibo sa bulawan na mga sungay. Tinutubudan na si Sidapa igwa nin halangkawon na kahoy na dian sinosokol nia an buhay kan gabos na bagong mamundag, asin ibinubugtak an tanda sa kahoy. Kun an tindog kan tawo katimbang kan tanda na itinatao, an tawo tolos - tolos na nagagadan.[2] Pakalihis kaiyan, aanihon ni Sidapa an kalag (kalag) nin sarong tawo asin dadarahon iyan sa Magwayen, na iyo man an madara kan kalag sa Salud o Sadad (lugar kan mga gadan). Sinasabi na si Sidapa an nagdedeterminar kan puersa nin buhay nin sarong tawo paagi sa paggamit nin mahikang mga kahoy sa saiyang harong sa bukid.[3]
Si Bulakaw, an dios nin mga negosyante, nag - eerok man sa bukid. Si Sidapa asin Bulakaw midbid na dayupot na magkatood. Kan huri pinili ni Bulakaw na mag - erok sa langit tanganing pormal na ibilang na dios nin mga metero. Sinasabi na an Pandaki, an dios nin ikaduwang pagkanorongod, paminsanminsan dinadalaw si Sidapa, na namomotan niang marhay asin maimbod na marhay. Minsan siring, an supremong diosa, si Kanlaon, pinaniniwalaan na nag - istar sa Bukid nin Madia-as sa laog man nin pirang panahon, kan huri ibinalyo nia an saiyang ontokan sa Bukid nin Kanlaon sa Negros na isla pakatapos kan epiko sa Hiligya nin Hiligon na si Kan asin Laon ginadan man an dragon-arog kan dragon na nag - istar sa Bukid nin Kanlaon.[4]
Mga toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ "Mt. Madjaas". Pinoy Mountaineer. March 6, 2009. Archived from the original on May 27, 2017. Retrieved May 27, 2017.
- ↑ Cf. Blair, Emma Helen & Robertson, James Alexander, eds. (1903). The Philippine Islands, 1493–1803. Volume 05 of 55 (1582–1583). Historical introduction and additional notes by Edward Gaylord Bourne. Cleveland, Ohio: Arthur H. Clark Company. ISBN 978-0554259598. OCLC 769945704. "Explorations by early navigators, descriptions of the islands and their peoples, their history and records of the catholic missions, as related in contemporaneous books and manuscripts, showing the political, economic, commercial and religious conditions of those islands from their earliest relations with European nations to the beginning of the nineteenth century.", pp. 129 and 131.
- ↑ http://precolonailphilippinesmyths.blogspot.com/2016/01/sidapa.html
- ↑ Isabelo de los Reyes y Florentino, Las Islas Visayas en la Época de la Conquista (Segunda edición), Manila: 1889, Tipo-Litografía de Chofké y C.a, p. 41.
