Taoismo

Diagramo na parati itinata'pil bilang simbolo kan Taoismo

An Taoismo (Ingles: Taoism) o Daoismo (Ingles: Daoism) pwedeng manungod sa paadalan nin pilosopikal na pagtubod (道家; daojia) o sa sarong relihiyon (道教; daojiao); na parehas igwang mga ideya asin konsepto na gikan sa Tsino asin pigpapahiling an pagkabuhay nin marhay kaiba an Tao ( “do”, kun sasayodon) na may boot-sabihon na “dalan” o “agihan”. An Tao Te Ching, sarong libro na yaon an mga tukdo gikan ki Laozi (老子), kaiba an mga minasunod na pagsurat ni Zhuangzi, iyo mahiwas na pigkokonsidera na panginot na kagibohan kan Taoismo.

Saro daang pwersa o enerhiya na naglalakop asin nasaromsom sa gabos na bagay asin nabulos hale igdi, magin man an mga ini buhay o mayong buhay. Ini an nataong balanse sa Uniberso. Ini an pwersa na pinapagoroyon an mga magkabaliktaran na konsepto siring sa “dai magkakailaw kun mayong diklom, dai mayong pagkamoot kun mayong pagkaongis, dai mayong babae kun mayong lalake.”

Uusipon

Si Laozi, bilang sarong diosnon

Tinutubod na an kagtogdas kan Taoismo iyo si Lao Tze (640-531 BK) Siya naghahanap daa kan “paagi” o “dalan” kun pano mapag-oroyon an mga siriplingan asin iriwal kan panahon nya na kun saen ralaban na sanang ralaban an mga poon kan mga tribu tribu na nakaka-onong na maray sa sosyodad. Asin sa saiyang paghorophorop nakasurat siya kan libro na inapod “Tao-te-ching” Nagpoon an Taoismo bilang saro sanang pilosopiya asin sikolohiya na nagiya sa tamang gawe nin tawo. Alagad, sa lakad nin panahon nagin nang sarong relihiyon mala ta binisto nang sarong relihiyon opisyal kan estado kan mga taon na 440 BK (Bago ki Kristo) asin si Lao Tze garo na sinasambang diyos-diyosan. Kan mga panahon na ini an Taoismo, kaiba na an Budhismo asin Confucianismo, iyo an nagin darakula asin lakop na mga relihiyon sa laog kan Tsina.

Pagsara kan Dinastiyang Chi’ing kan 1911, suporta kan estado natapos naman asin ini luminuya na. Kan an Kumunismo iyo an nangimbabaw sa Tsina kan 1949, nagkaigwa nin pang-iipit sa libreng pagprapraktis nin relihiyon asin rinibo an mga monghe na pinaluwas sa mga monasteryo asin pinatrabaho sa tinampo,. Hale sa pirang milyon na mga monghe, nagin na sanang 50,000 paglaog kan taon na 1960.

Durante kan rebolusyon kultural sa Tsina na nagpoon 1966 sagkod 1976, dakula na maray nawara sa pamanang Taoismo dawa ngani sarabi na medyo nagpaluag sa relihiyon pag'abot ni Dong Xia-ping kan 1982 sagkod abot ngonyan na periodo. Susog sa estadistikang presente, igwa nin paratubod na 20 milyon an Taoismo, kadaklan yaon sa Taiwan asin may mga sangribo sa Canada.Igwa daang 30,000 na Taoista an nageestar sa Amihanan Amerika. An impluensya kan Taoismo sa Amihanan Amerika yaon sa acupuncture, pagbulong na natural, asin sa martial arts.

Mga pagtubod, konsepto asin mga praktis

1. An Tao an enot na kawsa sa Uniberso. Ini sarong pwersa na yaon sa gabos na buhay.
2. An Tao “nagpapalibot sa gabos kaya an gabos maghingoa na magdangog asin maghanap nin Pagka-agimadmad.”
3. An obheto nin sarong paratubod iyo na maka-oyon sa Tao.
4. An kapadian sa Taoismo hinihiling na an gabos na diyos-diyosan manifestacion sana man kan sarong Tao asin dai daa nin personal na diyos o siring man mayo nagtutubod sinda sa sarong Kaglalang na iyo an kawsa kan gabos.
5. Tinutubod kan mga Taoista na may mga espiritu sa Katalagahan asin sinda igwang maraot asin igwang maray man na kaipuhan pag ngayo-ngayoan ngani makatabang sa saindang pagbuhay.
6. An oras o panahon na-itok o balikbalik sana asin bakong doro-diretso lang arog kan pagiisip kan mga taga-Solnopan.
7. An mga Taoista pinapahalagahan an salud asin buhaybagsik.
8. An limang labot sa hawak nakakabaing sa limang elemento makukua sa katalagahan: tubig, kalayo, tubig, metal asin an daga.
9. Lambang saro dapat atamanon an Chi’I (hinangos) na itinao saiya
10. Maghingoa na mapakusog an birtud nin pakikisumaro sa kapwa, an dai pakangana, asin pagkamahuyo nin boot.
11. An Taoista napraktis kan “wu wei”, na boot sabihon bayaan sana an Katalagahan na magsadiri asin dai banggaon
12. Maboot an Taoista sa kapwa ta sa pagtubod na gabos na tao mag”isusugad” man.
13. Dapat pag’isipan ngonang maray an gigibohon bago maghiro.
14. An tawo tataong magmakulog sa kapwa na dai naghuhuna nin balos.

Kataytayan nin mga ladawan

• 
  Sarong Templo kan mga Taoista, Naga,Camarines Sur, Filipinas

Mga panluwas na takod

• BBC religions – Taoism
• Taoism sa In Our Time sa BBC
• "Taoist philosophy". Internet Encyclopedia of Philosophy. 
• Suanoy na teksto nin mga Taoista – Chinese Text Project
• Patheos Library – Taoism
• Taoist Texts sa Internet Sacred Text Archive
• Collection: "Daoism/Taoism" Archived 2020-11-03 at the Wayback Machine. gikan sa University of Michigan Museum of Art