Gerang Iran-Iraq
An Gerang Iran-Irak iyo an armadong dingkilan sa pag'ultan kan Iran asin Iraq na nag'ayaw nin walong taon sobra, poon 22 Septyembre 1980 kan an Irak sinakyada an Iran, sundo Agosto 1988 asin nagtapos man ngane na mayong malinaw kun siisay an nanggana. An gera nagputok dara kan halawig na historya nin iriwal dapit sa pagdolonan kan duwa, asin orog pang nagatongan kan pagkatakot kan Irak na an Rebolusyon Irani na nagbungkaras kan 1979 mapukaw nin insurhensya sa mga halawig nang inaaping mayoriyang Chiita sa laog kan Irak. Saro pang motibasyon iyo an hagap-hagap kan Irak na makasangle sa Iran bilang iyo an dominanteng estado sa Golpo Persya.[1]
Pagsakyada
[baguhon | baguhon an source]Dawa hinuhuna kan Irak na makakabentahe sinda resulta kan maribok asin baralanggong kamugtakan na ibinunga kan rebolusyon asin kaya nag'atake na mayong pormal na patanid, sa totoo limitado an pag'ogsod kan atake sa Iran asin an pag'atake nasumpo tolos-tolos, mala ta an Iran nabawe man kadale an anoman na teritoryong nasakop kan Irak pag'abot kan Hunyo 1982 asin sa mga masurunod na anom na taon, an Iran iyo an agresibo sa laban asin nakakalaog ngane sa teritoryo kan Irak. An gera saro daa sa pinakamakuring balbagan nin duwang nasyon na nasaksihan an mga estratehiyang ginamit sa Enot na Gerang Pankinaban, asin halawig na polpogan sa mga kinalot na posisyon na tinaytayan mga alambreng tunokan, mga posisyon kun saen may mga machine gun, mga daluso nin mga soldados naka de bayoneta, roborobong pagdagas sa kalaban asin an paggamit nin mga armas kemikal kan Irak asin tuyong pagbomba sa mga target na sibilyan. Masabi pa, an mga poderosong nasyon arog kan Estados Unidos asin Unyon Sobyet asin an Saudi Arabia saka Kuwait, kinampihan pa asin tinabangan an kag-sakyadang Irak asin an Iran haros nagsolosolo nakipagpolpogan na mayong gayong suporta kundi hale sa Syria asin Libya. An sobrang walong taon na gera, kapagalan sa laygay na borokbokan, pagkukulang na sa simpaitya sa Irak huli sa sobra na an pagpupuho sa mga sibilyan na populasyon gamit an inapod na weapons of mass destruction, asin nadagdagan pa kan tensyon sa relasyon sa pag'ultan kan Iran asin Estados Unidos, nagresulta sa pagpaki'aram kan Unidong mga Nasyon (UN) na magkaigwa nin untok-putokan sa duwang nagbabalbagan. Nag'oyon man an magkaibong na lado sa untok-putokan sa ri'gon kan Resolusyon kan U.N. Nu. 598 petsado Hulyo 20, 1988.[2][3]
Binunga kan Gera
[baguhon | baguhon an source]Sinasabing kabangang milyon katawong mga Iraki asin Iraning soldados an naputlan-buhay asin pwede pa ngane doble pa kaiyan an nautas asin siring man na bilang an tinatayang nagkagaradan sa populasyon sibilyan sa magka'ibong na lado apwera kan dakulon naerido asin mga kabangang milyon an nagin baldado. Mga 228 milyon na dolyar an tinostos sa gera asin 400 milyon an danyos, kadaklan rinatakan an mga pasilidad nin asayti asin mga syudad paagi nin pagparapaputok kan mga artileriya. Sa tahaw kaini, mayo man nin nahira sa kurit kan saindang teritoryo ta maski inako kan Iran an pagsasadiri na kan Irak kan Salog Shatt-al-Arab, an nasabing Salog ibinalik man giraray kan Irak sa Iran kan taon 1988 ta kaipohan na gayo ni Saddam Hussein an neutralidad kan Iran ta pig'antisipar an nagdadangadang na 1991 Golpong Gera. Dagdag pa, mayo man nganeng reparasyon an naguno sa hararom asin halawig na bokbokan na ini. Igdi pa nasaksi an pagkarampihan kan mga pwersang baliktaran naglado-lado; an Mujahedin Popular kan Iran nagkampi sa Iraking Baatista asin man an Iraking Kurdo kan Partido Demokratiko nin Kurdistan asin Patriotikong Unyon nin Kurdistan naglado sa Iran, asin gabos nagsapo nin makuring tios pakatapos kan dingklilan..[4]
