Kompleks ni Edipo

Sa teoryang sikoanalitiko, an katagang Kompleks ni Edipo (Ingles: Oedipus complex), iyo an nagpapakahulugan nin mga namamatian asin mga idea na pigtatago kan isipan sa kawaran o dai narereparo na kamalayan nin sarong tawo, sa paagi kan masiglang represyon o pagpugol, na nakapokus sa pagmawot o pagnanasa na sekswal na maangkin an sadiri niyang ina, asin gadanon an saiyang sadiring ama. Si Sigmund Freud, na nag-imbento kan katagang Kompleks ni Edipo, nagtutubod na an kasakitan o takot na ini iyo an sarong kagustuhan para sa ina nin kapwa mga tawuha (nagtutubod si Freud na an mga aking babae igwang sarong pagkadagka na homosekswal sa saindang ina); dai nag-uuyon si Freud sa katagang Kompleks ni Elektra, sarong kaapodan na ipinamidbid ni Carl Gustav Jung. Nagaganap an kompleks ni Edipo sa ikatulong— kabtang na pamputoy (edad 3–6) — nin limang mga kabtang nin pag-uswag na sikosekswal: (i) an pangngimot, (ii) an Panglabot nin lubot, (iii) an Pamputoy, (iv) an Pagpahingalo (dormant) (v) an Pangkasarian — kun saen an ginikanan na kaugmahan sa libido yaon sa sarong magkakaibang mga ronang erohenosa nin hawak nin umboy o aki.

Sa klasikal na teoriyang sikoanalitiko, ang pagkilala ng bata sa magulang na katulad ng kanyang kasarian ay ang matagumpay na resolusyon o pagkalampas sa Kompleks ni Edipo at ng Kompleks ni Elektra; ito ang susing karanasang sikolohikal ng batang lalaki at ng batang babae upang umunlad bilang isang taong may hinog na gampaning pangkasarian o gampaning seksuwal at katauhan o pagkakakilanlan. Idinagdag pa ni Sigmund Freuid ang pagmumungkahi na nalulunasan ng mga batang babae at ng mga batang lalaki ang kanilang mga kompleks (takot o kasalimuotan) sa magkaibang paraan — ang lalaki sa pamamagitan ng takot sa pagkapon, at ang babae ay sa pamamagitan ng pagseselos sa titi; at mga hindi matagumpay na paglampas o pagtugon ay maaaring humantong sa neurosis, pedopilya, at homoseksuwalidad. Kung kaya, ang kalalakihan at kababaihan na nakapirmi sa mga yugtong pang-Edipo at pang-Elektra ng kanilang kaunlarang sikoseksuwal ay maaaring maituring na “nakatuon sa ina” o “nakatuon sa ama” na nalalantad kapag ang katalik (kaparehang seksuwal) ay kahawig ng kanyang ina at ama.

Bilang isang Freudiano pangsikolohiyang metapor na naglalarawan ng kumpetisyon o pagtatagisang (pakikipagtaasan) sikoseksuwal sa pagitan ng anak na lalaki at ng ama para sa pag-angkin sa ina, ang suliranin ni Edipo ay hinango mula ika-5 BK na tauhang si Edipo ng mitolohiyan Griyego, na hindi sinasadyang napatay ang sarili niyang amang si Laius, at napangasawa ang sarili niyang inang si Jocasta, (cf. Hadeng Edipo, ni Sophocles, ca. 429 BK). Bilang sarong sikyatriko, sinuhestyon ni Sigmund Freud (1856–1939) na an kompleks ni Edipo iyo an sarong pankinaban asin pangsikolohiyang kababalaghan o penomenon na natural na nangyayari (pilohenetiko) sa mga tawo, asin kawsa kan magabat na dai narereparo kan pagkamati nin pagkakasala; kaya baga iniladawan ni Freud an lalaking si Edipo sa siring kaining mga panaramtaram:

“ Nakababagabag ng damdamin ang kanyang kapalaran sapagkat maaari itong mangyari sa atin — dahil nilatag ng Orakulo ang kahalintulad na sumpa sa atin bago tayo ipinanganak na katulad ng sa kanya. Ito ang kapalaran nating lahat, na ituon an gating unang impulsong seksuwal sa ating ina at an gating unang pagkamuhi at ang una nating masamang hangarin laban sa ating ama. Kinukumbinsi tayo ng ating mga panaginip na ganiyan nga ito. ”

Sa klasikal na teoriyang sikoanalitiko, nagaganap ang suliranin ni Edipo sa panahon ng yugtong pangtiti (mas tumpak na “yugto ng galit na titi” sapagkat nangangahulugan ang salitang Ingles na phallic ng “galit na titi” na sagisag ng “pagkaakit” at “pagnanasa”) ng kaunlarang sikoseksuwal (edad 3–6 mga taon) kung kalian nagaganap din ang pagbubuo ng libido o pagnanasang seksuwal at ng ego; bagaman hindi nito inililitaw ang sarili sa isang maagang edad.