Jump to content

Linog sa Haba kan 1867

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
Linog sa Katahawan na Haba kan 1867
Madudugangan an Linog sa Haba kan 1867 sa Haba
Linog sa Haba kan 1867
Madudugangan an Linog sa Haba kan 1867 sa Indonesia
Linog sa Haba kan 1867
Petsa {{{date}}}
Magnitudo 7.8 Mw
Kinamumugtakan kan episentro 8°42′S 110°36′E / 8.7°S 110.6°E / -8.7; 110.6Tagboan: 8°42′S 110°36′E / 8.7°S 110.6°E / -8.7; 110.6
Tipo Intraslab
Apektadong nasyon o rehiyon
Pinakamakusog na intensidad IX (Bayolente)
Paghuros kan dagá Yes
Nasalanta ≤700 an gadan

An linog sa Katahawan na Haba kan 1867, nangyari kadtong Hunyo 10 sa tanga kan 04:20 asin 04:30 sa oras nin lokal.[1][2] Nagtama ini sa kahabagatan na baybayon kan isla nin Indonesya na may pigtatantyang momentong magnitud na 7.8 (Mw ). Nangyari an halawigan na pagkawasak sa Katahawan na Haba, kun sain maabot sa 700 katawo an nagadan. Dai nagkawsa nin dolnop an intermediate-depth intraslab na linog.

An ragbang Templo nin Sewu.

Tectonic setting

[baguhon | baguhon an source]

Sa kahabagatan na baybayon kan Haba, mahihiling an sarong aktibo konberhentong sagkudan na nagsusuway sa Plato nin Sunda sa amihanan asin sa Plato nin Australya sa habagatan. Sa sagkudan, na minarkahan kan Trentyera nin Sunda, minahiro an Plato nin Australya paamihanan na minasubduk sa irarom kan Plato nin Sunda. Igwang kakayanan an sona nin subduksyon na magmukna nin mga linog na sagkod sa magnitud 8.7, mantang pwede man maghost an Plato nin Australya nin urog karararom na linog sa laog kan pababang litospero (mga linog nin intraslab) sa irarom kan baybayon nin Haba. Nagkawsa an sona nin subduksyon nin duwang mapanraot na linog asin dolnop kan 2006 asin 1994. Nagkawsa man an intraslab na linog kan 2009 nin grabeng pagkaraot.[3]

Linog

[baguhon | baguhon an source]

An mainshock pwedeng inibahan kan sarong bakong guranong grabe alagad makabuluhan na foreshock kadtong Mayo 17, 1865, asin sarong aftershock kan Marso 28, 1875, susog sa pagkakasambit. An mga pangyayaring ini, naisip na minarepresentar sa kaguluhan nin sesmiko sa laog kan naglulubog na plato nin Australya. Dai nauuyon an mga modelo nin simulasyon kan sarong hababaw na crustal asin dakulang sona nin subduksyon na linog sa mga makasaysayan na bareta. An kakulangan kan sarong naobserbahan na dolnop an pinabulaanan an teorya kan sona nin subduksyon na linog, mantang dai nag-uuyon an teorya nin linog sa hababaw na crustal sa pagkakasabot nin tektoniko kan isla. Pagmomodelo nin intraslab na linog na magnitudo 7.8 sa irarom kan 80 km (50 mi), nag-uuyon na may mga bareta nin laganap, halangkaw na intensidad, asin grabeng raot.[4]

Pinsala

[baguhon | baguhon an source]
Bilding nin Kenongo kan 1859
An bilding nin Kenongo pagkatapos kan linog kadtong 1867
Mga ladawan sa ika-19 na siglo na nagpapahiling kab Taman Sari bago asin pagkatapos kan linog.

Namatian an linog gikan sa Banten, sa sulnopan na parte kan Haba, sagkod sa Negara, Bali, na may laba na 900 km. Ini an mapanraot na marhay sa tahaw asin sa subangan na parte kan Haba. Sarong pigtanyang Modified Mercalli intensity na VIII–IX (Severe–Violent) an idinisegnar sa Yogyakarta.[5] Namatian an pagyanig nin lagpas duwang minuto sa pirang lugar.[4][6]

Sa Surakarta asin Yogyakarta, dai malagpas a 372 mga kaharungan an naragba o grabeng naraot. May kabilugan na 1,000 na harong an nagaba. Napinsalang grabe an Kraton Ngayogyakarta Hadiningrat. Pirsngi mga bilding sa nin Taman Sari complex an naraot. Pinaalang an mg porma nin tubig. An mga naraot na complex iyo na an naging irukan kan mga squatters.[7] Nakadanas an templo nin Sewu sa Klaten nin kumpletong pagbagsak kan panginot na istraktura nin simboryo kaini.[8] Despite the extent of damage, only five fatalities were reported, though it may be as high as 327,[9] 500 or 700.[4][6] Sa Surakarta, dai mababa sa 236 katawo an nagadan. Kagduwa sa mga natigbak iyo an mga Europeo. Apat na tawo an nagadan sa pagbagsak kan konstruksyon nin gapo sa sarong kampo sa Rehensiyang Pekalongan. Dakulaon na pinsala an naibareta man sa Bantul. Sa Salatiga, nagkawsa an linog nin pagpundo kan orasan sa oras nin pagbutwa kaini: 04:21, alagad naghaloy sn pagyanig sagkod 04:22.

Sa Bukid Merapi, dakol na pagguros nin daha an na-trigger.[5] Naobserbahan man an mga fissure kan daga. Sa Dagat nin Haba, sarong linog sa dagat an naobserbahan alagad daing bareta nin dolnop.[9] An katamtaman na pinsala sa mga pasilidad kan pabrika asin industriya an ibinreta sa Bandjardjawa. Namatian man an epekto kan linog sa mga barkong nakadaong sa Batavia asin sa mga nasa gatod-gatod na milya an rayo. Pirang mga harong an nagguho sa Rehensiyang Semarang. Sa Surabaya, sarong simbahan an nakamati bin mga bitak asin sarong pabrika nin asukal an nasira.[4].

Delikaduhan sa nuanoy

[baguhon | baguhon an source]

Susog sa mga resulta nin simulasyon, kun mangyari ngunyan an sarong linog na may parehas na intensidad, pigtatanyang magkawsa ini nin dai malagpas sa 60,000 pagkagadan[10]


Mga toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ "Aardbeving" (in nl). De Locomotief (Salatiga, Dutch East Indies). 11 June 1867. https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010287163:mpeg21:pdf. 
  2. ↑ "Global Historical Earthquake Archive". Archived from the original on 10 June 2022. Retrieved 10 June 2022. 
  3. ↑ Cipta, Athanasius; Cummins, Phil R.; Irsyam, Masyhur; Hidayati, Sri (2018). "Basin Resonance and Seismic Hazard in Jakarta, Indonesia". Geosciences 8 (4): 128. doi:10.3390/geosciences8040128. https://www.researchgate.net/publication/324427092. 
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Griffin, Jonathan; Nguyen, Ngoc; Cummins, Phil; Cipta, Athanasius (2019). "Historical Earthquakes of the Eastern Sunda Arc: Source Mechanisms and Intensity‐Based Testing of Indonesia's National Seismic Hazard Assessment". Bulletin of the Seismological Society of America 109 (1): 43–65. doi:10.1785/0120180085. 
  5. ↑ 5.0 5.1 National Geophysical Data Center / World Data Service (NGDC/WDS): NCEI/WDS Global Significant Earthquake Database. NOAA National Centers for Environmental Information (1972). "Significant Earthquake Information" (Data Set). NOAA National Centers for Environmental Information. doi:10.7289/V5TD9V7K. Retrieved 9 June 2022. 
  6. ↑ 6.0 6.1 Nguyen, Ngoc; Griffin, Jonathan; Cipta, Athanasius; Cummins, Phil R. (2015). "Indonesia's Historical Earthquakes: Modelled examples for improving the national hazard map". Geoscience Australia: Record (Canberra, Australia). doi:10.11636/Record.2015.023. ISSN 2201-702X. https://www.scienceopen.com/document?vid=453025d4-bd14-4509-bf9e-17f0ac3243d1. Retrieved on 19 June 2021. 
  7. ↑ Oey, Eric (1997). Java, Indonesia – Periplus Adventure Guide Series. Singapore: Periplus Edition (HK) Ltd. pp. 161–164. ISBN 962-593-244-5. Retrieved 10 June 2022. 
  8. ↑ Dumarçay, Jacques (2007). Candi Sewu and Buddhist architecture of Central Java (in Indonesian). Jakarta: Kepustakaan Populer Gramedia. ISBN 978-979-91-0088-7. Retrieved 30 June 2014. 
  9. ↑ 9.0 9.1 National Geophysical Data Center of the World Data Service (NGDC/WDS). "Global Historical Tsunami Database" (Data Set). NOAA National Centers for Environmental Information. Retrieved 9 June 2022. 
  10. ↑ Nguyen, Ngoc; Griffin, Jonathan; Cipta, Athanasius; Cummins, Phil R. (January 2015). Indonesia's Historical Earthquakes Modelled examples for improving the national hazard map (Report). 10.11636/Record.2015.023. doi:10.11636/Record.2015.023. Retrieved 17 June 2022. 
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Linog_sa_Haba_kan_1867&oldid=271863"