Hilingon an source kan Mga Matanos sa mga Nasyon


[[File:Righteous Among the Nations medal simplified.svg|right|thumb|Medalya iginagawad sa Mga Matanos sa mga Nasyon]]
An  '''Mga Matanos sa mga Nasyon''' ({{lang-he|חֲסִידֵי אֻמּוֹת הָעוֹלָם}}, {{transl|he|ḥasidei ummot ha'olam}}; "matanos (dakul) sa mga nasyon sa kinaban") sarong pag'onra ginagamit kan [[Israel|Estado nin Israel]] sa pagladawan sa mga [[bakong-Hudyo o Hentil]] na ikinaag ninda sa makuring peligro sadiring buhay durante kan [[Holocausto]] sa pagligtas, sa sadiring pagmakulog sa kapwa,  sa mga Hudyo sa eksterminasyon na ginigibo kan mga [[Alemanyang Nazi|Nazi]]. An termino nagpoon sa konsepto nin "[[Ger toshav|mga matanos na hentil]]", sarong termino inusar sa [[rabinikong Hudaismo]] mapadapit sa mga [[Hentil|bakong-Hudyo]], na inapod sindang {{transl|he|[[ger toshav]]}}, na iyo an nagkukuyog sa  [[Pitong Tugon ni Noah]].
== Pagduhol ==
Kan an [[Yad Vashem]], an Autoridad nin Pagromdom kan mga [[Shoah]] [[Martyr]] asin mga Heroe, itinugdas kan 1953 kan [[Knesset]], an saro sa gibong pagiromdom iyo an pagmukna' kan "Mga Matanos sa mga Nasyon". An Matanos pigta'wan-linaw na niyo idtong bakong mga Hudyo na nagtaya sa npeligro kan saindang mga buhay mailigtas lang an mga Hudyo sa kagadanan durante kan Holocausto.

Poon 1963, sarong komisyon pinamayohan nin hustisya kan [[Korte Suprema nin Israel]] an natokahan kan katongdan na magtao nin pang-onrang titulo na "Mga Matanos sa mga Nasyon". Susog sa mga malinaw na susundon, an komisyon mabutingting na inaadalan an dokumentasyon kabsali na an ebide nsya kan mga nakaligtas asin ibang mga saksi, pagtimbang kan mga sirkumstansyang historikal asi nan elemento nin peligro sa mga tagaligtas, asin dinidesesyonan kun an kaso maninigo asin nagsusunod sa kairipohan. An mga susundon iyo:<ref name="Paulsson">[[Gunnar S. Paulsson]], "The Rescue of Jews by Non-Jews in Nazi-Occupied Poland", ''The Journal of Holocaust Education'', volume 7, nos. 1 & 2 (summer/autumn 1998):  pp. 19–44. Reprinted in "Collective Rescue Efforts of the Poles", p. 256.</ref>
* Hudyong partido sana an pwedeng magpadara nin nominasyon.
* Pagtabang sa sarong myembro nin pamilya o tabangan an Hudyo na magkugos sa Kristyanidad bakong rason sa pagbisto;
* An asistensya dapat kanigoan asin damot
* An tabang itinao na mayong paghagad nin balos pinansyal o paglaoman nin balos (totoo an gasto sa pagkakan o siring na mga gasto itinutugot)

An gawad iwinawaras mayong konsiderasyon  sa status sosyal kan paratabang. Ini itinao na sa royalty arog ki [[Prinsesa Alice nin Battenberg]], [[Helen kan Gresya asin Denmark|Queen Mother Helen nin Romania]] asin si [[Elisabeth nin Bavaria, Reyna kan mga Belga|Reyna Elisabeth nin Belgium]] alagad itinao na man maski sa iba pang siring ki pilosopong [[Jacques Ellul]] o ki [[Hendrika Gerritsen]], sarong empleyado sa sarong departamento nin Amsterdam.<ref>''[http://db.yadvashem.org/righteous/family.html?language=en&itemId=4043182 Gerritsen, Hendrika Jacoba (Heinsius)]'', in ''The Righteous Among the Nations''. Jerusalem: Yad Vashem, retrieved online 6 April 2018.</ref><ref>{{cite news|title=Familieberichten|trans-title=Family notices|newspaper=[[Het Parool]]|date=28 December 1990|via=[[Delpher]]|access-date=13 April 2018|url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010833219:mpeg21:a0223}}</ref>

[[File:Irena sendler tree.jpg|thumb|Memorial na kahoy sa Jerusalem, Israel inu-onra si [[Irena Sendler]], Polako Romano Katolikong nars nakaligtas nin 2,500 na Hudyo]]
[[File:Marta Bocheńska medal Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.JPG|thumb|An Medalyang Matanos ni Marta Bocheńska]]

An siisayman na binibistong Matanos huli sa pagsuong sa peligro makatabang sa mga Hudyo durante kan Holocausto ginagawadan nin sarong medalya sa pangaran niya, sarong sertipiko nin honor, asin pribelihiyo na ikaag an pangaran sa inapod na Wall of Honor [[Yad Vashem#Righteous Among the Nations|Garden of the Righteous]] sa [[Yad Vashem]] sa [[Jerusalem]] (an ultimo ginigibo na imbes ipagtanom nin kahoy ta pinundo na ini huli sa pagkukulang nin espasyo. An mga gawad itinataltag sa mga taga-ligtas o sunod na sadiring-tawo sa sarong seremonya sa Israel, o sa saindang sadiring nasyon pig'erokan paagi kan opisina kan Israel o mga representante diplomatiko kaini. An mga seremonya atendido kan mga opisyales lokal asin tinata'wan mahiwas na pagtutuon atensyon kan medya.{{fact|date=February 2021}}

An Ley nin Yad Vashem  "na magwaras nin [[honoraryong pamamanwaan]] sa Matanos sa mga Nasyon, asin kun sinda gadan na, sarong [[Honorary citizen|commemorative citizenship]] kan Estado nin Israel, sa pagmidbid kan saindang naginibohan". Isayman na nabistong "Matanos" pwede asin maninigo na mag'awod sa Yad Vashem nin sarong sertipiko. Kun an persona gadan na, an sunod na sadiring-tawo pwedeng mag'awod kan commemorative citizenship na iduhol postuma sa Matanos na nagadan na.{{fact|date=February 2021}}

[[File:MariaKotarbaDyplom.jpg|thumb|An Diploma nin Matanos ni [[Maria Kotarba]]]]
Sa total, 27,921 katawo naghahale sa 51 nasyon an naduholan nin pagmidbid,<ref name=righteous_count/> na nag'abot sobrang 10,000 na istorya na napatunayan na totoo. An polisya kan Yad Vashem iyo na ipasige an programa sagkod na igwang mga petisyon para sa titulong ini an narerfesibi asin suportsado nin ebidensya na nag'uyon sa susundon.<ref>{{cite news|title=First Arab Nominated for Holocaust Honor|agency=Associated Press|date=30 January 2007|url=http://palestinianpundit.blogspot.com/2007/01/first-arab-nominated-for-holocaust.html|access-date=1 February 2007}}</ref>

An mga kagresibi nin gawad na pinili mag'estar sa Estado nin Israel winawarasan nin pensyon katumbas sa "average national wage", libreng pag'asikaso sa salud, asin asistensya sa paghaharongon saka pag'asikaso nin nars.{{fact|date=February 2021}}

==Bilang nin mga gawad susog sa mga nasyon ginikanan kan mga nagawadan==
Kan 1 Enero 2021, an gawad naiwaras na sa 27,921 katawo. An Yad Vashem na listang ini dai man nangahulogan kan tunay na mga taga-ligtas sa lambang nasyon, kundi idto mansanang mga kaso na idinulok sa Yad Vashem.<ref>Yad Vashem. [https://www.yadvashem.org/visiting.html?gclid=CjwKCAjw6dmSBhBkEiwA_W-EoMnput1o6lKobvoiW0rOfsNn6sdyNic6oszDULaIq6cRPS9SXYpJmhoCkq4QAvD_BwE] Kinua 04-13-22</ref>

{| class="wikitable sortable"
! Nasyon
! Bilang nin gawad
|-
|style="text-align:left;" |{{flag|Poland}}||7,177
|-
|style="text-align:left;" |{{flag|Netherlands}}||5,910
|-
|style="text-align:left;" |{{flag|France}}||4,150
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Ukraine}}||2,673
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Belgium}}||1,774
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Lithuania}}||918
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Hungary}}||876
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Italy}}||744
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Belarus}}||676
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Germany}}||641
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Slovakia}}||621
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Greece}}||362
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Russia}}||215
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Serbia}}||139
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Latvia}}||138
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Croatia}}||122
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Czech Republic}}||119
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Austria}}||113
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Moldova}}||79
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Albania}}||75
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Romania}}||69
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Norway}}||67
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Switzerland}}||49
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Bosnia and Herzegovina}}||49
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Armenia}}||24
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Denmark}}, {{flag|United Kingdom}}||22
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Bulgaria}}||20
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Slovenia}}||15
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|North Macedonia}}, {{flag|Sweden}}||10
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Spain}}||9
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|United States}}||5
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Estonia}}, {{flag|Indonesia}}, {{flag|Portugal}}||3
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Brazil}}, {{flag|Chile}}, {{flagcountry|Republic of China (1912–1949)}}, {{flag|Peru}}||2
|-
| style="text-align:left;" |{{flag|Cuba}}, {{flag|Ecuador}}, {{flag|Egypt}}, {{flag|El Salvador}}, {{flag|Georgia}}, {{flag|Ireland}}, {{flag|Japan}}, {{flag|Luxembourg}}, {{flag|Montenegro}}, {{flag|Turkey}}, {{flag|Vietnam}} ||1
|-
|}

==Toltolan==
{{reflist}}
{{Tamboan}}

[[Kategorya:Mga matanos sa mga Nasyon]]
[[Kategorya:Yad Vashem]]