Monomero
An monomero (Ingles: monomer, /ˈmɒnəmər/ MON-ə-mər; mono-, "saro" + -mer, "parte") iyo sarong molekula na pwede mag-reakto sa iba pang mga monomerong molekula tangarig makamokna nin mas dakulang kadena nin polimero o tolong-dimensyonal na pagsurumpayan sa prosesong inaapod na polimerisasyon.[1][2][3]
Monomerong molekula: Sarong molekula na pwedeng mag-agi nin polimerisasyon, sagkod dagos minaambag nin mga konstitusyunal na yunit sa esensyal na istraktura kan makromolekula.[4]
Mga klasipikasyon
[baguhon | baguhon an source]An mga monomero pwedeng maklasipika sa manlainlain na paagi. Pwede sindang mabaranga sa duwang mahiwas na klase, depende sa klase kan polimero na mapoporma ninda. An mga monomero na nagpapartisipar sa kondensasyong polimerisasyon iyo may lain na istoykometriya sa mga monomero na nagpapartisipar sa adisyong istoykometriya:[5]
An nylon iyo namomokna sa paagi nin kondensasyong polimerisasyon kan duwang monomero na makakahimo man nin tubig.
An iba pang klasipikasyon iyo kabali an:
- natural vs sintetikong monomero, e.g. glycine vs caprolactam
- polar vs dae-polar na monomero, e.g. vinyl acetate vs ethylene
- sikliko vs linyar, e.g. ethylene oxide vs ethylene glycol
An polimerisasyon nin sarong klase sana iyo minatao nin homopolimero. An nagkapirang mga polimero iyo mga kopolimero, boot-sabihon sinda iyo gikan sa duwang lain na monomero. Sa kaso nin kondensasyong polimerisasyon, an ratio kan mga komonomero iyo harus 1:1. Halimbawa, an pormasyon kan nagkapirang mga nylon iyo nangangaipo nin parehas na bilang nin dicarboxylic acid asin diamine. Sa kaso kan adisyong polimerisasyon, an komonomero iyo harus mga kadikit na porsyento sana. Halimbawa, an kadikit na bilang kan monomerong 1-octene iyo pig-kopolimerisa kaiba an ethylene tangarig makatao nin espesyal na polyethylene.
Mga sintetikong monomero
[baguhon | baguhon an source]- Ethylene gas (H2C=CH2) iyo an monomero para sa polyethylene.
- An iba pang namodipika na deribatibong ethylene iyo kabali an:
- tetrafluoroethylene (F2C=CF2) pasiring sa Teflon
- vinyl chloride (H2C=CHCl) pasiring sa PVC
- styrene (C6H5CH=CH2) pasiring sa polystyrene
- An mga monomero kan epoxide iyo pwedeng makipagsugpon sa saiyang saidir, o sa pag-dugang nin kapwa reaktante, tangarig maporma an epoxy
- An BPA iyo an monomerong prekursor para sa polycarbonate
- An terephthalic acid iyo sarong komonomero na kapag, kaiba an ethylene glycol, nakakaporma nin polyethylene terephthalate.
- An gimethylsilicon dichloride iyo sarong monomero na kapag, napasairarom nin hydrolysis, minatao nin polydimethylsiloxane.
- An ethyl methacrylate iyo sarong akrilikong monomero na kapag, kun pigsaro sa akrilikong polimero, nagkakatalisa sagkod minaporma nin akrilatong plastik na nagagamit sa pagmokna nin mga artipisyal na ekstensyong kuko.
Biyopolimero
[baguhon | baguhon an source]An terminong "monomerikong protina" iyo pwede man na magamit sa pagpaliwanag kan saro sa mga protina na minabilog sa sarong kompleksong multiprotina.[6]
Mga natural na monomero
[baguhon | baguhon an source]Pira sa mga pangenot na biyopolimero iyo nakalista sa irarom.
Asidong amino
[baguhon | baguhon an source]Para sa mga protina, an monomero iyo an asidong amino. An polimerisasyon iyo nangyayari sa ribosomo. Harus 20 naklase nin monomerong asidong amino an nagagamit sa pagmokna nin mga protina. Kaya an protina iyo bakong homopolimero.
Nucleotides
[baguhon | baguhon an source]Para sa mga asidong polinukleyiko (DNA/RNA), an mga monomero iyo inaapod na nucleotides, an lambang saro iyo pigbibilog nin sarong pentosong asukar, sarong nitrohenosong basehan sagkod grupong phosphate. An mga monomero kan nucleotide iyo mahihiling sa mga selulang nukleyus. Apat na klase nin mga monomerong nucleotide iyo an mga prekursor sa DNA sagkod apat na manlainlain na monomerong an prekursor sa RNA.
Glukosa asin mga relatibong asukar
[baguhon | baguhon an source]Para sa karbohidrato, an mga monomero iyo an monosaccharides. An pinakaabundanteng natural na monomero iyo an glukosa, na iyo pigtatakod kan sugpong glikosidiko pasiring sa mga polimero na cellulose, harina, sagkod glikoheno.[7]
Isopreno
[baguhon | baguhon an source]An isopreno iyo sarong natural na monomero na nagpopolimerisa ngarig makamokna nin natural na goma, harus iyo cis-1,4-poliisopreno, sagkod trans-1,4-polimero man. An mga sintetikong goma iyo harus nakabase sa butadiene, na iyo istraktural na relatibo sa isopreno.
Hilingon man
[baguhon | baguhon an source]Panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source]Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Young, R. J. (1987) Introduction to Polymers, Chapman & Hall ISBN 0-412-22170-5
- ↑ International Union of Pure and Applied Chemistry, et al. (2000) IUPAC Gold Book, Polymerization
- ↑ Clayden, Jonathan; Greeves, Nick; Warren, Stuart; Wothers, Peter (2001). Organic Chemistry (1st ed.). Oxford University Press. pp. 1450–1466. ISBN 978-0-19-850346-0.
- ↑ "Glossary of basic terms in polymer science (IUPAC Recommendations 1996)". Pure and Applied Chemistry 68 (12): 2287–2311. 1996. doi:. http://pac.iupac.org/publications/pac/pdf/1996/pdf/6812x2287.html.
- ↑ D. Margerison, G. C. East, J. E. Spice (1967). An Introduction to Polymer Chemistry. Pergamon Press. ISBN 978-0-08-011891-8.
- ↑ Bruce Alberts, Alexander Johnson, Julian Lewis,Otin Raff, Keith Roberts, and Peter Walter, Molecular Biology of the Cell, 2008, Garland Science, ISBN 978-0-8153-4105-5.
- ↑ Ebuengan, Kaye. "Biomolecules: Classification and structural properties of carbohydrates". Academia.edu.
Pinopoonan an artikulong ini sa Siyensya. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.