Tataramon na Lachi
| Lachi | |
|---|---|
| Rehiyon | Biyetnam |
| Subong | Lachi |
Subong na mga parataram | (7,000 pigbanggit 1990–2007)[1] |
| Mga kodigo nin tataramon | |
| ISO 639-3 | Arinman:lbt – Lachilwh – White Lachi |
| Glotologo | lach1247 |
| ELP | Lachi |
An tataramon na Lachi (Chinese: 拉基; pinyin: lājī, Biyetnamis: La Chí; autonym sa Tsina: li35 pu44 ljo44; autonym sa Biyetnam: qu32 te453, sain qu32 an boot sabihon "sarong tawo"[2]) sarong tataramon na Kra na ipinagtataram sa Yunnan, Tsina asin sa amihanan na Biyetnam. Igwa ining 9,500 na mga parataram kaini nin Lachi sa Biyetnam kan 1990. Pigbareta ni Edmondson (2008) na igwa pa nin lain na 2,500 sa Maguan County, Yunnan, Tsina kan 1995, alagad pigbareta ni Li Yunbing (2000) na 60 na mga parataram sa Maguan gikan sa sarong populasyon nin etniko na 1,600.
Mga pang-irarom na pagkakabaranga
[baguhon | baguhon an source]Pigpanukala ni Weera Ostapirat[3] an tolong mayor na mga pang-irarom na pagkakabarangaan para sa tataramon na Lachi.
- Amihanan (Intsik o Maburak na Lachi)
- Katahawan (Puting Lachi)
- Habagatan (Halabang mabuhok asin Itom na Lachi)
Sinabi ni Jerold A. Edmondson na dai pa nakakahanap an mga parasaligsig kan Vietnam nin mga nagtataram kan Puting (Katahawan) Lachi. Inin man an dai masyadong pinag-adalan na pagkakalain-lain kan Lachi.
Piglista kan Maguan County Gazetteer 马关县志 (1996) an mga minasunod na mga pang-irarom na pagkakabarangaan nin etnikong Lachi.
- Namumurak na Lachi 花 拉基
- Puting Lachi 白 拉基
- Itom na Lachi 黑 拉基
- Intsik Lachi 汉拉基
- Manyou Lachi 曼 忧 拉基
- Manpeng Lachi 曼 棚 拉基
Naglilista man an Maguan County Gazetteer 1996 关 县志 (1996) nin minasunod awtonomiya para sa Lachi.
- She 舍
- Laguo 拉果
- Heitu 黑土
- Gudai 古逮
- Yibi 依比
- Yimei 依梅
- Yiduo 依多
- Yibeng 依崩
Nagtao an Republic of China-era Maguan County Gazetteer 马关县志 nin pangaran na Labo 剌僰 (na may sarong radikal na ido na 犭para La 剌) asin Laji 拉鸡 (Li 2000: 5).
Heograpikong Pagkakabariwas
[baguhon | baguhon an source]Pigsabi ni Kosaka (2000) na igwa nin 6,000–8,000 na mga parataram nin Lachi sa nasyon na Biyetnam, asin igwa man nin 2,000 sa nasyon na Tsina. Pigkaklasipikar sa ngunyan an Lachi kan Maguan County, Tsina bilang Zhuang (Li 2000), mantang pigkaklasipikar an Lachi kan Malipo County, Tsina, kabali an Qabiao, bilang Yi. Igwang opisyal na estado an Lachi kan Biyetnam bilang saro man na suway na etnikong grupo.
Balanghayan
[baguhon | baguhon an source]Arog man ka lain pang mga tataramon na Kra arog kan Gelao asin Buyang, nagpapahiling an Lachi nin clause-final negation (Li 2000).
Ponolohiya
[baguhon | baguhon an source]Mga katanog
[baguhon | baguhon an source]| Labial | Alveolar | (Alveolo-) palatal |
Velar | Uvular | Glottal | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| plain | pal. | plain | pal. | plain | lab. | |||||
| Stop/ Affricate |
voiceless | p | pʲ | t | tʲ | tɕ | k | kʷ | q | ʔ |
| aspirated | pʰ | pʰʲ | tʰ | tʲʰ | kʰ | kʰʷ | qʰ | |||
| voiced | b | bʲ | (d) | |||||||
| Fricative | f | (s) | ɕ | h | ||||||
| Approximant | w | j | ||||||||
| Nasal | m | mʲ | n | nʲ | ɲ | ŋʷ | ||||
| Lateral | l | lʲ | ||||||||
| Syllabic | voiced | m̩ | ŋ̍ʷ | |||||||
| glottalized | ˀm̩ | ˀŋ̍ʷ | ||||||||
- Nagbubutwa an /d/ sa mga subli-taramon na gikan sa Vietnam.
- Harani na mga tanog na / j w / kapag nagaganap bago an / i /, siguro, maisasakatupadan man bilang [ʑ ʊ̯]. An parehong mga tanog, pwede man napagtanto bilang sarong tinining na tanog na glottal [ɦ].
Mga patanog
[baguhon | baguhon an source]| Front | Central | Back | ||
|---|---|---|---|---|
| Close | i | u | ||
| Close-mid | e | ɤ | o | |
| Open-mid | ɛ | ɔ | ||
| Open | a | ɑ | ||
- An mga ordinaryong tanog kan patanov na [i] asin [ɛ], nagaganap sana kan pagkatapos kan palatal, velar, palatalized asin labialized initials. Matapos an lain pang mga inisyal sa ibang lugar, naging velarized an mga ini bilang [-ˠi], [-ˠɛ].
Mga toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Lachi sa Ethnologue (18th ed., 2015)
White Lachi sa Ethnologue (18th ed., 2015) - ↑ Error sa pag-cite: Imbalidong
<ref>tatak; mayong teksto na ipinagtao para sa reperensiya na pinagngaranan naEdmondson2003 - ↑ Ostapirat, Weera (2000). "Proto-Kra". Linguistics of the Tibeto-Burman Area 23 (1): 1-251
- Diller, Anthony, Jerold A. Edmondson, and Yongxian Luo ed. The Tai–Kadai Languages. Routledge Language Family Series. Psychology Press, 2008.
- Hoàng Thanh Lịch. 2012. Người La Chí ở Việt Nam / The La Chi in Vietnam. Hà Nội: Nhà xuất bản thông tấn.
- 李云兵 / Li Yunbing. 2000. 拉基语硏究 / Laji yu yan jiu (A Study of Lachi). Beijing: 中央民族大学出版社 / Zhong yang min zu da xue chu ban she.
Mababasa pa lalo
[baguhon | baguhon an source]- Duong, Thu Hang. 2019. Language of La Chi People in Ban Diu, Ha Giang, Vietnam Archived 2019-03-29 at the Wayback Machine.. Presentation at the Conference on Asian Linguistic Anthropology, the CALA 2019, Paññāsāstra University of Cambodia.
- Kosaka, Ryuichi [小坂, 隆一]. 2000. A descriptive study of the Lachi language: syntactic description, historical reconstruction and genetic relation Archived 2019-10-24 at the Wayback Machine.. Ph.D. dissertation. Tokyo: Tokyo University of Foreign Studies (TUFS). http://hdl.handle.net/10108/35586
- Nguyễn Văn Huy (1975). "Vài nét về người La Chí". In, Ủy ban khoa học xã hội Việt Nam: Viện dân tộc học. Về vấn đề xác định thánh phần các dân tộc thiểu số ở miền bắc Việt Nam, 389–414. Hà Nội: Nhà xuất bản khoa học xã hội.