Hilingon an source kan Wat Phra Mahathat

{{short description|Sarong sityo nin Pamana na UNESCO sa Tailandya}}
{{Infobox edipisyong panrelihiyon
|name=Wat Phra Mahathat Woramahawihan
|native_name=
|image=วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร.jpg
|alt=
|caption=Wat Phra Mahathat Woramahawihan
|map_type=Tailandya
|map_size=
|map_alt=
|map_caption=
|location=
|coordinates={{coord|8|24|41|N|99|58|00|E|type:adm1st_region:TH|display=inline,title}}
|religious_affiliation=[[Buddhism]]
|deity=
|country=[[Thailand]]
|functional_status=
|website=
|founded_by=
|year_completed=
}}

An '''Wat Phra Mahathat''' ({{lang-th|วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร}}) an mayor na templo nin Budista ([[wat]]) kan [[Probinsya nin Nakhon Si Thammarat]] sa habagatan na [[Tailandya]]. An mayor na [[stupa]] kan templo, an Phra Borommathat Chedi ('dakulang nobleng relikya stupa'), tinogdok ni Hadeng Sri Dhammasokaraja kan kaamayan nin ika-13 siglo CE sa pagpatindog nin simbolo para sa sekta kan [[Theravada Budismo]] sa probinsya. An templo pigtutubudan na naghaharong kan sarong ngipon ni [[Gautama Buddha]].{{r|TGov|}}{{r|TTL|}}

== Kasaysayan ==
Uyon sa osipon, si Prinsipe [[:si:දන්ත කුමරු හේමමාලා කුමරිය|Thanakuman]] asin Prinsesa [[:si:දන්ත කුමරු හේමමාලා කුමරිය|Hem Chala]] dinara an relikya ni Budha ki Hat Sai Kaew asin nagpagibo nin sadit na pagoda kan 291 CE. Kan pinatindog ni Hadeng Si-Thamma Sokarat an siyudad nin Nakhon Si Thammarat, nagpagibo siya nin bagong templo na inapod Wat Phra Borom That sa parehong lugar sa estilong-[[Mahayana]] kan pamahala kan [[Srivijaya|Kahadean Srivijaya]]. An syudad nin Nakhon Si Thammarat sarong prominenteng siyudad sa suanoy na kahadean kan [[Tambralinga]].  An siyudad parte kan imperyo nin Srivijaya sagkod sa inot na mga taon kan ika-13ng siglo.{{r|TTL|}}{{r|ThTo|}}{{r|TFS|}}{{r|triptour|}}

[[Ladawan:Wat_Phra_Mahathat_Woramahawihan,_Nakhon_Si_Thammarat.jpg|wala|thumb|275x275px|An pangenot na stupa]]

Pigtutubudan kan mga historyador na an siyudad haros naubos kaapil sa mga epidemya asin gera, mala ta nagtulod an hade na magtogdok nin mas dakulang gantad (stupa) sa estilo-Sri Lanka may partisipasyon publiko asin paagi kaini makabalik sa komunidad kan banwaan. An iba pang mga edipisyong relihiyoso ginibo pag'oltan kan ika-13 asin ika-18 siglo kabali na diyan an Wihan-Bodhi Lanka, sarong may atop na kwarto palibot kan [[kahoy bodhi]] na tinutubod na supang kan poon nin Mahabodhi sa [[Templo nin Mahabodhi]] sa [[Bodh Gaya]], Indya.{{r|TTL|}}{{r|TFV|}}

An pangaran na Thai para sa templo, ''Phra Mahathat Woramahawihan'' gikan sa [[Pali]], ''vara maha dhatu vara maha vihara'', literal na boot sabihon 'Stupa nin Dakulang Nobleng Templo nin Dakulang Nobleng Reliko'. An stupa, na korte kampana, inspirasyon poon sa arteng Sri Lankan [[Budismo|Budista]] na nagpapahiling kan pagtubod sa paglipat ni [[Ashoka]] kan tradisyon kan stupa haleng Indya paduman Sri Lanka. An tagapamahala kan Nakhon Si Thammarat, na nagpoon magtrabaho sa stupa inapod an saiyang sadiri na ''Sri Dhammasookaraja'', na literal na nangangahulogan 'Ashoka an dakula'. An pangaran kan banwaan na Nakhon Si Thammarat, hale man sa Pali, ''Nagara Sri Dhammaraja'', na boot sabihon iyo an 'banwa kan Dhammaraja'.{{r|TTL|}}

[[Ladawan:Wat_Phra_Mahathat_Woromaha_Vihan.JPG|too|thumb|275x275px|An walong naglalakaw na mga Buddha sa ibabaw kan stupa]]

An pagkamukna kan stupa nagbunga na an Nakhon Si Thammarat magin sentro kan Theravada Budismo. An mga Inskripsyon gikan sa [[Kahadean nin Sukhothai]], nagtataram dapit sa impluwensiya kan siyudad asin kan stupa sa pagpalakop saka pagpakusog kan Theravada Budismo sa kahadean. An templo nag-ako man nin patrona hale sa [[Kahadean nin Ayutthaya]], na namahala sa bilog na presenteng aldaw nin Thailand sa pag-oltanan kan ika-14 asin 17 siglo. An stupa asin iba pang relihiyosong edipisyo natogdok labing 100 na taon pakapoon kan pagtogdoki kan orihinal na stupa. Nag-agi ini nin dakulon na paghirahay kan 1612-1616, 1647, 1732-1758, 1769, 1895-1898, 1914 1972-1974, 1987, 1994-1995 asin kan 2009. Pignominar an templo sa sarong listahan pansamantala kan UNESCO World Heritage Sites na lista kan 2012.{{r|TTL|}}{{r|TFS|}}

== Arkitektura ==
[[Ladawan:Wat-Phra-Baromathat-Nakhon-Srithammarat-Apr-2001-00.JPG|wala|thumb|An Sangha-avasa (Wat Phra Baromathat Nakhon) ]]
An pangenot na stupa, Phra Borommathat Chedi, sarong korte-kampanaryong stupa na pigtugdok kan amay na ika-13 siglo. An stupa tinutubod na yaon an mga relikya nin Gautama Buddha, na iyo ini an saro sa pinaka importanteng lugar kan Budismong Theravada. An edipisyo kan templo itinogdok sa sarong planong rektanggular nin labing 5.14 ektarya asin ini biniklaran nin mga lanob na gibo sa ladrilyo. Igwa nin apat na tata para sa paglaog sa templo. An templo nababanga sa duwang sona na kaagid kan tradisyonal na mga templong Budista: an Buddha-avasa, an sagradong lugar para sa relihiyosong mga aktibidad asin an Sangha-vasa, an residensyal na lugar para sa mga monghe.{{r|TTL|}}

[[Ladawan:Detail_Chedi_Wat_Mahathat_Nakhon_Si_Thammarat.jpg|too|thumb|An detalyadong relief sa laog kan stupa]]

Igwa ni 22 na pig-eskultong nakatindog na mga elepante, sakop sa stucco palibot sa base kan stupa. An base kwadrado may hababang lanob na ladrilyo, sa pagtao nin espasyo para sa parelong paglibot sa stupa kan mga paratubod. Igwa nin apat na korte-kampana na stupa an palibot sa mayor na stupa. An mayor na stupa igwang papayong na spire  minaporma nin 52 surosingsing, na isinisiblag sa korte-kampanang stupa nin raya' kan naglalakaw na mga relief na imahen nin Buddha. An {{Convert|10.89|m|ft|}} langkaw na spire nasasamnohan nin bulawan na may gabat mga 600 kilo asin tinarakodan nin mamahalon na gapo.{{r|TTL|}}{{r|TFV|}}

An prinsipal na stupa namomogtak sa sarong kwarto nin mga makolor na tiles. Napapalibotan ini nin sarong galerya na may kadakol na imahen nin Buddha, an pinakagurangan sarong estilong-Sukhothai na ladawan ni Buddha na mapepetsahan poon 13-14 siglo CE. Igwa man nin 158 minor na ''chedis'' (sarong tataramon na Thai para sa 'stupa') sa pag-ultanan kan mayor na stupa, istaran abo asin mga tulang kan mga debotong Budista. An hagyan na pasiring sa stupa binabantayan kan mga higanteng demonyo na baing nin mga yak. An mga kapilya (Wihan Khian asin Wihan Phra Ma) igwang duwang [[stucco]] relief na naglaladawan kan mga eksena gikan sa buhay ni Buddha sa laog kaining lanob. Igwa nin sadit na kwarto nakapalibot sa kahoy Bodhi, sa luwas kaini iyo an mayor na pigtitiriponan ([[Ubosot]]) na inapod Wihan Luang. An pigtitiriponan igwa nin mga kolum na naka-uldot sa estilong-Ayyuthaya. Nahimo ini sa pag-ultanan kan ika-15 sundo ika-16 na siglo CE asin igwa nin sarong madekorasyon na kisame.{r|TTL|}}{{r|ThTo|}}

Igwa man kapilya na dusay ki [[Kaccayana]], disipulo ni Buddha. An edipisyo kan templo igwa man nin museo na inaapod ''Wihan Kien'' na may historikong mga bagay, kabale an mga imahen ni Buddha, kawiliwiling mga bagay asin dolot. Sa amihanan kan ubosot sarong [[mondop]] na may duwang-patong na atop, igwang altar nin gira. Igwa man nin duwang bronseng estatuwa naglaladawan kan mga prinsipeng Tambralinga sinda Jatukham asin Ramanthep, na uyon sa mga iskolar irinerepresentar an Hindung diyos-diyosan na si [[Kartikeya|Kartikeya]] asin Vishnu.{{r|TTL|}}{{r|TFS|}}

== Kultura ==
An prinsipal na stupa pinatogdok susog sa tradisyon kan Theravada. An 22 na elepante palibot sa base kan stupa minasimbolo kan 22 na espirituwal na kakayahan ([[Indriya]]). An 52 na salungasing sa spire minarepresentar kan 52 na bagay pang-isip ([[Cetasika]]). An walong rebulto nin naglalakaw na Budha tanda kan [[Nobleng Walohan na Dalan]] paduman sa pagkawara nin pagsakit na paduman sa [[Arhatship]], na iyo an pinakahalangkaw na doktrina kan Budismo. An relatibong kadakulaan kan langkaw asin lakbang kan pangenot na korte-kampanaryo na stupa na 2:1 na nagpakahulugan kan bilog na integridad nin lawas asin espirituwal na mga aspekto.{{cn|date= August 2018}} An langkaw kan stupa 28 [[wa]] asin an lakbang kaini 14 wa. Kun siring an langkaw kan stapa nagrerepresentar sa 28 aspekto nin korporeal asin sa lakbang nagrerepresentar sa 14 pagpunsionar nin pagkagimaw.{{cn|date= August 2018}} An langkaw kan enterong estruktura nin stupa kaiba an spire asin an base 78 metro.{{r|TTL|}}{{r|ThTo|}}

[[Ladawan:Wat_phra_mahathat_woramahawihan_nakhon_si_thammarat.jpg|too|thumb|300x300px|An prosisyon sa Panahon nin Hae Pha Khuen That]]

An sa ibong kan 25 [[sensilyong satang]] nagtatampok kan ladawan nin Wat Phra Mahathat Woramahawihan. Simbolo man ini kan Probinsya nin Nakhon Si Thammarat.  An mga anting nin Jatukam Ramathep, napatintihan sa templo asin tinutubod na iyo an pangpaswerte asin dinadayo nin mga bisita hali sa bilog na nasyon.{{r|ThTo|}}{{r|WSJ|}}

== Hae Pha Khuen That ==
Hae Pha Khuen That (แห่ ผ้า ขึ้น ธาตุ) an taonan na kapiestahan sa templo na ginigibo kan okasyon nin [[Magha Puja]], na sineselebrar sa bilog na aldaw nin kabulanan kun Pebrero. An mga selebrasyon nagiyahan nin sarong prosesyon gamit an halabang gubing, na inaapod Phra Bot, na sinaro asin pinapatos palibot kan korte-kampanaryong hawak kan mayor na stupa asin kan mga chedis. Tradisyonal na mga gubing na puti na niladawanan nin mga eksena hale sa buhay ni Buddha an ginagamit, alagad kun minsan purong puti, pula, o gyawon an ginagamit man. Tinutubod na nagpuon an kapiyestahan kan 1230 pagkatapos mahaman an pangenot na stupa.{{r|ThaiBuddisht_2016|}}

== Taytay nin mga Ladawan ==
<gallery mode=packed widths="200px" heights="100px">
File:King Taksin at Wat Phra Borom That.JPG|Rebulto ni [[Taksin|King Taksin]] sa templo
File:Seal Nakhon Si Thammarat.svg|Selyo kan [[Probinsya nin Nakhon Si Thammarat]]
File:วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร-1.jpg|An haraning pahiling kan spire
File:วิหารพระกัจจายนะ หรือวิหารพระแอด, วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร.jpg|Estatwa sa laog kan templo
File:เจดีย์ราย รอบพระบรมธาตุ, วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร.jpg|An minor na chedis sa laog kan templo
File:วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร นครศรีธรรมราช.jpg|An minor na chedis pagkatapos kan Hae Pha Khuen That
File:Wat Phra Mahathat.jpg|An lanob palibot kan templo
File:วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร, จังหวัดนครศรีธรรมราช.jpg|An nakatukaw na mga Buddha sa base kan stupa
File:พระธาตุยอดทองเมืองนครศรี.jpg|Saod sa habagatan kan ubosot
File:พระบรมธาตุเจดีย์, วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร.jpg|An raran sa palibot kan stupa
</gallery>
== Reperensya ==
{{Reflist|refs=
<ref name="TTL">{{cite web|url=https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5752/ |title=UNESCO Heritage Sites Tentative List |website=[[UNESCO]] |access-date=19 December 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220222207/https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5752/ |archive-date=20 December 2016 }}</ref>

<ref name="TGov">{{cite web|url=http://www.gis.finearts.go.th/fad50/fad/display_data2.aspx?id=0005059 |title=Historic Records |website=Department of Fine Arts, Thailand |access-date=19 December 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160403075210/http://www.gis.finearts.go.th/fad50/fad/display_data2.aspx?id=0005059 |archive-date=3 April 2016 }}</ref>

<ref name="TFS">{{cite web|url=https://www.travelfish.org/sight_profile/thailand/southern_thailand/nakhon_si_thammarat/nakhon_si_thammarat/3566 |title=Wat Phra Mahathat |website=Travelfish|access-date=19 December 2016}}</ref>

<ref name= triptour>{{cite web | url=http://www.thailandtriptour.com/nakhonsithammarat/nakhon-si-thammarat-interesting | title=Nakhon Si Thammarat Interesting &#124; Nakhon Si Thammarat travel advice tours and hotels resorts information guide | access-date=2023-11-22 | archive-date=2014-10-27 | archive-url=https://web.archive.org/web/20141027045939/http://www.thailandtriptour.com/nakhonsithammarat/nakhon-si-thammarat-interesting | dead-url=yes }}</ref>

<ref name="TFV">{{cite web|url=http://thailandforvisitors.com/south/nakorn/mahatat/ |title=Wat Phra Mahathat |publisher=thailandforvisitors.com |access-date=19 December 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150417061036/http://thailandforvisitors.com/south/nakorn/mahatat/ |archive-date=17 April 2015 }}</ref>

<ref name="WSJ">{{Cite news|url=https://www.wsj.com/articles/SB118728440905799808|title=Charm Offensive}}</ref>

<ref name="ThTo">{{cite web |url=http://www.tourismthailand.org/Attraction/Wat-Phra-Mahathat-Woramahawihan--5335 |title=Wat Phra Mahathat Woramahawihan |website=Amazing Thailand |access-date=19 December 2016 |archive-date=20 December 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220171643/http://www.tourismthailand.org/Attraction/Wat-Phra-Mahathat-Woramahawihan--5335 |dead-url=yes }}</ref>

<ref name=ThaiBuddisht_2016>{{cite web|url=http://www.thaibuddhist.com/hae-pha-khuen-festival/ |title=Hae Pha Khuen Festival |website=thaibuddhist.com |access-date=19 December 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161109222727/http://www.thaibuddhist.com/hae-pha-khuen-festival/ |archive-date=9 November 2016 }}</ref>
}}

{{Primera-Klaseng Hadeanon na Monasteryo}}
{{Authority control}}

[[Kategorya:Pansamantalang lista nin mga Pamanang Pangkinaban]]
[[Kategorya:Mga edipisyo asin istruktura sa probinsya nin Nakhon Si Thammarat]]
[[Kategorya:Mga templong Budista sa Tailandya]]
[[Kategorya:Mga tagboan sa Wikidata]]