Ītzpāpālōtl
| Ītzpāpalōtl | |
|---|---|
| ilaog an talata
Lider kan Tamoanchan Reyna nin Tzitzimimeh Mandirigma asin diyosa nin kagadanan. | |
 Depiksyon ni Itzpalotl hale sa Codex Borgia
| |
| Kasarian | Lalaki |
| Rehiyon | Mesoamerica |
| Grupong Etniko | Aztec |
Sa relihiyon na Aztec, an Ītzpāpalōtl [iːt͡spaːˈpalot͡ɬ] ("Obsidian Butterfly") sarong nakakatang kutang guerrero asin diosa nin kagadanan saka reyna kan Tzitzimimeh "bitoon na mga demonyo", na namahala sa paraisong kinaban nin Tamōhuānchān, an paraiso nin mga biktima nin nagagadan na umboy pa asin an lugar na ipinamidbid bilang tawo. ina ni Mixcoatl asin partikular na kaayon sa moth Rothchillidia orizaba hali sa pamilyang Saturniidae. An iba niyang kairiba mga gamgam asin kalayo. siring, sa pangenot sia nagluwas paagi sa Obsidian Butterfly.[1]
Iconograpiya
[baguhon | baguhon an source]An pangaran nin Itzpapalotl na puwedeng nangangahulugan sa "obsidian butterfly" o "clawed butterfly"; an huring kahulugan na garo malamang. Posible na an clawed butterfly na tumutukoy sa paniki asin sa pirang pagkakataon na inilaladawan an Itzpapalotl na may mga pakpak nin paniki. Gayunpaman, puwede man siyang magbutwa na may malinaw na mga katangian nin butterfly o agila. An saiyang mga pakpak na obsidian o tecpatl (flint) na kutsilyong nakabugkos. (Sa Manuskrito kan 1558, iniladawan si Itzpapalotl bilang "namumurak sa puting gapo, asin kinuha ninda an puti asin pinatos ini nin sarong bundle.") Siya man puwedeng lumitaw sa anyo nin sarong magayon, mapang-akit na babae o kakila-kilabot na diyosa na may sarong indi tiyak, an Zapotec deity na pinangaranang Goddess 2J nina Alfonso Caso asin Ignacio Bernal na puwedeng sarong Classic Zapotec form nin Itzpapalotl. Sa puwedeng pagkakataon, an Diyosa 2J, na an imahe na mahihiling sa mga ceramic urn, na binisto sa mga paniki. "Sa alamat, an mga paniki na inaapod na "itom na paru-paro"". Minsan kinakatawan si Itzpapalotl bilang sarong diyosa na may dumadaloy na buhok na may hawak na tropeo na binti. An femur na naisip kan pirang mga iskolar na may kahalagahan bilang sarong tropeo nin digmaan o sarong sagradong bagay sa Pre-Hispanic art.
Ritwal
[baguhon | baguhon an source]Itzpapalotl an patron kan aldaw asin kaayon sa mga bitoon na Cozcuauhtli asin Trecena 1 House sa kalendaryong Aztec. An Trecena 1 House na saro sa limang western trecena date na nakalaan sa cihuateteo, o mga babaeng nagadan sa pangangaki..Dae lang si Itzpapalotl ang itinuring na isa sa mga cihuateteo, ngunit isa rin siya sa mga tzitzimime, mga bituing demonyo na nagbanta na lalamunin ang mga tao sa panahon durante kan solar eclipse.
An saro sa prominenteng mga aspekto kan ritwal na Itzpapalotl ki Izpalotl may koneksion sa estorya nin paglalang manongod sa Chichimec. ritwal ipinag-iilustrar sa ika-16 na siglong dokumentong inaapod na Mapa nin Cuauhtinchan No. 2.[2] sarong ilustrasyon hale sa dokumentong ini nagpapaheling nin mga parapakilaban na Chichimec na nagluluwas sa pitong-arbabad na lungib sa likod kan Itzpapalotl. An diyos pinagpapahiling na minatukoy sa pinapakupos na tabay, pighuhuna na simbolo nin laban. kan 1990, An mga arkeologo na naggalugad sa rehiyon nin Barranca Del Aguila, timog-kanluran kan Mexico City, na nakatukdas kan mga kuweba na inukit para arugon an pitong chambered cave, na bisto bilang Chicomoztoc, poon sa salaysay nin paglikha kan ritwal.
Mitolohiya
[baguhon | baguhon an source]Susuog sa Manuskrito kan 1558, an seksyon na VII, si Itzpapalotl saro sa duwang banal na 2-payong doe-deers (an saro pa iyo an Chimalman) na temporaryong ginibong babayi tangani na makatentar sa mga lalaki. Inanolok ni Itzpapalotl an duwang "malibog na halas na nginaranan Xiuhnel [ˈʃiwnel] asin Mimich [ˈmimit͡ʃ] na ginibo an saindang sadiri na mga tawo (tanganing ikabuyagyag ninda mismo kan an gabos na iba pa sa Centzonmimixcoa ginadan sa ambush?). Kay Xiuhnel, sinabi ni Itzpapalotl na "'Uminom ka, Xiuhnel.' Ininom ni Xiuhnel an dugo asin pagkatapos na tulkos na maghangos sa saiya. Bigla niyang ... nilamon siya, pinukit an saiyang daghan. ... Pagkatapos si Mimich ... nagdalagan asin ... nagbaba sa sarong matatarom na cactus kan bariles, nahulog duman, asin Bumagsak an babae pagkatapos niya." Sa myth-history narrative kan Annales de Cuauhtitlan, an mga biktima nin cloud deity ay may itsura nin mga usa, na a mga puso na kinakakan ni Itzpapalotl. An tema nin pusong nagkakan na diyosa na nagbubutwa sa iba pang pandaigdigang mitolohiya.
Impluwensy sa modernong kultura
[baguhon | baguhon an source]- Orizaba the Moth Fairy, a villain in Elena of Avalor, was inspired by Itzpapalotl.[3]
- Beyond pop culture, the name of the goddess has been used to name formations, the Itzpapalotl Tessera, on the planet Venus which are being studied for our knowledge of the geological history of our planet.[4]
- Additionally, the goddess is one of the Pre-Columbian motifs found in California Chicano Literature.[5]
- Ītzpāpalōtl also features prominently in the novel Obsidian Butterfly, the ninth book in the Anita Blake: Vampire Hunter series by Laurell K. Hamilton.
- She was also the monster in No One Gets Out Alive, a movie on Netflix.[nangangaipo nin toltolan][citation needed]
- She appears in Victor and Valentino in disguise based on the folklore.[nangangaipo nin toltolan][citation needed]
- She appears in the American fantasy horror TV series, From Dusk till Dawn: The Series, under the guise as La Llorona.
- She will be the main antagonist in the upcoming Mexican animated film "The Mark of the Jaguar".
Hilongon pa
[baguhon | baguhon an source]Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Gingerich. Three Nahuatl Hymns on the Mother Archetype: An Interpretive Commentary. https://digitalcommons.montclair.edu/english-facpubs/1/.
- ↑ Brady, James E. (2005). Keith M. Prufer, ed. In the maw of the each monster: mesoAmerican ritual cave use. Austin, TX: University of Texas Press. pp. 69–87. ISBN 978-0-292-70586-9.
- ↑ @CraigGerber_ (28 December 2016). "Orizaba in "Scepter of Night" was inspired by the Aztec goddess Itzpapalotl" (Tweet) – via Twitter.
- ↑ Vorder Bruegge, R. W.; Fletcher, R. C. (1 March 1990). "A Model for the Shape of Overthrust Zones on Venus". Lunar and Planetary Science Conference 21: 1278. Bibcode: 1990LPI....21.1278V.
- ↑ Klor de Alva, J. Jorge (1986). "California Chicano Literature and Pre-Columbian Motifs: Foil and Fetish". Confluencia 1 (2): 18–26.
