Bison

Mag'inang bison

An buffalong Amerikano sa Yellowstone National Park

Tinambak na mga bungo nin bison

An bison, inaapod man na buffalo, Amerikanong bison, asin Amerikanong buffalo, sarong espesye sa Norte Amerika na dati roborobong lakop sa kahiwasan kan kadodootan asin kapatagan kan Norte Amerika. Haros ini mapuho' kan ini pagparadakopon ta pigbebenta an anit kaini asin ibang parte kan hayop; an tulang pampataba, an karne pagkakan asin an anit na nadiskubreng napapalumhok ginigibong bado, bag, pitaka asin ano-ano pang kagamitan. Kan dai pa nasalta an mga imigrante haleng Europa sa kontinente nin Amerika, tinatayang mga 65 milyon kaini an nabubuhay, alagad kan mga 1800 mga pira na sanang gatos ini. Haros mapuho ini bako sana sa pagbenta kan mga parte kan bison kundi huli man sa mga kahelangan dara kan mga bakang dinara asin pig'ataman sa Amerika hale pang Europa.

Sa ngonyan, may mga lakdang an gobyerno kan Estados Unidos na an bison makaag sa mga designadong parke nasyonal asin protehidong lugar, arog kan Yellowstone National Park asin mga lugar sa Montana, ngarig ini makadakul otro. Dati an pigririosan na kahiwasnan kan bison triangulo sa pag'oltan kan Great Bear Lake sa Canada sa bandang norte-solnopan, habagatan kan mga estado nin Mehiko nin Durango asin Nueva Leon asin subangan kan Atlantic Seaboard kan Amerika, poon Nueva York abot Georgia, an iba nakaabot Florida. Sa presente, igwa nang mga 500,000 na bison naglilibot-libot asin namumuhay sa mga designadong parke.

Deskripsyon kan bison

Pagroab nin bison

Simbolo kan Norte Amerika, an bison iyo na an pinakadakula, pinakamagabat na hayop nabubuhay sa kontinenteng ini. Ini natindog 5 abot 6.5 na pye sukol sa abaga, asin pwedeng an tagom sobra sa sarong tonelada. Maski ngani bunog-bunog siya, an hayop na ini maliksi asin naabot 40 milya por hora kun magdalagan. Igwa sindang sungoy na patiko asin mapanas na nalaba nin duwang pye. An buhok kaini mahibogon asin masabot-sabot mala ta an snow dai basang natunaw sa ibabaw kani.

Ini mga parasabsab. Kinakakan mga doot, mga saradit na tinanom, asin mga giriw. Sinasapa-sapa na ngona kaini an pagkakan sagkod na runot nang mapulot saka sana hinahamil na matunaw na sa tulak. May tangkong an bison sa likod arog kan kamelyo, ta ini sarayan mansana nin taba asin laman na nasirbeng reserbang kakanon orog na kun maipo an pagkakan.

An mga babaeng bison asin mga lalakeng bison, su idtong mga magurang na, aparta kun mamuhay, asin magkasuway na ripondipon sinda, asin dangan lang sinda nasararo pag tig-init kun noarin iyo an panahon na hinahabagat asin an mga lalake naghahanap masasagbatan. An mga lalake kun minsan nagdudurulak pa sa pang-agaw nin masasagbatan alagad bako man naabot sa puntong nagaradanan. An bados naaki pakalihis nin siyam na bulan.

An bison marayrahay na pagkuan protina asin mayaman na kuanan (20% o labi pa kan Daily Value, DV) nin multipul na bitamina arog kan Riboflavin, Niacin, Vitamin B6, asin Vitamin B12 saka mga mineral arog kan iron, phosphorus, asin zinc. Igdi may makukua pa man kan bitamina 1 (thiamine).

An buhay kan bison nalawig 20ng taon asin an iba pa ngane mas nagurang pa diyan. An babaeng bison napoon magherot sa edad na duwang taon asin naogbon saro sana sa taon. Para sa lalakeng bison, poon 6 abot 10 taon an pananagbat kaini An babaeng bison mas hababa o mas sadit asin mas magian sa lalaking bison..

Alagad, inapod an bison na pinakapatal sa mga layas na hayop ta kun nagadan an pamayo kan ripondipon, imbes na magsiriblagan na sa pagdulag, bako kundi pig'aaragitongan kan kairiba sa pagsurog kumbaga, asin huli kaini saro-saro madalion nang pagparabadilon.

Amerikanong Indiyano asin an mga bison

Sa kultura kan mga Amerikanong Indiyan, an bison dakulaon an halaga asin papel. An bilog na buhay kan mga tribu igdi nakasarig, ta ini an pigkukuan nindang karneng pagkakan, anit na ginigibo nindang panghaklop sa saindang tepe, ginigibong hamak asin kwenta saindang panggubing asin kaka'gan inomon, an mga tulang kaini naserbi man sa paggibong mga armas asin kasangkapan, an mga litid kaini ginagamit na dulos sa saindang mga pana Sinasabing mga taon 1870, 1871, 1872 asin 1873 iyo an pinakagrabeng pagpupuho sa mga bison ta bako sanang dakulang komersyo an mga produktong nagikan sa bison, kundi man an mismong gobyernong Amerikano tinuyong puhoon kuta an bison ngani mawaraan pwersa asin luyahan boot an mga Indyan na iyo an nakaka'ulang sa pag'isog nindang mga imigrante pasiring sa bandang Solnopan.

Kataytayan nin mga ladawan

• 
  Europeong Bison
• 
  Bison amérikano
• 
  kalabera kan bison
• 
  Giuhit kan bison sa lanob nin lungib
• 
  Bison Magdalenia sa plake, 17,000–9,000 BC, Bédeilhac grottoe, Ariège Altamira