Buri
| Buri | |
|---|---|
| |
| Tinanom na buri | |
| |
| Hubin pang buring tinanom | |
Sayantipiko na klasipikasyon 
| |
| Kahadean: | Plantae |
| Klado: | Angiosperms |
| Klado: | Monocots |
| Klado: | Commelinids |
| Orden: | Arecales |
| Pamilya: | Arecaceae |
| Subpamilya: | Coryphoideae |
| Tribo: | Corypheae |
| Genus: | Corypha |
| Espesyes: | C. utan
|
| Ngaran binomyal | |
| Corypha utan | |
| Sinonimo[1] | |
| |
An buri (Corypha utan) (Ing. Gebang Palm, Buri Palm, o Talipot Palm) sarong klaseng tinanom sa pamilyang Arecaceae, na anas inaapod na mga palmera. Ini tal na tubo sa India, Malaysia, Indonesia, Filipinas, New Guinea, asin sa Norte-Subangan na Australya. Inaapod sindang mga "abanikong palmera" (Arecaceae tribu Corypheae), ta ini may mga pala'pa' (petioles, 2-5m an laba) na sa poro kaini diyan minatubo an mala-abanikong taraid na dahon, na ini naman matitilaba garo mga espada. Sa kalabaan kan duwang gilid kan palapa may mga tunok alagad ini pusog asin mabaskog. Nalangkaw an buri nin 20-40 metro, an "habayan" kan saiyang hawak naabot sa 1-1.5 metro an diametro. Pag ini nagburak na, tanda na pagadan na siya. An mahibog na kaburakan niya pwedeng lumangkaw nin 5m asin an kabuburakan na ini pwedeng magbilang sarong milyon.[2]
Kagamitan
[baguhon | baguhon an source]An dahon kaini binabalad asin sinisirikmat sa paggibo nin mga bayong, kayab, basket o banig (hamak). Hale sa tinanom na ini, sa pala'pa', nakakapaluwas nin tolong klaseng awat, an buri, an raffia asin an buntal.
An ubod kaini natao nin arina na ginigibong kalamay sa Filipinas. An bunga kaini iyo an inaapod na sago, dawa totoo igwang palmerang sago na an ubod kaini nakukuan man gawgaw na ginigibong pansalak sa pagkakan. An sago sinasalak sa mga kakanon arog kan taho, halo-halo asin iba pa. An tinanom na buri nasirbi man na ornamental sa natad.
An buhay kan buri halawig, mala ta naabot tolong polong (30) taon. Bago ini magadan, nagpaparaburak sana ngona asin nagbubunga kun yaon na sa panahon.[3]
Mga panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source]- Kew palm checklist: Corypha
- PACSOA: Corypha index Archived 2006-08-31 at the Wayback Machine.
- PACSOA: Corypha utan in Australia Archived 2006-08-31 at the Wayback Machine.
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ "The Plant List: A Working List of All Plant Species". Archived from the original on October 4, 2018. Retrieved June 11, 2014.
- ↑ [1]www.stuartxchange.org. Kinua 2019-08-05
- ↑ https://thephilippinestoday.com/buli/. Kinua 2023-06-22.
- 1. Useful Plants of the Philippines. Brown, William H. Volume 1. Dept. of Agriculture and Commerce Technical bulletin 10. Manila. 1950.
- 2. Medicinal Plants of the Philippines. Quisumbing, Eduardo. Dept. of Agriculture & Natural Resources Technical Bulletin 16. Manila. 1951.
