Encarnacion Alzona
| Encarnacion Alzona | |
|---|---|
| Kamundagan | Marso 23, 1895 Biñan, Laguna, Kaptansya Heneral kan Filipinas |
| Kagadanan | Marso 13, 2001 (edad 105) Manila, Filipinas |
| Nasyunalidad | Filipino |
| Alma mater | Unibersidad kan Pilipinas, Manila Radcliffe College, Harvard University Columbia University |
| Trabaho | Historyador |
| Midbid bilang | Nasyunal na Siyentista kan Filipinas |
Si Encarnacion A. Alzona (Marso 23, 1895 – Marso 13, 2001) sarong Filipinang historyador, paratukdo, asin supragista. Bilang pinakainot na babaying Filipino na nakaguno nin sarong Ph.D.,[1][2][3] pigtawan sya kaidtong 1985 nin ranggo asin titulo na Nasyunal na Syentista kan Filipinas.
Personal na buhay
[baguhon | baguhon an source]Si Encarnacion Alzona iyo namundag sa Biñan, Laguna asin nagdakula sa probinsya nin Tayabas. An saiyang ama iyo sarong hukom asin harayong pinsan ni Jose Rizal.[4] Parehas na mahilig sa pagbasa an saiyang mga magurang, na iyo sarong sirkunstansya na naghaman kan saiyang mga akademikong inklinasyon. Naguno nya an saiyang degri sa historya gikan sa Unibersidad kan Pilipinas, Manila kan 1917, sagkod an masteral na degri sa nagsunod na taon sa kaparehas na unibersidad. An saiyang thesisiyo sarong historikal na surbey manungod sa pag-eskwela kan mga kababaihan sa Filipinas, na iyo sarong tema na nagpatalubo sa saiyang aktibismo bilang sarong supragista..[5]
Si Alzona nagpadagos nin pag-adal sa Estados Unidos bilang sarong pensionado, sarong iskolar na suportado kan gobyerno kan Amerika.[3] Naguno niya an lain na masteral degri sa historya gikan sa Radcliffe College, Harvard University kan 1920, asin an Ph.D. niya hale sa Columbia University kan 1923.[6] Si Alzona an pinakaenot na Filipinong babayi na nakaguno nin sarong Ph.D.[3]
Si Alzona buminalik sa Filipinas kan 1923 sagkod nagtukdo sa Departmento nin Historya, sa orihinal na kampus sa Manila kan Unibersidad kan Pilipinas, na iyo ibinalyo pagkatapos sa Unibersidad kan Pilipinas, Diliman.
Bilang supragista nin kababaihan
[baguhon | baguhon an source]Maski ngani an mga Amerikanong babayi iyo nakakua na nin deretso sa pagboto kan 1920, an mga babayi sa Filipinas, na iyo kaidto sarong kolonya kan Amerika, iyo dae pigtawan nin kaparehong deretso. Kan taon 1919, si Alzona nagtaram paborable sa pagtao nin deretso sa mga Filipinong babayi, sa sarong artikulo na pigpublikar niya sa Philippine Review.[7] Sa sarong artikulo sa diaryo na sinurat niya kaidtong 1926, si Alzona pigheras an katotoohan sa lehislatura kan Filipinas, na iyo pigsaladawan niya na "bulwagan nin konserbatismo" na iyo kaidto pigkokonsiderar pa sana an ley na paborable sa pagtao nin deretso sa mga babayi na makaboto.[7]
Kan 1928, si Alzona nagin Presidente kan Philippine Association of University Women, sarong organisasyon na dagos nagin kahiroan kan mga kababaihan sa paghagad nin deretso para makaboto sinda..[7] Sa saiyang parte, si Alzona nagin awtor kan sarong libro kaidtong 1934, an The Filipino Woman: Her Social, Economic and Political Status (1565–1933), kun sain pigheras niya an dapat na ekwalidad sa mga kababaihan sa lado nin sosyal asin politikal na deretso.[8] An mga sinurat ni Alzona durante kan panahon na ini iyo nagpakusog sa sosyal asin politikal na suporta para sa supragismo sa mga kababaihan, na iyo dagos pigtao kaidtong taon 1937.
Bilang historyador
[baguhon | baguhon an source]Sa lado nin akademiko, si Alzona nagsurat nin nagkapirang mga libro sa historya kan Filipinas. An saiyang inot na libro, na naipublikar kaidtong 1932, iyo may titulo na A History of Education in the Philippines 1565–1930. May pagbisto ini bilang (sa Ingles) "a comprehensive account of the education and cultural development of the country [and] probably the most complete and comprehensive work on the subject to date".[9] Si Alzona nagsurat man nin mga biyograpiya para sa mga kababaihan arug ki Paz Guazon asin Librada Avelino, asin nagpalis sa mga historikal na kagibohan ni Jose Rizal sagkod Graciano Lopez Jaena.[9] Nagin awtor man siya nin sarong historikal na monograp na nakasurat sa lenggwaheng Espanyol na iyo an El Llegado de España a Filipinas, kun sain siya nakaresibe nin Lone Prize na piggawad kan Il Congreso de Hispanistas de Filipinas kaidtong 1954.[2]
Naghale si Alzona sa Unibersidad kan Pilipinas kan 1945, alagad magigin siyang sarong U.P. professor emeritus sa historya kan 1963.[2] Kan taon 1955, saro siya sa kagmokna kan Philippine Historical Association[9] kaiba an ibang mga prominenteng historyador arug ni Teodoro Agoncillo asin Gregorio Zaide. Poon 1959 hasta 1966, si Alzona namayo sa National Historical Institute (na ngunyan an National Historical Commission).
Si Alzona iyo mayong kapagalan sa pagpromotar kan mga gibo asin legasiya kan harayong relatibo nya na an nasyunal na heroe na si Jose Rizal. Dugang sa pagpalis nin mga kagibohan asin madalas na pagtukdo dapit ki Rizal, si Alzona man an nagin pinakaenot na presidente kan Kababaihang Rizal.[4]
Bilang pampublikong pigura
[baguhon | baguhon an source]
Pinili ni Alzona na magtinir sa Manila durante kan pagsakop kan Hapones kaidtong Ikaduwang Gerang Pankinaban. Kabali man sya sa kahiroang gerilya laban sa mga Hapones.[9]
Pagkatapos kan giyera, si Alzona ginobo ni President Manuel Roxas bilang sarong miyembro kan delegasyon ka Filipinas sa UNESCO. Nagsirbe siya sa delegasyon hasta 1949, sagkod napili na pamayohan an Sub-Committee on Social Science, Philosophy and the Humanities kaidtong 1946.[9] Poon 1959 hasta 1966, si Alzona iyo miyembro nin Board of Regents kan Unibersidad kan Pilipinas.
Kan Hulyo 12, 1985, si Alzona pinangaranan bilang sarong Nasyunal na SIyentista kan Filipinas ni Presidente Ferdinand Marcos.[10]
si Alzona iyo saro sa kadikit na Filipinong notable sa saindang sadiring deretsos na uminabot sa istadong sentenaryo. Nagadan sya sampolong aldaw bago an saiya sanang ika-106 na kompleanyo kaidtong 2001.[11] Nakalubong siya sa Libingan ng mga Bayani sa Taguig.
Iba pang babasahon
[baguhon | baguhon an source]- Camagay, Ma. Luisa (2000). National Scientists of the Philippines (1978–1998). Pasig City, Philippines: Anvil Publishing, Inc. pp. 236–245. ISBN 971-27-0932-9.
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ "DOST – National Academy of Science and Technology: Encarnacion A. Alzona". Archived from the original on June 28, 2008. Retrieved October 29, 2007. Unknown parameter
|url-status=ignored (help) - ↑ 2.0 2.1 2.2 Camagay, National Scientists of the Philippines, p.244
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Politowski, Monique (May 23, 2011). "The "Re-Encarnacion" of NARA's Records". The Text Message. The National Archives. Retrieved November 5, 2014.
She became the first Filipino woman to earn a Ph.D. from an American university through this program.
- ↑ 4.0 4.1 Camagay, National Scientists of the Philippines, p. 242
- ↑ Camagay, National Scientists of the Philippines, p. 237
- ↑ Xiaojian Zhao; Edward J.W. Park Ph.D. (November 26, 2013). Asian Americans: An Encyclopedia of Social, Cultural, Economic, and Political History [3 volumes]: An Encyclopedia of Social, Cultural, Economic, and Political History. ABC-CLIO. p. 426. ISBN 978-1-59884-240-1.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 Camagay, National Scientists of the Philippines, p. 239
- ↑ Camagay, National Scientists of the Philippines, p. 239-240
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 Camagay, National Scientists of the Philippines, p. 238
- ↑ "Academy News 1985" (PDF). National Academy of Science and Technology. Gov.ph. Retrieved December 23, 2018.
- ↑ Dr. Encarnacion Alzona, 106, dies, Manila Bulletin, p. B17 (March 15, 2001)
Panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source]
Sarong saringsing an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.