Kaliwanagan sa Budismo

An Ingles na terminong kaliwanagan iyo an traduksyon sa Solnopan kan manlaenlaen na terminong Budhista, nangorogna an bodhi asin vimutti. An abstract na pangngaran na bodhi (Sanskrito: बोधि; Pali: bodhi), an boot sabihon an kaaraman o kadunongan, o nagimata na intelihensiya, nin sarong Buddha. An berbal na gamot na budh- boot sabihon "pagkagimata," asin an literal na kahulogan kaini mas harani nang magmata. Maski na ngani na an terminong buddhi ginagamit man sa ibang pilosopiya asin tradisyon kan Indya, an pinakakomun na gamit kaini yaon sa konteksto kan Budhismo. An Vimukti iyo an katalingkasan sa o pagluwas kan mga fetters asin kaulangan.

An terminong "kaliwanagan" popular sa kinaban na Solnopan sa paagi kan ika-19ng siglong mga traduksyon kan Aleman-namundag na pilologo na si Max Müller. Igwa iyan nin ideya sa Solnopan dapit sa pankagabsan na pakarorop sa temporaryong katotoohan o katunayan. An termino ginagamit man sa pagtradusir kan nagkapirang iba pang terminong Budhista asin konsepto, na ginagamit sa pagpasabot (initial) na pakarorop (prajna (Sanskrito), wu (Chinese), kensho asin satori (Hapones); kaaraman (vidya); an "pagbubulos" (Nirvana) nin nakakapurisaw na mga emosyon asin pagmawot; asin an pagkamit kan supremong pagka-Buddha (samyak sam bodhi), arog halimbawa ni Gautama Buddha.

Dai aram kun ano talaga an pagkagimata ni Buddha. Posibleng imbwelto diyan an pakaaram na nakamtan an katalingkasan sa paagi kan kombinasyon nin pagkamaisip asin dhyāna, na iinaplikar sa pakasabot sa paglataw asin sa pag-untok kan pagmawot. An relasyon sa pag-oltanan nin dhyana asin pakarorop iyo an pangenot na problema sa pag-adal sa Budhismo, asin saro iyan sa pundamental na mga problema sa pag-aadal kan Budismo.

Sa kinaban sa Solnopan, an ideya nin (espiritwal) kaliwanagan nagkaigwa nin romantikong kahulogan. Iyan nagin kaparehong kahulogan kan pagkaigwa nin realisasyon sa sadiri asin kan tunay na pagkatawo saka kan falsong pagkatawo, na ibinibilang na sarong substansyal na kahulogan na tinutukar nin sosyal na pagdisiplina.