Lahing Malay
An konsepto kan Lahing Malay (Ingles: Malay race) iyo hinimo kan Aleman na doktor na si Johann Friedrich Blumenbach (1752–1840), asin pig-klasipika sinda bilang an "kayumangging lahi".[1][2] An Malay iyo sarong termino na piggagamit kan patapos na ika-19 na siglo asin amay na ika-20 na siglo para i-apud sa mga Austronesyong mga tawo[3] o maigrupo an mga parataram na Austronesyo sa sarong lahi.
Puon ki Blumenbach, nagkapirang mga anthropolohista an hinaboan an teorya nin limang (5) lahi, asin pigheras an pagigin komplikasyon sa pagrupo nin mga lahi. An konsepto nin "Lahing Malay" iyo lain sa mga etnikong Malay na yayaon sa Malaya asin parte nin arkipelagong Malay sa mga isla nin Sumatra asin Borneo.
Etimolohiya[baguhon | baguhon an source]
An mga primerong rekord kan taramong Melayu o Malayu iyo gikan sa Tsinong rekord na nagheras sa sarong kahadean na nagngangarang "Malayu", na iyo nagpadara nin representante sa Tsinong korte sa enot na pagkakataon kan 645 CE. Naisurat ini sa librong Tang Huiyao na pigkolekta ni Wang Pu kan dinastiyang Song.[4] Igwa pang mga Tsino na toltolan an nagheras sa kahadean nin Malayu. Duwang libro an pigsurat kan budistang monghe na si I-tsing o I Ching (義淨; pinyin Yì Jìng) (634–713),[5] sa saiyang byahe hale sa Tsina pasiring sa Indya kan 671 kun sain saiyang pigheras (sa Ingles):
When the northeastern wind blows, we sail leaving Canton heading south.... After sailing for twenty days, we reach the land of Srivijaya. We stay there for about six months to learn Sabdavidya. The king was very kind to us. He helped send us to the land of Malayu, where we stayed for two months. Later we continued our journey to Kedah .... Sailing northward from Kedah, we reached the island of naked people (Nicobar) .... From here we sailed westward for half a month and finally reached Tamralipti (Indian east coast)
Saro pang toltolan na may ngarang Bhumi Malayu, na naisurat sa "Padang Roco Inscription" kan 1286 CE sa Dharmasraya, asin pagkatapos kan 1347 CE na pigliwat ni Adityawarman an saiyang sadiring inskripsyon sa estatwa nin Amoghapasa, kun sain pigdeklara niya an saiyang sadiri bilang an pamayo kan Malayupura.[6] An rekord sa Majapahit na Nagarakretagama kan 1365 CE, iyo nagmensyon sa kadagaan kan Melayu na pigdodomina kan Majapahit"[7] Gikan sa mga rekord na ini an ngarang Malayu na iyo garo an kahiwasan na nakapalibot sa "Batanghari river valley". An mga tawong nag-eerok sa subangang baybayon kan Sumatra asin parte nin rawis kan Malay iyo pigbibisto an saindang sadiri bilang "Malay" na may sarong tataramon na inaapod man na "Malay". Pagkatapos nin pag-abot kan mga Europeano kan ika-16 na siglo, an mga Europeano pig-aapud an mga katutubong tawo na nag-iistar sa parehong baybayon kan Malacca strait bilang "Malay". An terminong ini nai-aplikar man sa mga kataraid-lugar na may kaparehong karakter.
Depinisyon[baguhon | baguhon an source]
Sa saiyang doktoral na disertasyon kan 1775 na may titulong De generis humani varietate nativa (trams: On the Natural Varieties of Mankind), pigklasipika ni Blumenbach an apat na primerong lahi nin tawo base sa kolor kan palnit, iyo ini an Caucasiano (puti), Negro (itom), Katutubng Amerikano (red), asin Mongoliano (giyaw).
Kan 1795, nagdugang si Blumenbach nin panibagong lahi na aapudong 'Malay' na saiyang pigkonsidera na subkategorya kan parehong Ethiopiano asin Mongoliano na pasiring sa pinakamaitom na clove o "chestnut brown". Pigpahiwas man ni Blumenbach an terminong "Malay" para ibale an katutubong nag-eerok sa Marianas, an Filipinas, an Malukus, Sundas, Indochina, asin man an mga isla sa Pasipiko arug kan mga Tahitiano. Pigkunsidera niya an Tahitiano na bungo na saiyang nakua bilang an nawawarang sugpon; na nagpapahiling sa transisyon sa tahaw kan mga "primerong" lahi, an Caucasiano, asin an mga Negro.
Pigsurat ni Blumenbach (sa Ingles):
Malay variety. Tawny-coloured; hair black, soft, curly, thick and plentiful; head moderately narrowed; forehead slightly swelling; nose full, rather wide, as it were diffuse, end thick; mouth large, upper jaw somewhat prominent with parts of the face when seen in profile, sufficiently prominent and distinct from each other. This last variety includes the islanders of the Pacific Ocean, together with the inhabitants of the Mariannas, the Philippine, the Molucca and the Sunda Islands, and of the Malayan peninsula. I wish to call it the Malay, because the majority of the men of this variety, especially those who inhabit the Indian islands close to the Malacca peninsula, as well as the Sandwich, the Society, and the Friendly Islanders, and also the Malambi of Madagascar down to the inhabitants of Easter Island, use the Malay idiom.
— [8]
Kolonyal na impluwensya[baguhon | baguhon an source]
An pag-tanaw sa mga Malay ni Stamford Raffles iyo may signipikong impluwensya sa mga parataram nin Ingles, asin padagos man hasta sa ngunyan. Siya siguro an pinakaimportanteng boses sa pagheras kan ideya nin "Malay" na lahi o nasyun, na dae limitado sa etnikong Malay, kundi kaiba an mga tawo sa dakula pero dae ispesipikong parte kan Sur-subangang Asya na arkipelago. Si Raffles pigmokna an bisyon na an Malay bilang sarong nasyun na nakabase sa tataramon, na iyo linyada sa pagtanaw kan Ingles na Romantikong kahiroan sa oras na ito, asin kan 1809 nagpadara nin literaryong sanaysay sa tema na "Asiatic Society". Pagkatapos kan saiyang ekspedisyon sa nagligad na Minangkabau na lugar nin royalidad sa Pagaruyung, saiyang pigheras na ‘an ginikanan kan kapangyarihan, an ginikanan kan nasyun, na ekstensibong nakawarak sa Subangang Arkipelago’.[9] Asin sa nagsunod na pagsurat, saiyang pigbalyo an Malay hale sa sarong nasyun pasiring sa sarong lahi.[10]
Paggamit kan termino[baguhon | baguhon an source]
Indonesia[baguhon | baguhon an source]
Sa Indonesia, an terminong "Malay" (Indonesian: Melayu) mas bisto bilang an ethnikong Malay kay sa sa 'Lahing Malay'. Ini uli ta kadaklan kan taga-Indonesia iyo nagtutubod na sinda igwa nin sadiring kultura asin identidad na lain sa mga Malay sa baybayon. Kaya sa sainda, an Malay saro sanang etniko kaiba an Javanese (kaiba an sub-ethniko arug kan Osing asin Tenggerese), Sundanese, Minangkabau, Batak tribes, Bugis, Dayak, Acehnese, Balinese, Torajan, asin iba pa.
Malaysia[baguhon | baguhon an source]
Sa Malaysia, an mga naenot na kolonyal na sensus piglista na magkakasuway an mga etnikong grupo arug kan "Malay, Boyanese, Achinese, Javanese, Bugis, Manilamen (Filipino), asin Siamese". An 1891 na census pigsaralak an mga etnikong grupong ini sa tolong kategoryang lahi na piggagamit ngunyan sa modernong Malaysia— an Tsino, ‘Tamil asin iba pang katutubo kan Indya’, asin an ‘Malay asin iba pang katutubo kan arkipelago’. Nakabase ini sa pagtanaw na Europeano sa panahon kun sain an lahi iyo biyolohikal na pigbabasehan sa kategoryang siyentipiko. Para sa 1901 na sensus, an gobyerno nag-abiso na an taramong "lahi" ribayan dapat nin "nasyunalidad" kun mangyari liwat ito.[10]
Filipinas[baguhon | baguhon an source]
Sa Filipinas, pirang mga Filipino na pigkokonsidera an terminong "Malay" bilang an katutubong populasyon kan nasyun asin man sa kataraid-nasyun na Indonesia, Malaysia, Singapore, asin Brunei. An miskonsepsyon iyo dara kan Amerikanong anthropolohista na si H. Otley Beyer, na iyo naghimo sa mga Filipino bilang mga Malay talaga na nagluwas nin pa-norte gikan sa Malaysia asin Indonesia sa ngunyan.
Maski na ngani an teorya ni Beyer iyo hinahaboan na kan mga modernong anthropolohista, yaon man giraray an miskonsepsyon asin an kadaklan na Filipino nariribong sa identidad na Malay asin Austronesyano, na harus pigtatawan nin kaparehong boot-sabihon an duwa. May kadikit na pag-aram sa katotoohan na an terminong "Malay" nagsasambit sana sa mga ethnikong Malay sa ibang nasyun sa Sur-subangang Asya. An tamang termino na "Austronesyano" iyo dae pamilyar sa kadakalan nin mga Filipino.[11][12][13]
Estados Unidos[baguhon | baguhon an source]
Sa Estados Unidos, an klasipikasyong lahi na "Malay" iyo pigpabisto kan amay na ika-20 na siglo sa mga "anti-miscegenation laws" kan nagkapirang solnopang estado sa Estados Unidos. An mga "anti-miscegenation laws" iyo pang-estadong ley na nagbabawal sa pag-aguman sa tahaw kan mga Europeanong Amerikano asin Aprikanong Amerikano asin sa ibang mga estado patin naman sa ibang dae-puti. Pagkatapos ini kan pagdagsa kan mga Filipinong immigrante sa nasyun, kun sain sinda pigdesigna bilang miyembro kan lahing Malay.
Nagkapirang mga "anti-miscegenation laws" an pigpapundo pagkatapos kan Ikaduwang Gerang Pankinaban, puon sa California kan 1948. Kan 1967, gabos na natatadang ley laban sa "interracial marriage" iyo pigbisto na "unconstitutional" kan United States Supreme Court sa Loving v. Virginia asin dagos nang pigpapundo.
Hilingon man[baguhon | baguhon an source]
Sarong saringsing an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.Toltolan[baguhon | baguhon an source]
- ↑ University of Pennsylvania
- ↑ "Johann Frederich Blumenbach". Retrieved 18 February 2018.
- ↑ Rand McNally’s World Atlas International Edition Chicago:1944 Rand McNally Map: "Races of Mankind" Pages 278–279—On the map, the group called the Malayan race is shown as occupying an area on the map (consisting mainly of the islands of what was then called the Dutch East Indies, the Philippines, Madagascar, and the Pacific Islands, as well as the continental Malay Peninsula) identical and coextensive with the extent of the land area inhabited by those people now called Austronesians.
- ↑ Muljana, Slamet, (2006), Srivijaya, Yogyakarta: LKIS, ISBN 979-8451-62-7.
- ↑ Junjiro Takakusu, 1896, A record of the Buddhist Religion as Practised in India and the Malay Archipelago AD 671–695, by I-tsing, Oxford, London.
- ↑ Muljana, Slamet, (2005), Runtuhnya Kerajaan Hindu-Jawa dan Timbulnya Negara-Negara Islam di Nusantara, Yogyakarta: LKIS, ISBN 9789798451164.
- ↑ Brandes, J.L.A., (1902), Nāgarakrětāgama; Lofdicht van Prapanjtja op koning Radjasanagara, Hajam Wuruk, van Madjapahit, naar het eenige daarvan bekende handschrift, aangetroffen in de puri te Tjakranagara op Lombok.
- ↑ Johann Friedrich Blumenbach, The anthropological treatises of Johann Friedrich Blumenbach, translated by Thomas Bendyshe. 1865. November 2, 2006. "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2006-09-10. Retrieved 2006-09-10. Unknown parameter
|url-status=ignored (help) - ↑ Lady Sophia Raffles (1830). Memoir of the Life and Public Services of Sir Thomas Stamford Raffles. John Murray. p. 360.
- ↑ 10.0 10.1 Reid, Anthony (2001). "Understanding Melayu (Malay) as a Source of Diverse Modern Identities". Journal of Southeast Asian Studies 32 (3): 295–313. doi:. PMID 19192500.
- ↑ Acabado, Stephen; Martin, Marlon; Lauer, Adam J. (2014). "Rethinking history, conserving heritage: archaeology and community engagement in Ifugao, Philippines". The SAA Archaeological Record: 13–17. https://www.ifugao-archaeological-project.org/uploads/6/4/4/7/6447606/rethinking_history-conserving_heritage.pdf.
- ↑ Lasco, Gideon (28 December 2017). "Waves of migration". Philippine Daily Inquirer. https://opinion.inquirer.net/109810/waves-of-migration. Retrieved on 19 June 2019.
- ↑ Palatino, Mong (27 February 2013). "Are Filipinos Malays?". The Diplomat. https://thediplomat.com/2013/02/are-filipinos-malays/. Retrieved on 19 June 2019.