Mangga

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya

Mangga
Damulagon na mangga
Sayantipiko na klasipikasyon edit
Kahadean: Plantae
Klado: Angiosperms
Klado: Eudicots
Klado: Core eudicots
Klado: Rosids
Orden: Sapindales
Pamilya: Anacardiaceae
Genus: Mangifera
Espesyes:
M. indica
Ngaran binomyal
Mangifera indica
Manggang ginurot-gurot
Manggang damulagon
Burak kan mangga

An mangga (Ingles, mango; genus Mangifera) sarong tinanom na nagkakahoy asin may iba-ibang species. Ini pigpapatubo huli sa saiyang prutas. An pangangahoy kaini pagdakula sobra sa 30 metros an langkaw. Kadakulan kan tinanom na ini mga layas asin pili nanggad an pigpapatubo huli sa mga prutas kaini na marayrahay sa namit. An mangga nagtutubong tal sa Habagatan Asya asin luminakop sa kinaban orog na sa mga tropikal na lugar. Sinasabing an genus Mangifera iyo an dusok nagtutubo asin kinukultibar sa Sumatra, Java asin Borneo, Burma asin Indya. Mantâ labing sangribo an variety kan mangga, 20 mansana kaini an pigkukultibar para sa komersyal na produksyon. [2] An mangga iyo an nasyunal na prutas kan Indya asin Filipinas, siring man kan Bangladesh. Tinatanom an kahoy man na ini sa mga tinampo bilang ornamental asin sa pagtaong limpoy. May iba pang species an mangga, arog kan inaapod igdi sa Filipinas na Indian mango, alagad iba man an hitsura asin namit kan prutas kaini ta ini matabilog asin sa kagat maragotnot. Totoo, an prutas na mangga, maski arin, magunot sa tongod kan takogong asin nakakatinga sa ngipon. An pisog kaini lapnad na matipanas man sa poro.

Dakulaon na mangga

[3]

An mangga igwang sinasabing "damulagon" (o, karabaw) asin "piko". An damulagon mataba, mahamis nanggad asin mahamot, asin an sodsod niya kahampang kan takogong bakong mapanas asin dai napormang garo tiko bakong arog kan pikong mangga na risa an pagkatiko pagpaabot sa sodsod kaini. An huri medyo kulang sa hamis asin parati malungsing giyaw an kolor. An damulagon haros nagbuburu-bulawan na giyaw an kolor kun hinog na. Igdi sa Filipinas, inosip kan Departamento nin Agrikultura sa Iligan City an pagbungang mangga na pinakadakula asin pinakamagabat, kun bako lang sa Filipinas kundi sa bilog na kinaban, nagpipisadang 3.5 kilo (7.7 na libra) [4]

Sinasabing an pinakadakulang importador nin mangga iyo an Estados Unidos.

Iba-ibang pag'andam kan prutas na mangga[baguhon | baguhon an source]

An prutas kan mangga pwedeng kakanon sa pagkahinog niya na dai i-agi sa proseso. Alagad, ini pwedeng an laman mismo binabalad asin pinapaalang dangan itinitinda na paratos na. An siring iyo an praktis sa Cebu, Filipinas asin ini ngane pigluluwas sa Filipinas pasiring ibang nasyon orog na makusog kag'order kaini an Hapon. Ginigibo man atsara an hinog o hilaw na mangga. Igwa naman inomon o shake na mangga resulta kan rinurunot an laman kaini sa blender. Pig'eksportar naman an manggang prutas na de lata kan dakul nang nasyon.

An pakinabang kan manggang kahoy[baguhon | baguhon an source]

An pasagì kan mangga ginagamit na gayo sa pagpanday nin harong o pang-kanâ sa mga mwebles.

Mga panluwas na takod[baguhon | baguhon an source]

  • Carabao mango:Philippine's sweet pride [1] Kinua 23-02-14
  • Do you know Alphonso mango [2] Kinua 23-02-14

Toltolan[baguhon | baguhon an source]

  1. World Conservation Monitoring Centre (1998). Mangifera indica. The IUCN Red List of Threatened Species 1998: e.T31389A9624842. doi:10.2305/IUCN.UK.1998.RLTS.T31389A9624842.en Downloaded on 05 January 2019.
  2. http://edition.cnn.com/2013/07/17/travel/international-mango-festival/ Kinua 23-02-14
  3. http://panlasangpinoy.com/2010/01/25/another-world-record-for-the-biggest-mango/Kinua[permanent dead link] 23-02-14
  4. http://panlasangpinoy.com/2010/01/25/another-world-record-for-the-biggest-mango/ Kinua 23-02-14