Jump to content

Marie Wilcox

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
Marie Wilcox
Wilcox kan 2016
Kamundagan(1933-11-24)Nobyembre 24, 1933
Visalia, California
KagadananSeptyembre 25, 2021(2021-09-25) (edad 87)
Visalia, California

Si Marie Desma Wilcox (Nobyembre 24, 1933 – Septyembre 25, 2021)[1][2][3] sarong katutubong Amerikana sa Estados Unidos na iyo an sa magkapira na sanang parataram kan Wukchumni, sarong dayalekto kan Tule-Kaweah, na parte kan Yokutsan na lenggwaheng indigenous tinataram sa Tule-Kaweah Yokuts kan California.[2][4] Siya naglapigot nin 20 taon makahaman nin diksyunaryo kan Wukchumni asin saiyang ipigtukdo ini sa mga kabanwa niya.[5]

Si Wilcox namundag sa sarong rantso sa Visalia, California, an pinakangohod sa pitong aki ninda na Beatrice Arancis asin Alex Wilcox, sarong tumatawo sa rantso. Siya pinakadakula kan saiyang mga apoon (lolo asin lola) sa sarong saidton na harong sa Venice Hills asin pakatapos sa ikawalong grado, siya man nagtrabahong katuwang sa ra ntso asin paraguno nin mga prutas. Naagom si Joe Garcia, siya nagkaigwang apat na aking babae asin sarong aking lalaki. Nag'estar siya sa Woodlake, California asin nagadan sa ospital sa Visalia huli sa pagpakit kan saiyang aorta kan siya hale sa pigatenderan na kompleanyo kan sarong makuapo.[3][4][5]

Tataramon na Wukchumni

[baguhon | baguhon an source]

An lola ni Wilcox tataong magtaram nin Wukchumni; pakagadan kaini, si Wilcox nagpoon nang magbilog kan diksyunaryo bilang pag'onra sa saiyang lola, gamit an kompyuter asin sa pagtabang ni Nicholas Luna, sarong Apache.[1][3] Saiyang itinala' pati an mga tanog kaini asin an pakasayod kanlambang kataga' sa saiyang diksyunaryo, asin kan an ginigibo niya natampok sa sarong dukomentaryo kan 2014 kan New York Times,[1][2][6][7] an saiyang pamilya asin ibang myembro kan tribu niya nagkainteres na buhayon an saindang lenggwahe.[3] Siya asin saiyang aking babae na si Jennifer Malone, pigtutukdo na ini; bago magadan si Wilcox, siya nagtutukdo kaini sa Owens Valley Career Development Center, na ini ipapadagos.[4][5] An diksyunaryo napa-copyright kan 2019 alagad dai pa napalagda.[3] Kan 2014, pinagtantya na an tribung Wukchumni igwa na lang nin mga 200 na magkadurugo.[1][2][7] Kan kaamaying 2010, sarong pinsan an nagadan, si Wilcox iyo an natada na mahusay pa sa pagtaram kan saindang tataramon;[3] sa pagkagadan niya, igwang tolo pa, kabali saiyang mga aking babae.[4][5]

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 Vaughan-Lee, Emmanuel (September 19, 2014). "Marie's Dictionary" (documentary video, 10 mins). Global Oneness Project. Archived from the original on October 4, 2021. Retrieved October 9, 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 Vaughan-Lee, Emmanuel (August 18, 2014). "Who Speaks Wukchumni?". The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/video/opinion/100000003061982/who-speaks-wukchumni.html. 
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Seelye, Katharine Q (October 7, 2021). "Marie Wilcox, 87, an Elder Who Created a Dictionary To Save a Dying Language". The New York Times. https://www.nytimes.com/2021/10/06/us/marie-wilcox-dead.html.  Also at Yahoo News Archived October 10, 2021, at the Wayback Machine., October 9, 2021.
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 Kohlruss, Carmen (October 8, 2021). "Native elder saved her tribe's language. Her Tulare County family vows to 'keep it going'". Fresno Bee. https://www.fresnobee.com/news/local/article254851952.html. 
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 "Marie Wilcox, who saved her tribe's language, dies". Associated Press. October 8, 2021. https://apnews.com/article/lifestyle-visalia-california-language-native-americans-9c22a3d062d65c1046c9425d47369361. 
  6. Roston, Tom (April 20, 2018). "Keeping Native American languages alive: In 'Marie's Dictionary,' Wukchumni lives on". Salon. Archived from the original on October 5, 2021. Retrieved October 9, 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  7. 7.0 7.1 Heller, Chris (September 22, 2014). "Saving Wukchumni". The Atlantic (with video by Emmanuel Vaughan-Lee, 9 min, 35 sec). Archived from the original on March 4, 2016. Retrieved October 10, 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)