Melchora Aquino
- Manunungod an artikulong ini sa nasyunal na heroe na bisto man bilang "Tandang Sora". Para sa distrito, hilingon an Syudad nin Quezon.
| Melchora Aquino de Ramos | |
|---|---|
 | |
| Kamundagan | Enero 6, 1812 Balintawak, Caloocan (parte ngunyan kan Syudad nin Quezon), Probinsiya kan Manila, Captaincy General of the Philippines |
| Kagadanan | Pebrero 19, 1919 (edad 107) Caloocan, Kaiislahang Filipinas |
| Nasyunalidad | Filipino |
| Iba pang mga ngaran | Tandang Sorâ |
| Agom | Fulgencio Ramos |
| Mga aki | 7 |
Si Melchora Aquino de Ramos (ika-6 kan Enero 1812 – ika-19 kan Pebrero 1919), sarong Pilipinang rebolusyunaryo na nagin bisto bilang "Tandang Sora" ("Gurang na Sora") nin huli ta sa saiyang edad sa kasagsagan kan Rebolusyong Pilipino .
Bistado siya bilang "Kataas-taasang babaye kan Rebolusyon" asin an "Ina kan Balintawak" para sa saiyang mga kaarambagan.
Amay na pagkabuhay dangan pagkasal
[baguhon | baguhon an source]Iminundag si Aquino kan ika-6 kan Enero 1812 sa Balintawak, Syudad nin Quezon.[1]
Aki nin babaye si Aquino kan sarong magkapares na parabukid na sina Juan asin Valentina Aquino, dae siya naglalaog sa paadalan o eskwelahan. Alagad, mukang taratao siyang magbasa dangan magsurat sa amay na edad dangan talentado bilang sarong parakanta asin naggaganap sa mga lokal na mga kaganapan na iyo man sa Misa para sa saiyang Simbahan. Minsan man siyang pigpili bilang sarong Reyna Elena sa kasagsagan kan "Santacruzan" na sarong prosesyunal na rampahan nin ipagunita kan paghahanap ni Reyna Helena kan Krus ni Kristo, na pigseselebrar sa Filipinas kada bulan nin Mayo.[1][2]
Kalaunan sa saiyang nuhay, ikinasal siya ki Fulgencio Ramos,[1] na sarong cabeza de barrio (punong baryo), asin nagkaigwa nin anomna mga aki. Nagadan si Ramos kan nasa pito na an edad kan saiyang pinakabunsong aki dangan nawalat siya na solong magurang para sa saiyang mga aki. Nagpadagos si Aquino kan saiyang buhay bilang sarong hermana mayor na aktibo sa pagseselebrar nin mga pista, mga bautisimo, dangan mga kasalan. Nagtrabaho siya nin marhay tanganing maitao sa saiyang mga aki an edukasyon.[1]
Pagkakabayon sa Rebolusyon
[baguhon | baguhon an source]Sa saiyang katutubong banwaan, nag-operar si Tandang Sora ni sarong bakalan o tindahan,[3] na kun saen naging kublian para sa mga igwang helang asin sa mga rebolusyunaryong nalugadan. Pigpakakan niya,[1] pigtawanan man nin atensyon medikal asin pighihikayat an mga rebolusyunaryo na may payo nin garo ina danga mga pamibi.
Sa saiya man na harong pasekretong nagpupulong an mga Katipunero (mga rebolusyunaryo). Kaya nakua niya an pangarang "Babaye kan Rebolusyon", "Ina kan Balintawak", "Ina kan Rebolusyong Pilipino", asin Tandang Sora (an Tandang gikan sa kataga o taraom na Tagalog matandâ, na an boot sabihon gurang). Yaon siya asin an saiyang aki na si Juan Ramon sa Hibi kan Balintawak dangan nagin testigo sa pagpu'kit kan mga sedula.[1]
Kan naaraman kan mga mga Espanyol an manongod sa saindang mga aktibidades asin mga kaaraman sa kun saen man kan mga Katipunero, pigparahapot siya alagad nagtanggi siya na magsiwalat nin anuman na mga impormasyon. pigdakop siya kan mga guardia civil dangan pinaapon sa Guam, Kaiislahang Marianas,[1] na kun saen siya asin an sarong babaye na pinagaranan na Segunda Puentes na pigdakop nin irarom na harong sa residensiya ni Don Justo Dungca.[4][5]
Pagkatapos kan pagkontrol kan Estados Unidos sa Filipinas kadtong 1898, arog kan iba pang mga pigpaapon, nakabalik si Tandang Sora sa Filipinas, sagkod kan siya nagadan kan ika-19 kan Pebrero1919, sa edad na 107.[1] An saiyang labi piglipat sa saiyang sadiring bakudan (ngunyan bisto sa Pan-alaalang Parke nin Himlayang Pilipino, Syudad nin Quezon).[nangangaipo nin toltolan]
Legasiya
[baguhon | baguhon an source]Bilang sarong patotoo kan pagbisto kan utang na loob, an distritong Syudad nin Quezon asin an dalan pinagaranan ki Aquino. Pigkaag man an saiyang profile sa limang-sentimong sensilyo kan Filipinas kan 1967-92.
Siya na enot na Pilipina na nagbutwa sa sarong mga papel de bangko nin Pilipinong piso, sa kasong ini, sarong 100-peso bill gikan sa English Series (1951–66). Ipigpangaran an Kalye Tandang Sora sa syudad kan San Francisco, California, Estados Unidos, para sa saiyang honor.[nangangaipo nin toltolan]
Kan 2012, sa selebrasyon kan saiyang ika-200 na kaaldawan, nagdesisyon an Gobyerno Syudad kan Syudad nin Quezon ia ilipat an mga labi ni Aquino gikan sa Pan-alaalang Parke nin Himlayang Pilipino paduman sa Nasyunal na Dambana ni Tandang Sora sa Banlat, Syudad nin Quezon. pigdeklara man kan gobyerno syudad an 2012 na magin Taon ni Tandang Sora.[6][7]
An saiyang mga ginikanan nagdadara nin manlaen-laen na mga apelyido, na haros gabos nag-eerok na sa Novaliches asin sa mga distritong Tandang Sora sa Syudad nin Quezon na iyo man sa Guam (USA) arog kan Figueroa, Ramos (apelyido kan saiyang agom), Geronimo, Eugenio, Cleofas asin Apo.[8]
Sa popular na kultura
[baguhon | baguhon an source]- Pigkurit ni Angelita Loresco sa 2013 TV series na Katipunan.
- Pigkurit ni Erlinda Villalobos sa pelikula kan 2014 na Bonifacio: Ang Unang Pangulo.
- Reperensiya sa kantang “Babae” Kan Inang Laya
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 Language Arts for the Filipino Learners: An Integrated Language and Reading Work-a-Text for Grade Four: Volume One. Rex Bookstore, Inc. pp. 106–. ISBN 978-971-23-1402-5.
- ↑ "5 Surprising Facts About Melchora Aquino ('Tandang Sora')". 19 March 2014.
- ↑ Kirstin Olsen, ed. (1994). Chronology of women's history. Greenwood Publishing Group. ISBN 9780313288036.
- ↑ Augusto V. de Viana, "In the Far Islands,: The Role of Natives from the Philippinees in the Conquest, Colonization and Repopulation of the Mariana Islands. 2004:134.
- ↑ Isagani R. Medina, "Melchora Aquino Wife of Fulgencio Ramos," In: Women in the Philippine Revolution, Rafaelita Hilario Soriano, ed. Quezon City: Printon Press, 1995, pp 12-13.
- ↑ "P-Noy to lead re-interment of Tandang Sora's remains". Worldcoingallery.com.
- ↑ Ocampo, Ambeth. "Tandang Sora home on her 200th birthday". Philippine Daily Inquirer. Retrieved 2012-01-08.
- ↑ INQUIRER.net. "Heirs want Tandang Sora holiday declared". newsinfo.inquirer.net. Retrieved 2015-09-04.
Mga panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source] |
An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Melchora Aquino. |
- An biograpiya ni Melchora Aquino na nakasurat sa tataramon na tagalog
- An 10 interesadong mga impormasyon manongod sa buhay kan nasyunal na heroeng si Melchora Aquino
- talambuhay ni Melchora Aquino
Sarong saringsing an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.