Mormon
Mormon iyo an sarong termino na pinaggagamit sa pagladawan nin mga parasunod, mga naggigibo, mga parasunod o mga konstitwente kan siyertong mga denominasyon na yaon sa laog kan Kahiroan nin Banal sa Huring Aldaw (LDS na kahiroan). An Simbahan ni Jesukristo nin Mga Banal Sa Huring-aldaw (LDS na Simbahn) nag-aako na an “Mormon” dapat lang na mai-aplikar sana sa mga miyembro kaini, tanganing malikayan na maribong sa Pundamentalistang Mormon na mga grupo na nagpapraktis pa nin dakol na pag-aagom. Kaya lang, an termino iyo man an pinaggagamit tanganing maipanungod sa iba pang mga sekta na binibisto si Brigham Young bilang sarong propeta, kabali na an Pundamentalistang Mormon. An termino bako man na gayong pinag-aaplikar sa iba pang mga sekta na yaon sa lindong kan Kahiroan nin Banal sa Huring Aldaw, arog baga sa Komunidad ni Kristo, na dae na nakipag-asosyar ki Brigham Young pagkatapos sa kagadanan ni Joseph Smith, Jr., an pundador kan kahiroan nin LDS.
An terminio naggikan sa Libro ni Mormon, na enot na pinagpublisa kan 1830 ni Joseph Smith, Jr.. Uyon sa Libro ni Mormon, an Mormon iyo an pangaran kan katutubong Amerikanong propeta-historyan na iyo an nagtiripon kan mayoriya kan libro.
Ginikanan kan Termino
[baguhon | baguhon an source]An terminong “Mormon” naggikan sa titulo kan Libro ni Mormon, sarong sagradong teksto na an mga tagasunod naniniwala na ini pinagsalin gikan sa laminang bulawan na nadiskubre ni Joseph Smith, Jr. asin pinagpublisa kan 1830. Uyon sa teksto kan Libro ni Mormon, si Mormon iyo an pangaran kan sarong yaon sa ika-4 na siglong propeta-historiyan na nagtiripon asin nagpahalipot sa kadakol na mga record kan saiyang mga ninuno na sinurat sa Libro ni Mormon. An libro pinaniniwalaan kan mga Mormons na iyo an literal na record sa pakipag-antabay nin Diyos sa mga pre-Columbian na mga sibilisasyon sa Amerika magpoon pa kan 2600 BC sagkod sa AD 420, na pinagsururat kan mga propeta asin mga parasunod ni Jesukristo. An libro nagtala nin mga katukdoan ni Jesukristo sa mga katawohan sa mga Amerika siring man an personal na ministeryo ni Kristo sa pag-iriga nin mga katawohan ni Nephi pagkasunod kan saiyang pagkabuhay-liwat. An mga Mormons naniniwala sa Libro ni Mormon na iyo an saro pang tipan ni Jesukristo, “banal na kasuratan kumparable sa Bibliya.
Uyon sa Oxford English Dictionary, saro sa mga pinaka-amay na pinagpublisang mga paggagamit kan terminong “Mormon” na minabisto sa mga paratubod sa Libro ni Mormon iyo kan 1833 sa paagi kan Louisville ( Kentucky) Daily Herald sa sarong artikulo, “An mga Mormons asin an mga Anti-Mormons.”
Popular na pinaggagamitan
[baguhon | baguhon an source]An mga terminong “Mormon” asin “Mormonita” enot na pinaggamit kan 1830 bilang mga pan-insultong taramon na minaladawan sainda na nagsurunod ki Joseph Smith asin naniniwala sa banal na ginikanan kan Libro ni Mormon. An termino dae nahaloy inampon kan mga Mormons sa sadire ninda, baya, asin ini heneral na nawaraan kan pan-insultong kamugtakan.
An terminong “Mormon” iyo an mas pirmeng pinapanungdan an mga miyembro kan An Simbahan ni Jesukristo nin Mga Banal sa Huring-aldaw (LDS na Simbahan). Kaya lang, an termino pinag-ampon man kan ibang mga tagasunod kan Mormonismo, kabali na an tagasunod kan Pundamentalismong Mormon. An terminong “Mormon” heneral na dae pinagpapaboran kan ibang mga denominasyon kan Kahiroan nin Banal sa Huring Aldaw, siring baga sa Komunidad ni Kristo, na igwa man nin distinktong mga historiya gikan pa kan sa LDS na Simbahan magpoon pa sa pagkagadan ni Joseph Smith kan 1844.
An termino partikular na pinagkugos kan mga tagasunod kan Pundamentalismong Mormon, na nagpadagos sa pagtubod asin praktis kan dakol na pag-aagom, sarong kaugalian na an LDS na Simbahan opisyal na pinagbayaan na ini kan 1890. Sa paghihingoha na maidistansiya ini gikan sa poligamiya asin Pundamentalismong Mormon, an LDS na Simbahan pinanindugan an posisyon na an terminong Mormon dapat sanang ipag-aplikar sa LDS na Simbahan asin kan mga miyembro kaini, asin bako sa ibang mga tagasunod na pinag-ampon man an termino. An simbahan pinagsambit an AP Stylebook, na nagsasabi, “An terminong Mormon bakong tultol na pinag-aplikar sa ibang Mga Banal sa Huring Aldaw na mga simbahan na nagresulta gikan sa kabarangaan pagkatapos kan pagkagadan ni Joseph Smith. Maski na ngani kaining posisyon kan LDS na Simbahan, an terminong Mormon iyo an lawig na pinaggagamit kan mga journalists asin bakong journalist sa pagpapanungod sa mga tagasunod kan Pundamentalismong Mormon.
An Mormon na Simbahan
[baguhon | baguhon an source]An opisyal na pangaran kan Salt Lake City, Utah nakabaseng simbahan iyo An Simbahan ni Jesukristo nin Mga Banal sa Huring-aldaw. Habang an terminong “Mormon Church” haloy na gayong nakadukot sa simbahan bilang sarong gaha, ini bakong awtorisadong titulo, asin an paggamit kaini dae pinagtutugot kan simbahan, maski na ngani na an paggamit kan “Mormon” sa ibang konteksto bakong heneralmenteng pinagkonsiderang opensibo asin komon na pinaggagamit kan mga miyembro kan simbahan. An mga lideres kan LDS na Simbahan pinaghuhurot na gamitin an bilog na kapangaranan kan simbahan tanganing mataw-anan nin doon an pokus kan simbahan ki Jesukristo.
Pan-Iskolar na paggagamit
[baguhon | baguhon an source]Si J. Gordon Melton, sa saiyang Encyclopedia of American Religions, pinagbanga an mga Mormons sa Utah Mormons, Missouri Mormons, Polygamy-Practicing Mormons, asin Other Mormons. Sa eskimang ini:
- An Utah Mormon na grupo minabali sa mga organisasyon na dae nagpapraktis nin poligamiya na minagikan sa mga Mormons na nagsurunod ki Brigham Young na iyo na ngunyan an Utah. An Simbahan ni Jesukristo nin Mga Banal sa Huring-aldaw iyo na sa karayoe an pinakadakula kaining mga grupo, asin an grupo sana na inisyal na nag-erok sa Utah.
- An Missouri Mormon na mga grupo minabale sainda na bakong nagpapraktis nin poligamiya na nagpili na dae magbiyahe pasiring sa Utah asin ngunyan yaon an pamayong opisina sa Missouri, na si Joseph Smith, Jr. an nagngaran bilang iyo an paabuton na lugar nin Bagong Jerusalem. Ining mga organisasyon minabale sa Komunidad ni Kristo, Simbahan ni Kristo (Templong Lote), Katadaang Simbahan ni Jesukristo nin Mga Banal sa Huring Aldaw, asin iba pa.
- An nagpapraktis nin Poligamiyang Mormon na mga grupo iyo sinda na sa ngunyan nagpapraktis nin poligamiya, maski sa anuman na lokasyon.
- An Ibang mga Mormon na mga grupo minabale sainda na may pamayuhang opisina sa Utah o Missouri asin dae nagpapraktis nin poligamiya, siring basa sa An Simbahan ni Jesuskristo (Bickertonita) asin an An Simbahan ni Jesukristo nin Mga Banal sa Huring Aldaw (Strangita).
An mga terminong “Utah Mormon” asin “Missouri Mormon” mapuwedeng magin problematiko kun interpretaron na mangahulugan na sobra sa lokasyon kan manlaen-laen na mga pamayong opisina kan mga grupo. An mayoriya kan mga miyembro kan “Utah Mormon” na mga grupo asin an “Missouri Mormon” na mga grupo dae na naka-estar sa arinman kaining mga estado kan Estados Unidos. Maski na ngani na mayoriya kan mga Utahns mga miyembro kan An Simbahan ni Jesukristo nin Mga Banal sa Huring-aldaw, an LDS na Simbahan igwa nin pankinaban na mga kamiyembrohan na an mayoriya kaining mga miyembro yaon sa luwas kan Estados Unidos. O baya an kadakli kan “Missouri Mormons” nag-eerok sa Missouri.
Kahulugan nin tataramon
[baguhon | baguhon an source]An Mayo 15, 1843 na isyu kan opisyal na peryodikong Mormon Times and Seasons naglaman nin sarong artikulo, na minatukdong sinurat ni Joseph Smith, Jr., minapakahulugan kan etimolohiya kan pangaran na “Mormon” gikan sa Ingles na “more” + Ehipsiyanong mon, “good”, asin pinalanyog an kahulugan siring sa mga minasunod:
Ini pinagsambit na ining taramon na [mormon] pinagkahulugan gikan sa Griyegong tataramon na mormo. Bako ini an kaso. Daeng Griyego o Latin na yaon sa mga lamina na kun saen ako, sa paagi kan grasya nin Diyos, pinagsalin an Libro ni Mormon. Tuguti na an lengguwahe kan librong ini an magtaram para sa sadire. Sa ika-523 na pahina, sa ikaapat na edisyon, ini nababasa: Asin ngunyan hilnga samuyang pinagsurat ining record na uyon sa samuyang kaaraman sa mga karakter na pinag-aapod sa samuyang pag-iriba na Repormadong Ehipsiyano… mayong ibang mga katawohan an nakakaaram sa samuyang lengguwahe; kun kaya an Diyos iyo an nag-andam na mga paagi para sa interpretasyon baya kaini.”…[An] Bibliya sa kalawigan kaining hiprayan, nangangahulugan na “maray”; nin huli ta an Tagapagligtas nagsabi uyon sa ebanghelyo ni John, “Ako an marahayon na pastor;” asin ini bakong likwas sa komon na paggagamit nin mga termino, na boot sabihon na maray iyo an mas importanteng pinaggagamit, asin ini daeng sagkod na oposisyon kan maraot. Kita masabi gikan sa Saxon, good; sa Dane, god; sa Goth, goda; sa German, gut; sa Dutch, goed; sa Latin, bonus; sa Greek, kalos; sa Hebrew, tob; asin sa Egyptian, mon. Kaya, sa kadagdagan na more, o an kontraksyon, mor, nagkaigwa kita nin tataramon na MOR-MON; na an kahulugan, literal, mas marahayon.
Kumbaya si Smith iyo an aktuwal na tagapagsurat kaining kasabihan bakong segurado. An Opisyal na historiyan kan LDS na Simbahan na iyo si B.H.Roberts pinaghale an kota gikan sa saiyang ''History of the Church'' na kompilasyon, na nagsasabi na siya nakanagbo nin ebidensiya na si W.W.Phelps an nagsurat kan paragrap asin ta ini “pinagbase sa bakong seguradong katugmadan asin opensibong pedantiko.” An apostol kan LDS na Simbahan na si Gordon B. Hinckley pinagnota na sa “mas marahayon” an pagsalin iyo an bakong tama pero nagdagdag na an “Mormon nangangahulugan na ‘mas marahayon’ na iyo an sarong positibong motto para sa mga miyembro kan LDS na Simbahan.
Kahulugan sa Libro ni Mormon
[baguhon | baguhon an source]Uyon sa Libro ni Mormon, an sarong tawo na pinagngaranan na Mormon pinagtiripon an haros 1000 taon na mga kasuratan asin man nagsurat kan mga pangyayari kan saiyang kapanahunan nin buhay. An teksto kan Libro ni Mormon konsistido kaining kumpilasyon asin kan saiyang mga sinurat na may iba pang mga kadagdagan na mga sinurat. Para sa saiyang ginibo, an libro ipinagngaran sa saiya. Kadagdagan sa tinaong pangaran, an pangaran na “Mormon” pinaggamit sa Libro ni Mormon bilang sarong pangaran nin lugar, na kun saen an sarong lalake na pinagngaranan na si Alma nagbunyag sa mga katawohan: Asin ini nangyaring naglipas na habang kadakol an nagtubod sa saiya nagduman pasiring sa sarong lugar na pinag-aapod na Mormon, na nagresibe ining pangaran gikan sa sarong hade, na yaon sa mga kasagkoran nin kadagaan na impestado, sa paagi nin mga panahon o sa kalingkawasan, kan layas na mga hayop.
Marka-patibay (Trademark)
[baguhon | baguhon an source]Sa ibang nasyon, an Mormon asin iba pang mga kaputligan (phrases) kabale an termino rehistradong markang patibay na pagsadire kan Intellectual Reserve, Inc. (sarong holding company para sa mga intellectual property kan LDS na Simbahan. Sa Estados Unidos, an LDS na Simbahan nag-aplay nin sarong marka-patibay sa taramon na “Mormon” sa pag-aplikar kaini sa relihiyosong mga serbisyo; kaya lang, an United States Patent and Trademark Office pinagsikwal an aplikasyon, sinasabi na an terminong “Mormon” sobrang heneriko, asin popular na nasasabutan bilang minapanungod sa sarong partikular na klase nin simbahan, kapareho kan Presbiterio o Metodista, kesa baya sa sarong panserbisyong marka. An aplikasyon yaon sa pag-apila poon pa kan katahawan nin 2007.
Hilingon man
[baguhon | baguhon an source]- Listahan nin Mga Banal sa Huring Aldaw - notableng mga Mormons
- Restorayanismo
