Rosa Henson
| Maria Rosa Luna Henson | |
|---|---|
| Kamundagan | Disyembre 5, 1927 |
| Kagadanan | Agosto 18, 1997 (edad 69) |
| Iba pang mga ngaran | "Lola Rosa" |
Si María Rosa Luna Henson[1][2] o mas bisto sa "Lola Rosa" ("Grandma Rosa") (1927–1997) iyo an enot na Pilipina na naipasapubliko an saiyang istoriya kan 1992 bilang sarong kaaliwang babaye (oripon nin kayuhan o seks kan militarya) para sa Imperyal na Suldados na Hapon sa kasagsagan kan Ikaduwang Gerang Pankinaban.
Uusipon kan saiyang buhay
[baguhon | baguhon an source]Iminundag si Maria Rosa Luna Henson kadtong Disyembre 5, 1927. Nagdakula siya sa katiusan sa Pampanga kaiba an saiyang single na ina na si Julia. Iminundag an illegitimate child ni Don Pepe, sarong mayamanon na kagsadri nij daga, paminsan minsan sana nadudungangan ni Henson an saiyang ama sa saiyang bilog na pagkaaki. Pagkatapos kan nagpoon an Ikaduwang Gerang Pankinaban, nagin miyembro si Henson kan Hukbalahap, sarong hirong gerilya nin Komunista na pighahabuan an mga pararakyadang Hapones. Kan Abril 1943 mantangvnasa saiyang mga kaibanan, pigkua si Henson kan mga suldados na Hapon dangan pigdara sa lokal na headquarters kan Hapon na kun saen puwersahan siyang ginibo na sarong “comfort woman.” Kan Agosto 1943, piglipat si Henson asin iba pang mga babaye sa mas dakulang establishimento sa Angeles, Pampanga na kun saen pinadagos an gawi-gawi. Kan Enero 1944, pig-atake kan mga gerilyang Hukbalahap dangan pigpatalingkas si Henson. Pagkatapos kan siyam na bulan nin pagiging kaaliwan na babaye, grabe an pigsapo ni Henson sa pansikolihikal dangan panpisikal. Kasal siya sa sarong huben na suldados na pigoangaranan na Domingo asin igwa ining tolong aki: Rosario (Agosto 1947), Rosalinda (Setyembre 1949), asin Jesus (Disyembre 1951). Nagadan si Domingo kan Nobyembre 1953. Poon kan 1957, nagtrabaho si Henson sa sarong pabrika nin sigarilyo sa haros tolumpulo may apat na taon.[3]
Kan 1992, kan si Henson nasa 65 na an edad, nagdesisyon siya na oras na para sabihon sa kinaban an manongod sa saiyang mga karanasan sa kasagsagan kan pananakop kan mga Hapon sa Filipinas sa kasagsagan kan gera. Sagkod 1992, duwang tawo lang an igwang aram sa saiyang pigtatago na sekreto: an saiyang huring ina dangan an saiyang gadan na agom. Pagkatapos kan mailuwas sa publiko an saiyang istoriya sa sarong komperensiya nin mga parapahayag kan Setyembre 1992, nagdesisyon si Lola Rosa na magsurat manongod sa saiyang mga karanasan sa oras kan gera sa libro, an libro pigtituluhan na Comfort Woman: A Slave of Destiny.
Sa Comfort Woman: A Slave of Destiny, nagtao si Lola Rosa nin sarong prangkang boses para sa dati-daiti kadtong silensyo dangan dae nahihiling na pamumuhay kan mga kaaliwang babaye o comfort women na Pilipino. Limampulong Pilipino babaye an pig-aasahan ma masunod sa halimbawa ni Rosa bilang pagdesisyon ninda na ibunyag an saindang mga sadiri asin mga personal na istoriya sa enot na pagkakataon, bako lang sa kinaban alagad sa sainda man na mga pamilya. Nagbali man an iba pang mga biktima, kaiba an mga gikan sa Korea asin Tsina, sa mga babayeng Pilipino na magsa'ngat nin sarong klaseng aksyon nin kaso laban sa gobyero kan Hapon kan Disyembre 1993. Magkairibanan na naghagad nin hustisiya sa porma kan sarong pormal na paghagad nin dispensa gikan sa gobyerno kan Hapon; an inklusyon kan gabos na mga kalupitan sa oras nin gera na piggibo kan mga Hapones paduman sa mga libro nin historiyang paadalan kan; dangan mga monetaryong pagbabayad-puri tanganing pambayad para sa gabos na pig-abuso asin karahasan na pigsagibo laban sa mga babaye.
Gayunman, pigtanggihan kan Gobyerno kan Hapon an legal na responsibilidad dangan nagtanggi na bayadan an mga biktima. Kalaunan, minasimbag sa naglulubong presyon kan padagos na mga protesta dangan mga apila kan mga nakaligtas asin kan saindang mga suportedores, nagkaag sa wakas an Hapon nin Asian Women's Fund (AWF) kan 1995 tanganing magkolektar nin kwarta gikan sa mga pribadong mga namamanwang Hapon, asin ialok ini sa mga biktima bilang “atonement payments" o "pambayad nin pambayad-puri.” Nagadan si Henson nin huli ta sa atake sa puso kan Agosto 1997, saromg taon pagkatapos kan magdesisyon siyang tanggapon an 320 milyong($26,667) monetaryong pagbabayad-puri na yen gikan sa AWF.[4]
Hilingon man
[baguhon | baguhon an source]- Walterina Markova, an lalaki na nagsirbi bilang sarong "comfort gay" sa kasagsagan kan gera
Mga toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Gerona, Danilo Madrid, The Ateneo de Naga at Seventy Building a Tradition of Excellence , C2010 pp.145
- ↑ Gerona, Danilo Madrid, The Ateneo de Naga at Seventy Building a Tradition of Excellence , C2010 pp.145
- ↑ Comfort woman A Filipina's story of prostitution and slavery under the Japanese military Book / Henson, Maria Rosa 1927. Lanham, Md.: Rowman & Littlefield, 1999. English
- ↑ https://www.nytimes.com/1997/08/27/world/maria-rosa-henson-69-dies-victim-of-japanese-brothels.html. Seth Mydans. Retrieved November 1, 2015
- Comfort Woman: Slave of Destiny, Maria Rosa Luna Henson: Woman of Courage, KASAMA Vol. 11 No. 3, Solidarity Philippines Australia Network, Cpcabrisbane.org, July–August–September 1997 and Philippine Center for Investigative Journalism, Manila, retrieved on: 10 June 2007
- Maria Rosa Luna Henson (1927 - 1997), Ateneo Library of Women's Writings (ALIWW), Ateneo de Manila University, Philippines and Rizal.Lib.Admu.edu.ph, retrieved on: 10 June 2007
- Comfort Women Slam Japan Apology, Newsbits Vol. 9.8, Reuter and MIT.edu Archived 2012-02-06 at the Wayback Machine., retrieved on: 10 June 2007
- Maria Rosa Henson 69 Dies Victim of Japanese Brothels, retrieved on: 1 November 2015
- Testimonies of the Victims, Retrieved 1 November 2015.