Jump to content

Tataramon na Maori

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
Maori
Māori
Subong saNueva Zelanda
RehiyonPolinesya
Subong na mga parataram
157,110 [1]
Opisyal na kamugtakan
Opisyal na tataramon sa
Nueva Zelanda
Sa regulasyon kanKomisyon nin tataramon na Māori
Mga kodigo nin tataramon
ISO 639-1mi
ISO 639-2mao (B)
mri (T)
ISO 639-3mri
Glotologomaor1246
ELPMāori
Linguaspero39-CAQ-a
lugar kun saen pigtataram an Māori
Pwedeng igwang mga simbolong IPA phonetic sa Unicode sa pahinang ini. Hilingon an IPA chart para sa Ingles para sa lyabeng sa pagtaram basado sa Ingles.

An tataramon Māori o Maori (Te Reo Māori), saro sa mga nasyunal na tataramon kan Nueva Zelanda kaiba kan tataramon na Ingles. Nabibilang an naturang tataramon sa pamilya nin mga tataramon na Austronesyo,kaiba an Tagalog asin Indones. Alagad mas harani ini sa mga tataramon na subangan na Polinesyo kaiba an mga Tuamotuano asin Tahisyano.

Halimbawa kan mga Taramon

[baguhon | baguhon an source]

Halimbawa kan mga taramong pangkaraniwan sa Maori.

Ahau/au = Ako
Koe = Ika
Ia = Siya
Koutou = Kamo
Mātou = Kami
Ratou = Sinda
Kia ora = Hola, gracias
Ae = Iyo
Kao = Dae
Tino pai = Maurag
Tino Kino = Masamâ
Ko Rangimarie ahau = Ako si Paz
Te aha te wa? = Ano'ng oras na?
No hea koe? = Taga sain ka?
No Aotearoa ahau = Taga Nueva Zelanda ako
Kei te pehea koe? = Kumusta?
Kei te pai ahau = Mabuti naman ako
Mohio koe kei hea Tamaki Makaurau? = Aram mo daw kun saen an Auckland?
Tēna koutou katoa = Pigbabati ko an gabos
Tēna koutou = Dios mabalos

Transliterasyon

  • Mane - Lunes
  • Tūrei - Martes
  • Wenerei - Mierkules
  • Tāite - Huebes
  • Paraire - Biernes
  • Rāhoroi/Hāterei - Sabado
  • Rātapu/Wiki - Linggo

Opisyal

  • Rāhina - Lunes
  • Rātū - Martes
  • Rāapa - Mierkules
  • Rāpare - Huebes
  • Rāmere - Biernes
  • Rāhoroi - Sabado
  • Rātapu - Linggo


Bulan Transliterasyon Opisyal
Enero Hānuere Kohi-tātea
Pebrero Pēpuere Hui-tanguru
Marso Māehe Poutū-te-rangi
Abril Āperira Paenga-whāwhā
Mayo Mei Haratua
Junio Hune Pipiri
Julio Hūrae Hōngongoi
Agosto Ākuhata Here-turi-kōkā
Setiembre Hepetema Mahuru
Oktubre Oketopa Whiringa-ā-nuku
Nobiembre Noema Whiringa-ā-rangi
Disiembre Tīhema Hakihea

Pakukumparar kan tataramon na Māori sa ibang mga tataramon na Austronesyo

[baguhon | baguhon an source]

Kapansin-pansin an haros pagkakapareho kan mga bilang nin mga tataramon na Austronesyo sa lambang saro. Gusto lang ipahiling na sararô lang an pamilyang kinabibilangan kan Māori asin kan mga tataramon nakasaad sa ibaba.

Numerong Desimal 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Māori, AD 2000  tahi  rua  toru  whā  rima  ono  whitu  waru  iwa  tekau 
PAN, circa 4000 BC  *isa  *DuSa  *telu  *Sepat  *lima  *enem  *pitu  *walu  *Siwa  *puluq 
Tagalog, AD 2000  isá  dalawá  tatló  ápat  limá  ánim  pitó  waló  siyám  sampu 
Kapampangan, AD 2000  metung  adwa  atlu  apat  lima  anam  pitu  walu  siyam  apulu 
Cebuano, AD 2000  usá  duhá  tuló  upat  limá  unom  pitó  waló  siyám  napulu 
Bikol Sentral, AD 2000  sarô  duwa  tolo  apat  lima  anom  pito  walo  siyam  sampulô 
Indones, AD 2000  satu  dua  tiga  empat  lima  enam  tujuh  delapan  sembilan  sepuluh 
Malagasi, AD 2000  irai(ka)  roa  telo  efatra  dimy  enina  fito  valo  sivy  folo 
Tongan, AD 2000  taha  ua  tolu  fa:  nima  ono  fitu  valu  hiva  -fulu 
Hawayano, AD 2000  kahi  lua  kolu  ha:  lima  ono  hiku  ʋalu  iʋa  -hulu 

Iba pang Pagkukumparar

[baguhon | baguhon an source]

Igwang iba pang pagkukumparar sa mga minasunod na nakasaad na tataramon.

Māori Tagalog Bikol Sentral Kapampangan Indones Tonga Niue Hāmoa Rapa Nui Tahiti Rarotonga Hawaii
rangi /langit/ /langit/ /banwa/ /langit/ /laŋi/ /laŋi/ /laŋi/ /ɾaŋi/ /ɾaʔi/ /ɾaŋi/ /lani/
tokerau /hangin/ /paros/ /angin/ /angin/ /tokelau/ /tokelau/ /toʔelau/ /tokeɾau/ /toʔeɾau/ /tokeɾau/ /koʔolau/
wahine /babae/ /babaye/ /babae/ /bibi/ /fefine/ /fifine/ /fafine/ /hahine/ /vahine/ /vaʔine/ /wahine/
whare /bahay/ /harong/ /bale/ /rumah/ /fale/ /fale/ /fale/ /haɾe/ /faɾe/ /ʔaɾe/ /hale/
matua /matanda/ /gurang/ /matwa/ /ibu/ /motuʔa/ /motua/ /matua/ /matuʔa/ /metua/ /metua/ /makua/

Mga Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  • Biggs, Bruce (1994). Does Māori have a closest relative? In Sutton (Ed.)(1994), pp. 96–-105.
  • Biggs, Bruce (1998). Let's Learn Māori. Auckland: Auckland University Press.
  • Bauer, Winifred (1997). Reference Grammar of Māori. Reed.
  • Clark, Ross (1994). Moriori and Māori: The Linguistic Evidence. In Sutton (Ed.)(1994), pp. 123–-135.
  • Harlow, Ray (1994). Māori Dialectology and the Settlement of New Zealand. In Sutton (Ed.)(1994), pp. 106–-122.
  • Sutton, Douglas G. (Ed.) (1994), The Origins of the First New Zealanders. Auckland: Auckland University Press.

Mga Panluwas na takod

[baguhon | baguhon an source]
  1. New Zealand Census 2006