Islam sa Filipinas

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya

An Islam iyo an enot na narekord na monoteistikong relihiyon sa Filipinas. Nakaabot an Islam sa Filipinas kaidtong ika-14 na siglo[1][2] na an pag-abot kan mga Muslim na parakalakal, an mga misyonerong Sufu gikan sa Ba Alawi kan Yemen gikan sa Persian Gulf, habagatan na Indya, asin an saindang mga tagasunod gikan sa nagkapirang sultanato sa kahiwasan kan Malay Arkipelago. An mga enot na misyonero nagsunod sa huring ika-14 asin kaamayi kan ika-15 na siglo.[3] Sinda an nagngenot na magbilog kan mga sultanato asin nagsakop sa kadagaan kan Mindanao asin Sulu.[4] Idtong mga nagliwat sa Islam nagin midbid bilang mga Moro, na an pagsakop kan Muslim nakaabot sa rayo kan Tondo na sa huri nagin parte kan Imperyong Brunei vassal-estado kan Maynila.[5]

Nakalakop na an mga sultanatong Muslim sa katahawan kan Filipinas pag-abot kan ika-16 na siglo, kan an Espanyol uminabot sa pamayo ni Ferdinand Magellan.[6] An pagsakop kan mga Espanyol naggiya sa Katolikong Kristiyano na magin sarong predominanteng relihiyon sa haros gabos na lugar sa Filipinas, na an Islam nagin signipikanteng minoryang relihiyon.[7][8]

Kaidtong ika-12 na siglo, igwa nin dai pagka-uruyon dapit sa sukol kan populasyon kan mga Muslim.[9] Pigreport kan 2000 Census na an mga Muslim pigkokompwesto nin haros limang porsyento kan populasyon asin an report kaidtong 2015 kan Philippine Statistics Authority nagsasabi na an 4.1% kan mga Pilipino iyo an mga Muslim.Alagad, pigreport kaidtong 2015 na an ibang mga grupong Muslim nagsasabi na an tamang bilang iyo an sa pag-ultanan kan walo sagkod sa kagduwang porsyento. Poon kan 2020, an Nasyunal na Komisyon sa Muslim na Pilipino nagtaya nin pigura nin 4–5 na porsyento, attributing an pagkakalaen sa nagkapirang mga factors.[10]Plantilya:Update after

Kadaklan kan mga Muslim nag'eerok sa mga parte kan Mindanao, Palawan, asin sa Sulu Arkipelago – sarong lugar na midbid bilang Bangsamoro o rehiyon Moro.[11] An iba naglipat sa lugar na urban asin rural sa manlaenlaen na parte kan nasyon. An kadaklan kan mga Muslim na Pilipino nagpapraktis nin Sunni Islam segun sa eskwelahan na Shafi'i.[12]

Historya[baguhon | baguhon an source]

Moske sa Siyudad nin Isabela

Kan 1380, an Sunni Shafi'i Ash'ari asin Sufi Shaykh Makhdum Karim nakaabot sa Arkipelago nin Sulu asin Jolo sa Filipinas tinugdas ninda an Islam sa nasyon paagi nin pakikikomersyo sa manlaen-laen na parte kan mga rona' sa isla. Orog na kan 1390, si Minangkabau Prinsipe Rajah Baguinda asin saiyang mga alipores pigpalakop an Islam igdi sa kapuroan.[13][14] An An Moske ni Sheik Karimol Makhdum iyo an pinakaenot na moske natugdas sa Filipinas sa Simunul sa Mindanaw kan ika-14ng siglo.[14]

Sunod-sunod na mga pagbabanwa nin mga Indyanong Muslim na misyonero nagbabyaheng pasiring Malaysia asin Indonesya nagtabang na gayo sa pagpakusog kan Islam sa Filipinas asin lambang sityo pigpapamahalaan nin datu, mga raja asin sultan. An Islam pigpalaog kan mga Tsinong Muslim, Indyanong mga Muslim, asin kan mga Persa. An mga probinsyang Islamiko na natugdas sa Filipinas iyo an Sunni'ng Sultanato nin Maguindanaw, Sultanato nin Sulu, Sultanato nin Lanao asin sa iba pang kabtang kan habagatan Filipinas.

Kan an mga Espanyol na plota pinamayohan ni Miguel López de Legazpi nag'abot sa Filipinas kan 1565, sinda sinabat kan mga datu. Pagdatong sa Kamanilaan, sarong vassal-estado nin Sultanato nin Brunei, an naabotan ninda kan 1570. Si Muslim rajah na si Rajah Sulayman an nagsabat sainda.

Table[baguhon | baguhon an source]

Populasyon nin mga Muslim sa mga rona', probinsya asin sa mga urog kaurbanisadong mga siyudad susog sa senso nin 2020[15]
Rona', probinsya asin syudad Muslims Total % Muslim
Filipinas 6,981,710 108,667,043 6.42%
National Capital Region 173,346 13,403,551 1.29%
Manila 41,176 1,837,785 2.24%
Mandaluyong 1,854 419,333 0.44%
Marikina 2,058 452,961 0.46%
Pasig 9,805 801,439 1.22%
Quezon City 36,599 2,950,493 1.24%
San Juan City 2,267 124,699 1.82%
Caloocan 9,611 1,659,025 0.58%
Malabon 732 379,463 0.19%
Navotas 416 246,743 0.17%
Valenzuela 2,100 713,181 0.29%
Las Piñas 4,006 604,283 0.66%
Makati 3,273 624,032 0.52%
Muntinlupa 5,184 519,112 1.00%
Parañaque 8,781 686,313 1.28%
Pasay 5,659 437,003 1.29%
Taguig 39,605 882,622 4.48%
Pateros 220 65,064 0.34%
Cordillera Administrative Region 5,817 1,791,121 0.32%
Abra 255 250,309 0.10%
Apayao 51 123,937 0.04%
Benguet 792 459,468 0.17%
Baguio City 3,935 363,151 1.08%
Ifugao 91 207,130 0.04%
Kalinga 633 229,328 0.28%
Mountain Province 60 157,798 0.04%
Ilocos Region 12,475 5,292,297 0.24%
Ilocos Norte 1,489 608,508 0.24%
Ilocos Sur 1,932 704,218 0.27%
La Union 2,021 820,343 0.25%
Pangasinan 7,033 3,159,228 0.22%
Cagayan Valley 7,249 3,679,748 0.20%
Batanes 1 18,593 0.01%
Cagayan 2,287 1,265,540 0.18%
Isabela 3,453 1,695,539 0.20%
Nueva Vizcaya 1,159 496,546 0.23%
Quirino 349 203,530 0.17%
Central Luzon 46,588 12,387,811 0.38%
Aurora 687 234,991 0.29%
Bataan 3,477 849,575 0.41%
Bulacan 13,306 3,696,937 0.36%
Nueva Ecija 5,729 2,306,751 0.25%
Pampanga 6,160 2,433,144 0.25%
Tarlac 4,168 1,499,064 0.28%
Zambales 5,594 647,545 0.86%
Olongapo City 2,359 258,639 0.91%
CALABARZON 80,057 16,139,770 0.50%
Batangas 10,944 2,902,855 0.38%
Cavite 34,969 4,318,663 0.81%
Laguna 12,329 3,373,136 0.37%
Quezon 2,418 1,945,444 0.12%
Lucena City 1,753 278,347 0.63%
Rizal 17,644 3,321,325 0.53%
Southwestern Tagalog 113,288 3,212,287 3.53%
Marinduque 227 238,830 0.10%
Occidental Mindoro 608 521,444 0.12%
Oriental Mindoro 2,103 906,661 0.23%
Palawan 101,235 934,669 10.83%
Puerto Princesa City 8,887 302,611 2.94%
Romblon 228 308,072 0.07%
Bicol Region 9,090 6,067,290 0.15%
Albay 2,010 1,372,550 0.15%
Camarines Norte 1,112 628,807 0.18%
Camarines Sur 3,021 2,062,277 0.15%
Catanduanes 322 270,775 0.12%
Masbate 1,304 906,731 0.14%
Sorsogon 1,321 826,150 0.16%
Western Visayas 9,784 7,935,531 0.12%
Aklan 2,609 612,985 0.43%
Antique 1,020 611,478 0.17%
Capiz 373 803,879 0.05%
Guimaras 118 187,576 0.06%
Iloilo 1,339 2,048,039 0.07%
Iloilo City 1,128 455,287 0.25%
Negros Occidental 1,778 2,618,672 0.07%
Bacolod City 1,419 597,615 0.24%
Central Visayas 16,412 8,046,285 0.20%
Bohol 2,547 1,390,524 0.18%
Cebu 2,812 3,309,850 0.08%
Cebu City 3,462 958,626 0.36%
Lapu-Lapu City 4,650 494,672 0.94%
Mandaue City 1,031 361,051 0.29%
Negros Oriental 1,786 1,428,548 0.13%
Siquijor 124 103,014 0.12%
Eastern Visayas 5,568 4,531,512 0.12%
Biliran 462 178,715 0.26%
Eastern Samar 352 475,847 0.07%
Leyte 2,160 1,771,011 0.12%
Tacloban City 589 249,415 0.24%
Northern Samar 524 636,995 0.08%
Western Samar 697 791,045 0.09%
Southern Leyte 784 428,484 0.18%
Zamboanga Peninsula 703,823 3,862,588 18.22%
Zamboanga del Norte 73,555 1,046,017 7.03%
Zamboanga del Sur 72,363 1,048,402 6.90%
Zamboanga City 364,646 969,391 37.62%
Zamboanga Sibugay 106,587 668,648 15.94%
Isabela de Basilan 86,672 130,130 66.60%
Northern Mindanao 423,317 5,007,798 8.45%
Bukidnon 24,000 1,537,629 1.56%
Camiguin 234 92,696 0.25%
Lanao del Norte 328,468 721,716 45.51%
Iligan City 43,550 362,182 12.02%
Misamis Occidental 1,757 614,951 0.29%
Misamis Oriental 7,711 954,953 0.81%
Cagayan de Oro City 17,597 723,671 2.43%
Davao Region 185,248 5,223,802 3.55%
Compostela Valley 18,296 766,299 2.39%
Davao del Norte 27,702 1,115,167 2.48%
Davao del Sur 17,937 679,457 2.64%
Davao City 69,122 1,770,988 3.90%
Davao Occidental 17,236 316,907 5.44%
Davao Oriental 34,955 574,984 6.08%
SOCCSKSARGEN 685,702 4,351,773 15.76%
North Cotabato 246,006 1,273,594 19.32%
South Cotabato 52,530 973,146 5.40%
General Santos City 67,914 695,410 9.77%
Sultan Kudarat 257,723 851,554 30.27%
Sarangani 61,529 558,069 11.03%
Caraga Region 12,777 2,795,340 0.46%
Agusan del Norte 1,563 386,211 0.40%
Butuan City 3,854 370,910 1.04%
Agusan del Sur 2,492 737,991 0.34%
Surigao del Norte 1,996 531,753 0.38%
Surigao del Sur 2,822 640,512 0.44%
Dinagat Islands 50 127,963 0.04%
Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao 4,491,169 4,938,539 90.94%
Basilan 382,242 425,111 89.92%
Lanao del Sur 1,131,726 1,194,507 94.74%
Maguindanao 1,392,207 1,666,353 83.55%
Sulu 951,127 998,675 95.24%
Tawi-Tawi 426,403 438,545 97.23%
Special Geographic Area of Bangsamoro 207,464 215,348 96.34%
An inabotan na hiwas kan Imperyong Brunei kan Ika-15ng siglo

Toltolan[baguhon | baguhon an source]

  1. Angeles, Vivienne S. M. "Islam in the Philippines". Oxford Biographies. Archived from the original on October 20, 2013. 
  2. "Bearer of the Sword". Military Review 82 (2): 38. 2002. https://books.google.com/books?id=xv67ozZJ1mcC&q=%22bearer%20of%20the%20sword%22. "Islam arrived in the southern Philippines in the 14th century". 
  3. Linda A. Newson (2009). Conquest and Pestilence in the Early Spanish Philippines. University of Hawaii Press. pp. 31–32. ISBN 978-0-8248-3272-8. 
  4. Nicholas Tarling (1998). Nations and States in Southeast Asia. Cambridge University Press. pp. 21–22. ISBN 978-0-521-62564-7. 
  5. *Scott, William Henry (1994). Barangay: Sixteenth Century Philippine Culture and Society. Quezon City: Ateneo de Manila University Press. ISBN 978-971-550-135-4. 
  6. Samuel Eliot Morison (1986). The Great Explorers: The European Discovery of America. Oxford University Press. pp. 638–639. ISBN 978-0-19-504222-1. 
  7. Peter G. Gowing (1975), Moros and Khaek: the Position of Muslim Minorities in the Philippines and Thailand, Southeast Asian Affairs, Thomson Publishing (Reprinted in 2004), pp. 27–40
  8. Max L. Gross (2017). A Muslim archipelago: Islam and Politics in Southeast Asia. GPO Press. pp. 6–7. ISBN 978-0-16-086920-4. 
  9. "Table 1.10; Household Population by Religious Affiliation and by Sex; 2010". 2015 Philippine Statistical Yearbook: 1–30. October 2015. ISSN 0118-1564. https://psa.gov.ph/sites/default/files/2015%20PSY%20PDF.pdf#56. Retrieved on August 15, 2016. 
  10. https://www.state.gov/reports/2020-report-on-international-religious-freedom/philipp.  Missing or empty |title= (help)ines/|title=Philippines. Religious Demography|work=2020 Report on International Religious Freedom: Philippines|publisher=United States Department of State|quote=The NCMF attributes its higher estimate to a number of factors, including the reluctance of Muslims to officially register with the civil registrar office or to participate in the formal survey; the community’s transience due to internal movement for work; and the government’s failure to survey Muslim areas and communities thoroughly.}}
  11. RP closer to becoming observer-state in Organization of Islamic Conference Archived June 3, 2016, at the Wayback Machine.. (May 29, 2009). The Philippine Star. Retrieved 2009-07-10, "Eight million Muslim Filipinos, representing 4 percent of the total Philippine population, ...".
  12. McAmis, Robert Day (2002). Malay Muslims: The History and Challenge of Resurgent Islam in Southeast Asia. Wm. B. Eerdmans Publishing. pp. 18–24, 53–61. ISBN 978-0-8028-4945-8. Retrieved January 7, 2010. 
  13. "Kerinduan orang-orang moro" [Longing for the Moro people]. TEMPO online (in Indonesian). Majalah Berita Mingguan. June 23, 1990. Archived from the original on May 15, 2011. 
  14. 14.0 14.1 Hernandez, Jose Rhommel B. (2016). "The Philippines: Everything in place". In Lee Lai To; Zarina Othman. Regional Community Building in East Asia: Countries in Focus. Taylor & Francis. pp. 142–143. ISBN 9781317265566. 
  15. Table for religious affiliation psa.gov.ph