Asugi

An asugi o merkuryo (Spanish: mercurio, Ingles: mercury /ˈmɜrkjʊri/ MER-kyə-ree, quicksilver (/ˈkwɪksɪlvər/) o hydrargyrum (/haɪˈdrɑrdʒɨrəm/ hye-DRAR-ji-rəm)), iyo sarong elementong kemikal na may simbolong Hg (Griyegong Latinisado: hydrargyrum, gikan sa "hydr-" na an boot-sabihon iyo matubig o likido sagkod "argyros" na an boot-sabihon iyo pirak). An atomikong bilang kaini iyo 80.

Karakter

Sarong magabat asin garu pirak na metal, an asoge iyo saro sa anom na elementong kimikal na garu tubig sa ordinaryong temperatura sagkod presyon,^[1] arug kan sesyo, pransiyo, galyo, bromina, asin rubidyo. An asoge an kasaro-sarong metal na likido sa pansukol na temperatura at presyun. Sa temperatura nin pagkatunaw na −38.83 °C asin sa temperatura nin pagkalakaga na 356.73 °C, an asoge an may pinakamanipis na libel kun sain ngani ini likido kumpara sa anuman na metal.

Nahahanap an asoge sa kun sain-sain na lugar sa kinaban arug kan mga deposito nin sinabar (cinnabar, asogeng asuprido o mercuric sulfide), na ginikanan nin pulang pangkulay na bermilyon, na harus nakukua sana sa tinastas na sinabar. Pisasabing nakalalason an sinabar kun maparong o matulon an mga alpog kaini. An pagkalason hale sa asoge iyo pupuwedeng resulta nin pagdukot sa mga natutunaw na klase kaini (arug kan asogeng klorido o mercuric chloride, o kaya methylmercury), paghangos sa aso na asoge, o pagkakan nin mga sira na nakontamina kan elementong ini.

Kagamitan

Piggagamit an asoge sa mga termometro, barometro, manometro, float valve, asin iba pang mga aparato. An mga urulay manungod sa nakalalason kaining karakter iyo nagtao sa pagriribay sa mga termometro asin espigmomanometro (metrong nagsusukol sa presyon nin dugo) na may laog kaini sa mga ospital asin iba pang klinika nin mga instrumentong an ginagamit iyo hale sa alkohol, digital, o termistor. Mantinido ining ginagamit sa manlainlaing instrumento asin eksperimentong pang-siyensya asin pati man sa paggibo nin amalgam na ngipon sa mga operasyong dental. Sa mga pailaw, an kuryente iyo nag-aagi sa aso nin asoge sa sarong tubong posporo para makagibo nin sarong shortwave ultraviolet na liwanag na nagtatao nin pagkaliwanag sa posporo para makagibo nin nahihiling na ilaw.

Hilingon man

Pirak (Silver)
Bulawan (Gold)
Zinc

Toltolan

↑ Senese, F. "Why is mercury a liquid at STP?". General Chemistry Online at Frostburg State University. Retrieved May 1, 2007. Unknown parameter |dateformat= ignored (help)

Pinopoonan an artikulong ini sa Siyensya. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.

[1] Senese, F. "Why is mercury a liquid at STP?". General Chemistry Online at Frostburg State University. Retrieved May 1, 2007. Unknown parameter |dateformat= ignored (help)

[1]