Siyensya

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
An Uniberso (Universe) na pigrerepresenta bilang kadakulon na hugis disk na pigbanga-banga base sa oras, gikan sa wala pasiring sa tuo.

An siyensya (gikan sa Kastila: ciencia, Ingles: science, Tagalog: agham) iyo an sistematikong proseso sa pagguno nin kaaraman asin an organisadong parte kan kaaraman na naguno sa paaging ini.

An siyentipikong proseso iyo an sistematikong pagguno nin mga bagong kaaraman manungod sa sarong sistema. Harus, an siyentipikong paagi (scientific method) iyo an sistematikong pagguno, asin an natural sagkod manlainlain na parte kaini an saiyang sistema. An siyensya iyo pigbibisto man na an siyentipikong kaaraman na sistemikong naguno nin mga siyentipiko.

Uusipon[baguhon | baguhon an source]

Sa sarong mahiwas na depinisyon, an siyensya iyo lakop na bago pa man an makabagong panahon asin sa kadakulon na historikal na sibilisasyon, pero an makabagong siyensya iyo kasarosaro sana sa saiyang siyentipikong paagi asin nagin matrayumpo sa pagsimbag kun ano an siyensya sa pinakatama na boot-sabihon kan taramong ini.[1]

Mga sanga kan siyensya[baguhon | baguhon an source]

An sukol kan Uniberso na pigmapa sa mga sanga kan siyensya asin an pagpapahiling kun pano nahaman an sarong sistema sa masunod saiya sa paagi nin hirerkiya kan mga siyensya.

Pormal na siyensya (Formal sciences)[baguhon | baguhon an source]

Natural na siyensya (Natural sciences)[baguhon | baguhon an source]

  • Pisika (Physics)
    • Akustika/Tanugan (Acoustics)
    • Astrodinamika (Astrodynamics)
    • Astronomiya (Astronomy)
    • Astropisika (Astrophysics)
    • Pisikang atomiko, molekular asin optikal (Atomic, Molecular, and Optical physics)
    • Biyopisika (Biophysics)
    • Pisika pangkomputasyonal (Computational physics)
    • Pisika ng kondensadong materya (Condensed matter physics)
    • Kriyonika (Cryogenics)
    • Dinamika (Dynamics)
    • Elektronika (Electronics)
    • Inhenyeriya (Engineering)
    • Fluidong dinamika (Fluid dynamics)
    • Pisika kan materyales (Materials physics)
    • Matematikang pisika (Mathematical physics)
    • Mekanikang kwantum (Quantum mechanics)
    • Mekanika (Mechanics)
    • Pisikang nukleyar (Nuclear physics)
    • Optika (Optics)
    • Pisikang partikulo (o High Energy Physics) (Particle physics)
    • Pisikang plasma (Plasma physics)
    • Pisikang polimero (Polymer physics)
    • Dinamika kan sakayan (Vehicle dynamics)
  • Biyolohiya (Biology)
    • Siyensyang agrikultural (Agricultural science)
    • Anatomiya (Anatomy)
    • Antropolohiya/ Siyensyang-pantawo (Anthropology)
    • Astrobiyolohiya (Astrobiology)
    • Biyokimika (Biochemistry)
    • Biyoimpormatika (Bioinformatics)
    • Biyopisika (Biophysics)
    • Botanika (Botany)
    • Biolohiya kan selula (Cell biology)
    • Kladistika (Cladistics)
    • Cytolohiya (Cytology)
    • Biolohiya kan pag-uswag (Developmental biology)
    • Ekolohiya o Adalang pangkapalibotan (Ecology)
    • Entomolohiya (Entomology)
    • Epidemiyolohiya (Epidemiology)
    • Ebolusyon (Evolution)
    • Biyolohiya kan ebolusyonaryong pag-uswag (Evolutionary developmental biology)
    • Biyohiya pang-tabang na tubig (Freshwater Biology)
    • Henetika (Population genetics, Genomics, Proteomics) (Henetika)
    • Siyensyang pangsalud (Health Science)
      • Dentistriya (Dentistry)
      • Pagbulong/ Medisina (Medicine)
      • Parmakolohiya (Pharmacology)
      • Toksikolohiya (Toxicology)
      • Beterinaryong medisina (Veterinary medicine)
    • Histolohiya (Histology)
    • Immunolohiya (Immunology)
    • Biyolohiyang marino (Marine biology)
    • Mikrobiyolohiya (Microbiology)
    • Biyolohiyang molekular (Molecular Biology)
    • Morpolohiya (Morphology)
    • Neurosiyensiya (Neuroscience)
    • Onkolohiya (the study of cancer) (Oncology)
    • Ontoheniya (Ontogeny)
    • Paleontolohiya (Paleontology)
    • Patolohiya (Pathology)
    • Pikolohiya (Algology) (Phycology)
    • Piloheniya (Phylogeny)
    • Pisiyolohiya (Physiology)
    • Biyolohiyang istraktural (Structural biology)
    • Taksonomiya (Taxonomy)
    • Toksikolohiya (Toxicology)
    • Birolohiya (Virology)
    • Solohiya (Zoology)

Siyensyang pansosyedad (Social sciences)[baguhon | baguhon an source]

  • Antropolohiya/ Siyensyang-pantawo (Anthropology)
  • Ekonomika (Economics)
  • Lingwistika (Linguistics)
  • Sikolohiya (Psychology)
    • Analisis nin pag-uugali
    • Biyosikolohiya
    • Kognitibong sikolohiya
    • Klinikal na sikolohiya
    • Sikolohiya nin pag-uswag
    • Sikolohiyang edukasyonal
    • Sikolohiyang eksperimental
    • Sikolohiyang forensika
    • Sikolohiyang salud
    • Sikolohiyang humanistika
    • Sikolohiyang industriyal asin organisasyonal
    • Neurosikolohiya
    • Sikolihiyang personalidad
    • Sikometrika
    • Sikopisika
    • Sikolohiyang pangmati asin persepsiyon
    • Sikolohiyang pangsosyedad
  • Gibuhong pansosyedad
  • Sosyolohiya (Sociology)
  • Pilosopiya (Philosophy)

Hilingon man[baguhon | baguhon an source]

Panluwas na takod[baguhon | baguhon an source]

Mga publikasyon

Mga gunuan

Toltolan[baguhon | baguhon an source]

  1. "The historian ... requires a very broad definition of "science" — one that ... will help us to understand the modern scientific enterprise. We need to be broad and inclusive, rather than narrow and exclusive ... and we should expect that the farther back we go [in time] the broader we will need to be." — David Pingree (1992), "Hellenophilia versus the History of Science" Isis 83 554-63, as cited on p.3, David C. Lindberg (2007), The beginnings of Western science: the European Scientific tradition in philosophical, religious, and institutional context, Second ed. Chicago: Univ. of Chicago Press ISBN 978-0-226-48205-7