Aratilis
Aratilis (Muntingia calabura) | |
---|---|
An burak | |
An kahoy na aratilis | |
Sayantipiko na klasipikasyon | |
Kahadean: | Plantae |
Klado: | Angiosperms |
Klado: | Eudicots |
Klado: | Core eudicots |
Klado: | Rosids |
Orden: | Malvales |
Pamilya: | Muntingiaceae |
Genus: | Muntingia L. |
Espesyes: | M. calabura
|
Ngaran binomyal | |
Muntingia calabura | |
Sinonimo[1] | |
|
An Aratilis (Muntingia calabura L.) sarong tinanom na nagkakahoy. An bunga kaini birilog, mapula-pula, asin pakadakula 1-1.5 sentimetro; mahamis man, matagok asin sa laog mansana pano nin sorosaradit na pisog na madarag (0.5 sm). An burak kaini saradit, puti saka medyo mahangot an parong. Bakong darakul an sanga asin pagkakahoy niya, ini nalangkaw 7-12 metros.[2]
Ini tal na tubo sa bandang habagatan kan Mehiko, sa Caribbean, Sentral amerika, asin parteng solnopan sa Habagatan Amerika pasiring habagatan kan Peru asin Bolivia. An arapodan kaining kumon sa Ingles: Jamaican cherry, Panama berry, Singapore cherry, Bajelly tree, Strawberry tree; (Espanyol) bolaina, yamanaza, cacaniqua, capulín blanco, nigua, niguito, memizo o memiso; (Indones) kersen, talok; (Byetnames) Trứng cá (thực vật); asin sa Filipinas inaapod ining alatris, aratilis, manzanitas, sarisa.
Sinasabing an aratilis tood sa mga pakdot na daga, maasido o ma'alkaline man asin panahon na paltik. An mga pisog kaini napapalakop kan mga gamgam, paniki, asin kan iba pang mga layog-layog. Ini naglakop asin natood naman magtalubo sa mga tropikal na lugar arog kan Sur-subangan na Asya. Bilang mabubuhayon na tinanom, maray ining magkondisyon kan daga na magin bagbag sa ibang pananom pero may peligro man na madaog logod an pagtubo kan ibang tinanom.
Mga pakinabang sa pagbulong asin pagkakan
[baguhon | baguhon an source]An prutas pwedeng gibohon santan o an tagok gibohon inomon. An dahon ginagaga na pwedeng magsirbeng tsa. An ubak kan kahoy nagigibong lubid, an pasagi kaini pwedeng pagpandayon, asin mga sanga pwedeng pansungo. Sa sarong hararom na adal, nadukayan na an aratilis hinahale an pagkasensitibo sa kulog, nagpapakulpa nin gatok, asin nagpapawara nin kalentura. An mga extract igdi naaraman na garo mansana antibiotic na kayang maglaban sa bacteria. Ini nadiskubre man na may kakayahan maglaban sa pagtalubo kan magkapirang klase nin kanser. [3]
Mga ngaran
[baguhon | baguhon an source]- English: Kerson fruit, calabur tree, capulin, Jamaica cherry, Panama berry, strawberry tree, ornamental cherry, jamfruit tree, Singapore cherry, West Indian cherry[2][4]
- Spanish: cereza, memiso, nigua, bolaina, capulin blanco; chitato, pasito (Colombia), yumanaza, cerezo caspi (Peru)[2][4]
- Tagalog: aratiles, datiles, ratiles, latires[2]
- French: bois ramier, cerisier de Panama[2][4]
- Tamil: sarkarai pala maram, seeni pala maram[2]
- Kannada: gasagase hannina mara[2]
- Malayalam: Jamaikkan ceṟi (ജമൈക്കൻ ചെറി) , Panchasara pazham
- Iloko: seresa, zanitas[2]
- Indonesian: kersen, talok[2]
- Malay: kerekup Siam, ceri kampung, ceri Melayu[nangangaipo nin toltolan]
- Swedish: panamabär[4]
- Khmer: krakhob barang[2]
- Thai: takhop farang[2]
- Vietnamese: trứng cá[2]
- Portuguese: calbura, pao de seda; calabura, curumi, pau de seda (Brazil)
-
An hitsura kan dahon
-
An bunga kan aratilis
-
An burak kan aratilis
Mga panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source]- http://www.bar.gov.ph/digest-home/digest-archives/368-2012-4th-quarter/4937-octdec2012-aratilis Archived 2014-03-09 at the Wayback Machine. Kinua 17-02-14
- http://coconuter.blogspot.com/2010/02/aratilis.html Kinua 17-02-14
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ "The Plant List: A Working List of All Plant Species". Archived from the original on 13 October 2019. Retrieved 27 December 2014.
- ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 Lim, Dr T. K. (2012). "Muntingia calabura". Edible Medicinal And Non Medicinal Plants. 3. Springer Netherlands. pp. 486–492. doi:10.1007/978-94-007-2534-8_62. ISBN 9789400725331.
- ↑ http://www.bar.gov.ph/digest-home/digest-archives/368-2012-4th-quarter/4937-octdec2012-aratilis Archived 2014-03-09 at the Wayback Machine. Kinua 17-02-14
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "Muntingia calabura". GRIN-Global Web v 1.9.8.2. U.S. National Plant Germplasm System. Retrieved 2017-05-16.