Banwaan nin Dili

Dili
Dili
	Munisipalidad kan Subangan na Timor
	Lua error in Module:Native_name at line 109: attempt to call field '_lang' (a nil value).
	Katedral kan Dili
	Plantilya:TL wikidata/deprecated parameter Template:TL wikidata called with unsupported input "image_map1" Dili in Subangan na Timor
	OpenStreetMap
	Tagboan: 8°34′S 125°35′E / 8.567°S 125.583°ETagboan: 8°34′S 125°35′E / 8.567°S 125.583°E
Nasyon	East Timor
Kapitolyo	Dili
Mga administratibong poste	Cristo Rei; Dom Aleixo; Metinaro; Nain Feto; Vera Cruz;
Hiwas
• Kabuuhan	Plantilya:TL wikidata/deprecated parameter Template:TL wikidata called with unsupported input "area" km2 (Formatting error: invalid input when rounding sq mi)
Ranggo nin hiwas	ika-13
Populasyon (2022)
• kabuuhan	268,005
• Ranggo	ika-1
• Ranggong densidad	ika-1
Households (2015 census)
• Total	42,485
• Ranggo	ika-1
Sona nin oras	UTC+09:00 (TLT)
Kodang ISO 3166	TL-DI
HDI (2017)	0.733; high · 1st
Websityo	Dili Municipality

Manunungod an artikulong ini sa munisipalidad. Para sa syudad, hilingon an Dili. Para sa iba pa, hilingon an Dili (klaripikasyon).

An banwaan nin Dili (Portuguese: Município Díli, Tetum: Munisípiu Dili) iyo an saro sa 14 na mga banwaan na dating mga distrito kan Timor-Leste, asin kaiba an kapitolyo nasyulan na Dili. Igwang 277,279 puon kan 2015^[update],^[2] an banwaan na ini na kadaklan na nag-iirok, minairok sa kapitolyo syudad.

Ginikanan-ngaran[baguhon | baguhon an source]

Pirang paliwanag an itinao para sa ginikanan kan ngaran kan munisipyo. Parati ining ipinaliwanag, kasama na an sadiring websityo kan munisipyo, na hali ini sa kataga na Tetum ai-dila, na an boot sabihon pawpaw.^[3]^[4] Susog sa lingguwista, etnolohista asin para-usip na Australyano na si Geoffrey Hull, arog pa man kaito, an paliwanag na idto sarong ponolohitikal asin dai katubod-tubod sa kasaysayan, huli ta an tataramon na tinataram sa lugar na midbid ngunyan sa Dili bago itinugdas kan mga Portuges an saindang tukawan nin pamamayo duman kaidtong 1769 iyo an Mambai, bakong Tetum. Iniladawan ni Hull an arog kaitong mga paliwanag sa "subong na ginikanan-ngaran".^[3]

Sa pananaw ni Hull, nagbutwa an taga na Dili na sarong kognato sa tagang zili kan Bunak (transl. 'bangin'), na sarong gunuan sa escarpment sa likod kan syudad; nagkomento siya na sa sarong tataramon na Papuano, kun sain an Bunak iyo an sarong halimbawa na tinataram sa lugar kan Dili bago an pagwarak kan mga tataramon na pigbaseng-Austronesyo nin Mambai asin Tetum.^[3]

An saro pang "subong na ginikanan-ngaran" na paliwanag na ipigsuhesyon kan munisipyo na iyo an pangaran kaini, hali sa katagang Portuges na Dali, na kun hihilingon, katampad ini sa ekspersyon kan Tetum na tali akar (transl. 'lubid kan abaka'). Susog sa munisipalidad, igwang kadakol na mga poon nin abaka sa kun ano ngunyan na suko kan Caicoli (de) sa tahaw kan kaidtong Reino Motaain, na minasakop sa Dili ngunyan. Kada taon, nagsasagibo an lokal na komunidad nin sarong tradisyonal na seremonya nin bayle, asin nagdudulot man nin mga sakripisyo para sa poon nin abaka. Nagtutubod an mga lokal na tawo na ini gikan sa katagang Portuges na Dali na nagpapasaboot sa sagradong mata, kaya ta inako ninda ini para sa ngaran kan lugar.^[4]

Heograpiya[baguhon | baguhon an source]

Poon pa kan ika-1 kan Enero 2022, An Dili iyo an ikaduwa sa pinakasadit na banwaan sa Subangan na Timor sa hiwas na mabilog sa 224.0 km² (86.5 sq mi). Ini man an may pinakahalangkaw na populasyon.^[5] Yaon ini sa amihanan na baybayon kan isla nin Timor na nakahampang sa Itiot nin Ombai,^[6]Plantilya:R/superscript asin nasasagkudan an Manatuto sa sirangan, Aileu sa habagatan, asin Liquiçá sa sulnopan.

An isla nin Atauro, sa amihanan kan munisipalidad sa atubangan kan kapitolyo, iyo an saro sa mga administratibong poste kan Dili sagkod sa katapusan kan 2021, kadtong nagin suway na munisipyo ini.^[7]^[8]

An Dili iyo an sentrong pang-ekonomiya asin pampulitika kan Subangan na Timor.

Mga administratibong poste[baguhon | baguhon an source]

An mga administratibong poste (kaidto mga pang-irarom na distrito) kan banwaan iyo an:^[9]

An mga administratibong poste, nababanga sa 31 na suko ("barangay") sa kabilugan.

Subdivisions of the municipality
Cities in the municipality of Dili

Mga toltolan[baguhon | baguhon an source]

Mga tala[baguhon | baguhon an source]

↑ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (in English). Retrieved 2018-09-13.
↑ "2015 Timor-Leste Census". Statistics Timor-Leste.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 Hull, Geoffrey (June 2006). "The placenames of East Timor". Placenames Australia: Newsletter of the Australian National Placenames Survey: 6–7. Archived from the original on 14 February 2017. https://web.archive.org/web/20170214220045/http://www.anps.org.au/documents/June_2006.pdf. Retrieved on 4 June 2018.
↑ ^4.0 ^4.1 "Perfil: 2. Toponímia" [Profile: 2. Toponymy]. Dili Municipality (in Tetum). Archived from the original on 17 July 2022. Retrieved 18 July 2022.
↑ Timor-Leste Population and Housing Census - Data Sheet (PDF), Dili: General Directorate of Statistics, 2015, archived from the original (PDF) on 9 July 2022, retrieved 18 April 2022
↑ The Project for Study on Dili Urban Master Plan in the Democratic Republic of Timor-Leste Final Report Part I: Current Conditions (PDF) (Report). Japan International Cooperation Agency (JICA). October 2016. EI JR 16-132. Retrieved 13 April 2022.
↑ Piedade da Freitas, Domingos (9 March 2022). "Governo nomeia Domingos Soares para Administrador Municipal de Ataúro" (in pt). Tatoli. Archived from the original on 7 July 2022. https://web.archive.org/web/20220707063928/http://tatoli.tl/pt/2022/03/09/governo-nomeia-domingos-soares-para-administrador-municipal-de-atauro/. Retrieved on 5 November 2023.
↑ "Governo timorense nomeia primeiro administrador do novo município de Ataúro" (in pt). RTP Notícias. 9 March 2022. https://www.rtp.pt/noticias/mundo/governo-timorense-nomeia-primeiro-administrador-do-novo-municipio-de-atauro_n1390006.
↑ Gunn, Geoffrey C (2011). Diksyunaryong pangkasaysayan kan Subangan na Timor. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. p. 73. ISBN 9780810867543.

Bibliograpiya[baguhon | baguhon an source]

Miranda, Flávio; Boavida, Isabel, eds. (2015). Património Arquitetónico de Origem Portuguesa de Dili / Patrimoniu Arquitetoniku Origem Portuguesa Dili nian / Architectural Heritage of Portuguese Origins of Dili (in Portuguese, Tetum, and English). Dili: Secretária de Estado da Arte e Cultura. ISBN 9789892060200. Retrieved 3 November 2018.
Profile of Dili District (PDF) (Report). April 2002. Archived from the original (PDF) on 28 March 2009. Retrieved 27 February 2022. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
Munisipio Dili: Planu Estartejiku Desenvolvimentu Munisipal [Dili Municipality: Municipal Strategic Development Plan] (Report) (in Tetum). Ministry of State Administration (East Timor) / Administration of Dili Municipality. 2015. Retrieved 18 July 2022.
Perfil Distritu Dili [Dili District Profile] (PDF) (Report) (in Tetum). 2012. Archived from the original (PDF) on 3 March 2014. Retrieved 18 July 2022. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

Mga panluwas na takod[baguhon | baguhon an source]

Igwang relatibong medya para sa Dili (Municipality) duman sa Wikimedia Commons

Dili Municipality – official site (in Tetum with some content in English)
Dili Municipality – information page on Ministry of State Administration site Lua error in Module:In_lang at line 40: attempt to call local 'name_from_tag' (a nil value).

[GlobalDataLab-1] "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (in English). Retrieved 2018-09-13.

[2] "2015 Timor-Leste Census". Statistics Timor-Leste.

[hull_2006-06-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 Hull, Geoffrey (June 2006). "The placenames of East Timor". Placenames Australia: Newsletter of the Australian National Placenames Survey: 6–7. Archived from the original on 14 February 2017. https://web.archive.org/web/20170214220045/http://www.anps.org.au/documents/June_2006.pdf. Retrieved on 4 June 2018.

[di_toponymy-4] 4.0 ^4.1 "Perfil: 2. Toponímia" [Profile: 2. Toponymy]. Dili Municipality (in Tetum). Archived from the original on 17 July 2022. Retrieved 18 July 2022.

[dge_datasheet-5] Timor-Leste Population and Housing Census - Data Sheet (PDF), Dili: General Directorate of Statistics, 2015, archived from the original (PDF) on 9 July 2022, retrieved 18 April 2022

[jica_2016-10-6] The Project for Study on Dili Urban Master Plan in the Democratic Republic of Timor-Leste Final Report Part I: Current Conditions (PDF) (Report). Japan International Cooperation Agency (JICA). October 2016. EI JR 16-132. Retrieved 13 April 2022.

[tatoli_2022-03-0-7] Piedade da Freitas, Domingos (9 March 2022). "Governo nomeia Domingos Soares para Administrador Municipal de Ataúro" (in pt). Tatoli. Archived from the original on 7 July 2022. https://web.archive.org/web/20220707063928/http://tatoli.tl/pt/2022/03/09/governo-nomeia-domingos-soares-para-administrador-municipal-de-atauro/. Retrieved on 5 November 2023.

[l_2022-03-09-8] "Governo timorense nomeia primeiro administrador do novo município de Ataúro" (in pt). RTP Notícias. 9 March 2022. https://www.rtp.pt/noticias/mundo/governo-timorense-nomeia-primeiro-administrador-do-novo-municipio-de-atauro_n1390006.

[9] Gunn, Geoffrey C (2011). Diksyunaryong pangkasaysayan kan Subangan na Timor. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. p. 73. ISBN 9780810867543.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]