Jump to content

Matrikas

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
An Pitong Inang Diosa (Matrikas) pinatarahawan ninda Shiva (wala) asin Ganesha (too)

An Matrikas (Sanskrito: मातृका (saroan), IAST: mātṝkās, lit. "diosang mga ina") na pig'aapod man na Matar o Matri, sarong grupo nin mga inang diyosa na pirming linaladawan na magkaiba sa Hinduismo.[1] Parating piglaladawan an Matrikas sa sarong grupo nin pito, an Saptamatrika(s) (Pitong Ina). Alagad, ini piglaladawan man bilang sarong grupo nin walo, an Ashtamatrika(s).

Sa Brihat Samhita, si Varahamihira nagsasabi na "An mga ina an dapat gibohon sa pagmidbid sa (laen-laen na mayor na Hindu) mga dios na katimbang kan saindang ngaran". Sinda asosyado sa mga dios na ini bilang saindang agom o sa saindang enerhiya (Shaktis).[2] Si Brahmani nagbutwa hale ki Brahma, si Vaishnavi hale ki Vishnu, si Maheshvari hale sa Shiva, si Indrani hale ki Indra, Kaumari hale ki Skanda, si Varahi na hale ki Varaha asin Chamunda na hale ki Devi. Asin dugang pa iyo si Narasimhi hale ki Narasimha asin si Vinayaki na hale ki Ganesha.[3]

Sa orihinal na paniniwala na sinda an personipikasyon kan pitong bitoon kan mga Pleiades, sinda nagin popular na marhay kan ika-pitong siglo asin sarong estandarteng tampok nin mga templo kan dinosaur poon kan ikasiyam na siglo padagos. Sa Habagatan na Indya, lakop an pagsamba sa Saptamatrika mantang an Ashtamatrika iginagalang sa Nepal, kabilang sa iba pang lugar.

An Matrikas minapamugtak nin pangenot na kahulogan sa dyosang sekta nin Hinduismo, Tantrismo.[4] Sa Shaktismo, sinda sinasabing "nagtutulod sa dakulang Shakta Devi (mga diosa) sa saiyang pakikilaban sa mga demonyo." An ibang iskolar ibinibilang sindang mga diyosang Shaiva.[5] Konektado man sinda sa pagsamba sa guerrerong dios na si Skanda. Sa kadaklan na enot na mga pagkasambit, an Matrikas konektado sa pangingidam, pagkamundag, mga helang asin proteksyon sa mga aki. An mga iyan ibinilang na dai naririsa asin an "pagpersonipikasyon nin mga peligro," nakokolgan an boot tanganing malikayan an mga helang na ini, na nagdara nin kadakol na aki bago sinda nakaabot sa pagkaadulto.[2] Sinda nagkaigwa nin papel na paraprotehir sa huring mitolohiya, minsan siring an iba sa saindang amay na inauspicious asin layas na mga katangian nagpapadagos sa leyendang ini.[6]

Ikonograpiya

[baguhon | baguhon an source]
An Diosang si Ambika (binibisto kaiba si Durga o Chandi) na namamayo sa Walong Matrikas sa ralaban (top row, gikan sa wala) Narasimhi, Vaishnavi, Kaumari, Maheshvari, Brahmani. (bottom row, gikan sa wala) Varahi, Indrani asin Chamunda o Kali tumang sa rakshasa Raktabīja. Sarong Folio gikan sa Devi Mahatmya.


An ikonograpikal na mga hitsura kan Matrikas ilinadawan sa mga iskriturang Hindu siring kan Mahabharata, Puranas urog na an Varaha Purana, Agni Purana,[7] Matsya Purana, Vishnudharmottara Purana asin Devi Mahatmya (kabtang kan Markandeya Purana) asin siring man sa Agamas urog na an Amsumadbhedagama, Surabhedagama, Purvakarnagama asin Rupamandana.

An Ashta-Matrikas bilang ilinadawan sa Devi Mahatmya

[baguhon | baguhon an source]
  1. Brahmani (Sanskrit: ब्रह्माणी, Brahmâṇī) o Brahmi (Sanskrit: ब्राह्मी, Brāhmī) iyo an Shakti (enerhiya) kan dios na kaglalang na si Brahma. Siya ilinadawan bilang kolor giyaw asin igwa nin apat na payo. Siya posibleng ilinadawan na may apat o anom na takyag. Siring ki Brahma, siya nagkakapot nin rosaryo o noose asin kamandalu (water pot) o paklang nin lotus o sarong libro o bell asin nakatukaw sa hamsa (binibisto na igwa nin swan o gansa) bilang saiyang vahana (lunadan). Siya man ipinapahiling na nakatukaw sa lotus kaiba an hamsa sa saiyang bandera. Siya nakasulot nin manlaenlaen na ornamento asin mamimidbidan sa saiyang basket-shaped na korona na inaapod na karaṇḍa mukuṭa. An saiyang konsorte iyo an saiyang Asithanga Bhairava[8]
  2. Vaishnavi (Sanskrit: वैष्णवी, Vaiṣṇavī), an Shakti kan preserver-god na si Shri Vishnu, ilinadawan na nakatukaw sa Garuda (tawong agila) asin igwa nin apat o anom na mga takyag. Siya nagkakapot nin Shankha (conch), chakra (Discus), mace asin lotus asin bow asin espada o an saiyang duwang takyag nasa posisyon na varada mudra (Blessing hand gesture) asin abhaya mudra ("No-fear" hand gesture). Siring ki Vishnu, siya man naadornohan nin mga ornamento siring kan mga kuluntas, anklets, hikaw, bangles asbp. asin sarong cylindrical na korona na inaapod na kiriṭa mukuṭa. An saiyang konsorte iyo an Krodha Bhairava[8]
  3. Maheshwari (Sanskrit: माहेश्वरी, Māheśvarī) iyo an poder kan dios na si Shiva, midbid man bilang si Maheshvara. Si Maheshvari midbid man sa mga ngaran na Raudri, Rudrani, Maheshi asin Shivani gikan sa mga ngaran ni Shiva na Rudra, Mahesha, asin Shiva. Si Maheshvari ilinadawan na nakatukaw sa Nandi (an toro) asin igwa nin apat o anom na mga kamot. An maputing kublit, Trinetra (three eyed) na diosa nagkakapot nin Trishula (trident), Damaru (drum), Akshamala (A garland of beads), Panapatra (drinking vessel) o patok o sarong antelope o sarong kapala (skull-bowl) o sarong halas asin naadornohan nin porselas na halas, an bulan na crescent asin an jaṭā mukuṭa (A headdress formed of piled, matted hair). An saiyang konsorte iyo si Ruru Bhairava[8]
  4. Indrani (Sanskrit: इन्द्राणी, Indrāṇī), midbid man bilang si Aindri, (Sanskrit: ऐन्द्री, Aindrī), Mahendri asin Vajri, iyo an poder ni Indra, an Kagurangnan kan langit. Nakatukaw sa elepante, si Aindri, ilinadawan bilang maitom an kublit, na igwa nin duwa o apat o anom na takyag. Siya ilinadawan bilang igwa nin duwa o tulo o siring ki Indra, sarong ribong mata. Siya armado nin Vajra (thunderbolt), goad, noose asin paklang nin lotus. Naadornohan nin manlaenlaen na ornamento, siya nakasulot nin kiriṭa mukuṭa. An saiyang konsorte iyo an saiyang Kapala Bhairava[8]
  5. Kaumari (Sanskrit: कौमारी, Kaumārī), midbid man bilang si Kumari, Kartiki, Kartikeyani asin Ambika[9] iyo an poder ni Kartikeya, an dios kan gyera. Si Kaumari nakalunad sa sarong peacock asin igwa nin apat o kagduwang takyag. Kinakaptan niya an sarong sibat, patok, an Shakti (poder) o Tanka (mga pirak na sinsilyo) asin bow. Kun minsan siya linaladawan na igwa nin anom na payo siring ki Kartikeya asin nakasulot nin sarong silindrikal na korona. An saiyang konsorte iyo an Chanda Bhairava[8]
  6. Varahi (Sanskrit: वाराही, Vārāhī) or Vairali midbid man bilang si Verai, Dandini, Dhandai Devi iyo an poder ni Varaha, an ikatulo asin an payo iyo an payo nin urig na sarong porma ni Vishnu. Kapot niya an sarong Danda (rod nin kapadusahan) o arado, goad, sarong Vajra o sarong espada, asin sarong Panapatra. Kun minsan, dara-dara niya an sarong kampana, chakra, chamara (sarong ikog nin yak) asin sarong bow. Sulot niya an sarong korona na inaapod na karaṇḍa mukuṭa na igwa nin ibang mga ornamento. An saiyang konsorte iyo an saiyang Unmatha Bhairava[8]
  7. Chamunda (Sanskrit: चामुण्डी, Cāṃuṇḍī), midbid man bilang si Chamundi asin si Charchika. Parati siyang minimidbid na kaiba si Kali asin kaagid sa hitsura asin gawe.[10] An identipikasyon kaiba si Kali explicit sa Devi Mahatmya.[11] An kolor itom na Chamunda ilinaladawan na nakasulot nin garland nin mga pugot na payo o mga bungo (Mundamala) asin nagkakapot nin Damaru (drum), trishula (trident), espada asin pānapātra (drinking-vessel). Nakalunad sa sarong jackal o nakatindog sa sarong bangkay nin sarong lalaki (shava o preta), siya ilinadawan na igwa nin tulong mata, sarong makatakot na lalawgon asin sarong nakalubong na tulak. An saiyang konsorte iyo an saiyang Bheeshana Bhairava[8]
  8. Narasimhi (Sanskrit: नारसिंही, Nārasiṃhī) iyo an dibinong enerhiya ni Narasimha (an ikaapat asin pormang tawong leon ni Vishnu). Siya man inaapod bilang si Pratyangira, an babayeng Leon na diosa na tinatapok an mga bitoon tanganing makawaragas sa paagi kan pagyogyóg kan saiyang buhok kan leon. An saiyang konsorte iyo an saiyang Samhara Bhairava[8]

Minsan siring an enot na anom iyo an urog na inaako kan mga teksto, an ngaran asin hitsura kan ikapito asin ikawalong Matrika pinagsusuruwayan. Sa Devi-Mahatmya, hinale na si Chamunda pagkatapos kan listahan kan Saptamatrika,[12] mantang sa sculpture sa mga dambana o mga kweba asin sa Mahabharata, hinale na si Narasimhi. Sa Varaha Purana nginaranan sinda Yami – an Shakti ni Yama, bilang iyo an ikapito asin si Yogishwari bilang iyo an ikawalong Matrika, linalang kan laad na nagbutwa gikan sa nguso ni Shiva.[13] Sa Nepal, an ikawalong Matrika inaapod na Mahalakshmi o si dinugang suy Lakshmi asin hinale si Narasimhi. Sa listahan kan siyam na Matrikas, sa Devi-Purana inunambitan si Gananayika o Vinayaki – an Shakti ni Ganesha, ilinadawan na igwa nin payo nin elepante asin abilidad na halion an mga kaulangan siring ki Ganesha asin si Mahabhairavi hinale si Narasimhi. An babayeng poder na Shakti inaapod bilang Kalyani devi kan dios na si Matsya an enot asin sira na avatar ni Vishnu ibinali man kun minsan sa sentral Indya. Sa Devi Bhagvata Purana inuunambitan an duwang iba pang Matrikas Varuni (shakti ni Varuna), Kauberi (shakti ni Kubera) asin Narayani, (shakti ni Narayana).[14]

Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ Monier-Williams, Monier (1872). Sanskrit-English Dictionary. Clarendon. p. 765. matrika 
  2. ↑ 2.0 2.1 Jain & Handa 1995
  3. ↑ Leeming, David; Fee, Christopher (2016). The Goddess: Myths of the Great Mother. Reaktion Books. p. part 33. ISBN 9781780235387. 
  4. ↑ Wangu 2003
  5. ↑ Wangu 2003
  6. ↑ Kinsley 1998, p. 151.
  7. ↑ Agni Purana, Tr. by M.N. Dutta, Calcutta, 1903–1904, Ch.50.18.22.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 See:
  9. ↑ Singh p.1840, Ambika is used as another name for Kaumari in Devi Purana.
  10. ↑ Kinsley 1998, p. 241 Footnotes.
  11. ↑ Wangu 2003, p. 72
  12. ↑ Singh p.1858
  13. ↑ Kalia 1982, p. 108
  14. ↑ Pal 1997, pp. 1835-1858.
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Matrikas&oldid=273375"