Puto (kakanon)

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
Puto
Puto nasasapinan nin dahon batag
KursoDesert, Pamahawan
Ginikanang lugarFilipinas
Temperatura nin pagsirbemainit, maimbong, o bakong mainit.
Pangenot na sahogBagas
Enerhiya nin pagkakan
(per na pagsirbi)
587[1] kcal
Pagkakaarog na lutoonbibingka, panyalam, puttu, kue putu, "idli", "Bhapa pitha"

An Puto sarong kakanon Filipino na gibo sa inalusosan na rice cake, tradisyonal na gibo hale sa medyo fermentado na minasang bagas (galapong). Ini kinakakan bilang ini o kaibahan kan magkapirang mga lutoon (pangenot na an dinuguan). An Puto sarong salikop na termino para sa manlaenlaen na klaseng tubong inalusosan na cake, kaiba an mga ginigibo na bakong bagas. [2] Saro ini na subtipo nin kakanon (rice cakes).[3]

Deskripsiyon[baguhon | baguhon an source]

An Puto gibo sa bagas na binabad mag-aga ngane medyo magferment ini. An lebadura kun beses puedeng idagdag tabang sa prosesong ini. Ini pa rinurunot (tradisyunal sa mga gapong gilingan) tanganing maging sarong masa nin bagas na inaapod na galapong. [4] An kasaralakan kaini iyong inaalusosan.[2]

An putaheng Pilipino na dinuguan tradisyonal na pinagseserbi kaiba nin puto
Sarong tindahan nin puto sa San Juan, Metro Manila.
An putong lalaki na sinasalipawpawan nin sugok hale sa Bulacan
Puto na may salipawpaw na keso hale sa Mindanao

An pinakakomun na korte kan putuhán sa paggibo nin puto bilog, poon 30 abot 60 sentimetro (12 hanggan 24 pulgada) an dayametro asin pag'oltan nin 2 sagkod 5 sentimetro (0.79 asin 1.97 pulgada) an rarom. An paalusosan garo singsingan na gibo sa magsalang sinoldang metal sheet na linilikos sa palibot nin butas-butas na karokawali, o kan mahimpis na ubak nin inormang kawayan komo nakaikot sa basket nin pigbangang tabletong kawayan (na arog kan dim sum basket). An takop haros pirming pabasuso na tinutugotan an pagturo kan kondensa na alusos sa may barisbisan imbes na sa mga kakanon.

Sarong yamit (katsâ) ay sinasangkulay sa ibabaw kan singsing na paalusosan asin an pig-andam na guta nin bagas direktang ibinububo diyan; ang ibang paagi gamit an dahon batag bilang sarong sapin. An puto pigbebenta bilang darakula, mahibog na mga cake sa patag na mga basket na inaapod nigo linakan nin dahon batag, magin man bilog o giniris sa saradit, malomhok na indibidwal na pidaso.

-pAn marhay na pakapreparar na puto nagtatao kan medyo may-lebadurang parong kan saromsom na bagas, na napapaorog kan hamot nin dahon batag. Ini bakong mapulot o mamara asin wagwag, alagad malomhok, medyo dumog, asin igwang pino, pararehong panupsi. An lasa arog sa bagong sapna na maluto, alagad pwedeng tamisan nin dikit kun kakakanon na bakong kabale sa mga malalasang pagkakan. An kadaklan na mga puto sa nagtataram-Tagalog na mga rehiyon pigkakaganan nin diit na lihiya an niluluto.

An puto kinakakan na liso igwa nin pandugang na keso, mantekilya, lutong sugok, karne, o kinudkod na nuyog. Sa Bulacan, an puto na may mga keso sa ibabaw makangingising inaapod na putong bakla ("homosexual puto"), mantang an puto na igwang sugok sa ibabaw inaapod na putong lalaki ("man's puto") asin idtong pano nin karne inaapod putong babaye ("woman's puto").[2][5]

Mga pagkakaibaiba[baguhon | baguhon an source]

An modernong puto sa manlaen-laen na namit

Puto saro man sa payong termino para sa manlaenlaen na klaseng tubo na cake, kaiba an mga ginigibo na bakong bagas. An mga pangenot na karakteristiko iyo na ini linuluto paagi sa pagpaalusos asin sa ginigibong klaseng harina (na kabaliktaran kan bibingka, kun saen ini pigbake na cake). Alagad may mga napapalaen na gayo, arog kan puto seko na sarong mamarang pigbake na cookie. An tradisyonal na puto gibo sa galapong na kun minsan inaapod na putong puti o putong bagas para maipagpalaen ini sa ibang putahe na pig'aapod na puto.

An mga modernong porma nin puto pwede man gamiton an bakong-tradisyunal na mga sangkap arog kan ube (purple yam), banilya, o tsokolate. An mga notableng mga pagkakaiba nin puto, siring man kan iba pang luto na klasipikado bilang puto, kaiba an minasunod:

Putong gibo sa bagas[baguhon | baguhon an source]

Puto bumbong, sarong klase nin puto na inaalusosan sa mga tubong kawayan na parateng ipinapabakal durante kan panahon nin Navidad
  • Puto sa bagas – sarong puto na korteng concave disc na gibo sa rinunot na bagas. Bakong arog kan ibang puto ini ornado sagkod na magmaragamo. Hale ini sa Rehiyon Bikol.[6]
  • Puto sa abab – sarong puto haleng rehiyon Bikol na tradisyonal na pigluluto sa abab na hinapinan nin dahon batag. Napapalaen ini sa palaman kaining bukayo.[6]
  • Puto bumbong – tradisyonal gibo sa espesyal na manlaen-laen na pulotan na bagas (inapod pirurutong) na igwang naiibang lilang kolor. An bagas pigbababad sa tubig-asgad asin minamara mag-aga dangan ilinalaog sa bumbong (tubo nin kawayan) dangan pinapaalusosan ngona sagkod na magluwas an alusos sa mga tibulakang kawayan. Pigeserbi ini na sinasalipawpawan nin mantekilya o margarina o nin kinudkod na nyog na may sa asukar komo moscovado. Kinakakan ini komun sa panahon nin Pasko sa Filipinas kaiba an bibingka, saro pang klase nin mamon na bagas.
  • Puto sa dahon o puto sa dahon batag – sarong putong hale sa mga Hiligaynon na tradisyonal na lutong pinapatos sa dahon nin batag.[6]
  • Puto kutsinta (tipikal na inaapod sanang kutsinta o cuchinta) – sarong inalusosan na mamon na bagas arog kan putong puti, alagad ginigibo gamit an lihiya. Ini karakteristikong medyo dumog asin makunot, asin pwedeng magkolor poon mapulang bulaw sagkod gyawon o ransason an kolor. Iyan parateng may salipawpaw na kinudkod na niyog.
  • Putong lusong – sarong anisadong puto hale sa Pampanga tipikal na pigseserbi sa quadrado o paralaba na giris.
  • Puto Manapla – saróng baryant na espesipikong pigpapanamitan nin anis asin hinahapinan nin dahon nin batag. Ipigngaran sa munisipyo kan Manapla kun saen ini guminikan.
  • Puto maya – mas tama, sarong tipo nin biko. Gibo ini sa pulotan na bagas (sa Ingles, lilang pulotan na bagas na an apod tapol) nakabuntog sa tubig, pinapalbag dangan ikinakaag sa paalusosan nin 30 minuto. An bagas na ini sinasalakan nin guta, asin, asukar saka tagok nin la'ya asin ibinabalik sa paalusosan sa dugang na 25 abot 30 minutos pa. Popular ini sa mga rehiyon nin Cebuano sa Filipinas. Hinahatag ini bilang saradit na pattie asin kinakakan nin amay sa pagkaaga kaiba an sikwate (mainit na tsokolate). Ini man kadaklan pig'aanting sa hinog mahamis na mangga.
  • Puto pandan – ikaag an linuluto na may gasang pangkayaw nin dahon pandan, na nagtatao nin dagdag na hamot asin dikit na kolor berde.
  • Puto-pao – kombinasyon nin siopao asin puto. Ginagamit kaini an tradisyonal na puto na resipe alagad pinapalamanan nin pigpritos na karne. Kabaing kaini an nagkapirang mga tradisyonal na baryant kan puto (espesyalmente sa Bulacan) na igwa man nin mga panampok na karne.
  • Putong pula – sarong Tagalog na puto gikan sa Probinsya nin Rizal na naggagamit nin pilaw na muscovado na asukar, na nagtatao kaini nin kolor brown.[6]
  • Putong pulo o putong polo – saradit na birilog na puto hale sa mga rehiyon nin Tagalog na parating naggagamit nin pisog nin achuete para pangkolor, magtaong magian na kolor kape hanggan ransason na kolor. Tradisyonal nang pinagseserbi na may kaibang keso o kinudkod na niyog.[6]
  • Putong sulot – bersyon kan puto bumbong na naggagamit nin puting pulotan na bagas. Bakong arog kan puto bumbong makukua ini bilog na taon. Gikan ini sa probinsiya kan Pampanga asin Batangas.[6]
  • Sayongsong – midbid man na sarungsong o alisuso, ini inalusosan na saralak na pulotan na bagas, regular na bagas, asin lukadon o prinitos na mani, na may guta, asukar, asin tagok nin suwa. Gikan ini sa Surigao del Norte asin Rehiyon Caraga, siring man sa habagatan-subangan na Visayas.

Iba pa[baguhon | baguhon an source]

  • Puto flan (inaapod man na leche puto, o puto leche ) – kombinasyon nin inalusosan na muffin asin leche flan (custard). Naggagamit ini nin regular na harina, dawa ngani may mga bersiyon na naggagamit nin harinang bagas.
  • Putong kamotengkahoy – inaapod man na puto binggala sa Visayan asin puto a banggala sa Maranao. Sadit na cupcake na gibo sa kamoteng-kahoy, kinudkod na nyog, asin asukar. Ini agid na gayo sa cassava cake, apuwera na lang na ini inaalusosan imbes na inoornohan.[6]
  • Puto lanson – puto haleng Iloilo na gibo sa giniling na kamoteng kahoy, asin masabo kun luto.
  • Puto mamón – sarong saralak na puto na mayong bagas alagad pigsaro-iba an pula kan sugok, asin, saka asukar. Pinagsaralak na gatas asin tubig patin saro pang harina kompuwesto sa mga kapulahan nin sugok, dangan an puti nin sugok binabate asin tinitiklop bago ibubo an masa sa ibabaw kan muffin cups asin inaalusosan sa laog nin 15 sagkod 20 minutos.[7][8] Saró ining mamón na inaalusosan, sarong tradisyonal na Filipinong chiffon cake.
  • Puto seco (pigbabaybay man na puto seko) – sarong klaseng lutong marukabok na cookie gibo sa harina nin mais. An pangaran literal na nangangahulugan "marang puto" sa Espanyol. Ini hornado imbes na inalusosan. Minsan inaapod man na puto masa (literalmente "corn dough puto"; dai dapat ikaribong sa masa podrida, sarong Filipinong shortbread cookie).[9]

Taytay kan ladawan[baguhon | baguhon an source]

  • Large cheese puto from Bulacan
    Dakulang puto na keso hale sa Bulacan
  • Puto kutsinta topped with grated coconut.
    Puto kutsinta kinaganan kinudkod na nyog sa ibabaw
  • Puto pandan infused with pandan leaves
    An puto pandan na pigpanamitan nin dahon pandan
  • Puto flan, a combination of puto and leche flan
    An puto flan, kombinasyon nin puto asin leche flan
  • Puto lanson made from grated cassava with bukayo (sweetened coconut meat)
    An puto lanson gibo sa kinudkod na kamoteng kahoy na may bukayo.
  • Puto seco, a dry powdery cookie made from corn flour
    Puto seco, sarong mamarang maharo-harina na cookie gibo sa harina nin mais
  • Puto mamón, made with wheat flour instead of rice flour
    Puto mamón, gibo sa harina nin trigo imbes na harina nin bagas
  • Puto maya, a type of biko shaped into little patties
    Puto maya, sarong tipo nin biko na kinorte sa saradit na mga patties

Hilngon pa[baguhon | baguhon an source]

 

Reperensya[baguhon | baguhon an source]

  1. ↑ "Puto Recipe". Archived from the original on October 11, 2008. Retrieved August 26, 2008.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Alan Davidson (2006). The Oxford Companion to Food. OUP Oxford. ISBN 9780191018251. 
  3. ↑ Timothy G. Roufs & Kathleen Smyth Roufs (2014). Sweet Treats around the World: An Encyclopedia of Food and Culture: An Encyclopedia of Food and Culture. ABC-CLIO. p. 269. ISBN 9781610692212. 
  4. ↑ Priscilla C. Sanchez (2008). Philippine Fermented Foods: Principles and Technology. UP Press. p. 401. ISBN 9789715425544. 
  5. ↑ Michaela Fenix (2017). Country Cooking: Philippine Regional Cuisines. Anvil Publishing, Incorporated. ISBN 9789712730443. [permanent dead link]
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 Edgie Polistico (2017). Philippine Food, Cooking, & Dining Dictionary. Anvil Publishing, Incorporated. ISBN 9786214200870. [permanent dead link]
  7. ↑ Schlau, Stacey; Bergmann, Emilie L. (2007). Approaches to teaching the works of Sor Juana Inés de la Cruz. Modern Language Association of America. ISBN 9780873528153. 
  8. ↑ Cordero-Fernando, Gilda; Baldemor, Manuel D. (1992). Philippine food & life: Luzon. Anvil Pub. ISBN 9789712702327. 
  9. ↑ How to make puto seko | Filipino recipes | Pinterest

Plantilya:Rice dishesPlantilya:Filipino food

Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Puto_(kakanon)&oldid=268835"